آندربایت چیست؟
آندربایت یک وضعیت دندانی است که در آن، دندان های جلویی فک پایین جلوتر از دندان های جلویی فک بالا قرار می گیرند. این حالت معمولا زمانی رخ می دهد که فک پایین بیش از حد رشد کرده باشد یا رشد فک بالا به اندازه کافی نباشد.
از نظر علمی، آندربایت در دسته مال اکلوژن کلاس III قرار می گیرد. مال اکلوژن به این معناست که دندان ها به درستی روی هم جفت نمی شوند و نظم طبیعی ندارند.
در یک وضعیت طبیعی و سالم، دندان های جلویی بالا باید کمی روی دندان های جلویی پایین را بپوشانند. این هماهنگی باعث می شود دندان های آسیاب بالا و پایین هنگام بسته شدن دهان، به درستی روی هم قرار بگیرند و عمل جویدن بدون مشکل انجام شود.
در آندربایت های خفیف، ممکن است هیچ علامت آزاردهنده ای وجود نداشته باشد. اما هرچه شدت آن بیشتر شود، ظاهر چهره و عملکرد دهان و فک هم بیشتر تحت تأثیر قرار می گیرد.
آندربایت چه زمانی اتفاق می افتد؟
زمانی اتفاق می افتد که دندان های جلویی فک پایین جلوتر از دندان های جلویی فک بالا قرار می گیرند. در موارد خفیف، ممکن است فرد حتی متوجه مشکل نشود و به درمان خاصی هم نیاز نداشته باشد. اما آندربایت دندان در حالت های شدیدتر می تواند به درد فک، مشکلات مفصلی، پوسیدگی دندان و بیماری های لثه منجر شود.
اگر در دوران کودکی، مکیدن انگشت یا استفاده از پستانک بعد از سن 3 سال ادامه پیدا کند، احتمال بروز آن افزایش می یابد. خوشبختانه با آگاهی و اقدام به موقع، می توان از بسیاری از عوارض آن جلوگیری کرد.
شیوع آندربایت در جامعه چقدر است؟
بین 5 تا 10 درصد از افراد جامعه دچار نوعی از آندربایت هستند. این آمار شامل افرادی با آندربایت خفیف (که حتی شاید به درمان نیاز نداشته باشند) و افرادی با موارد شدید و کاملا قابل مشاهده می شود.
در برخی مناطق و خانواده ها، به دلیل عوامل ژنتیکی، این میزان ممکن است کمی بیشتر یا کمتر باشد.
علائم آندربایت دندان چیست؟
در موارد خفیف، ممکن است علامت خاصی احساس نشود. اما آندربایت دندان شدید معمولا با نشانه های زیر همراه است:
- مشکل در باز یا بسته کردن کامل دهان
- درد یا ناراحتی هنگام حرف زدن و جویدن غذا
- گاز گرفتن داخل گونه یا لب
- دشواری در تنفس از راه دهان
- درد در ناحیه فک یا اطراف گوش
- بوی بد دهان (هالیتوزیس) به دلیل تجمع باکتری ها
این علائم در صورت بی توجهی می توانند به مرور زمان بدتر شوند و کیفیت زندگی فرد را کاهش دهند.
عوارض آندربایت در صورت درمان نکردن
اگر به موقع درمان نشود، ممکن است در طول زمان منجر به مشکلات جدی تری شود، از جمله:
1. اختلال مفصل فکی – گیجگاهی (TMJ)
در این حالت، مفصل بین فک بالا و پایین دچار اختلال می شود. علائم آن شامل سردرد، گوش درد، درد صورت و صدای تق تق هنگام باز و بسته کردن دهان است.
2. مشکلات دندانی و لثه ای
به دلیل قرارگیری نادرست دندان ها، فضاهایی ایجاد می شود که محل مناسبی برای تجمع باکتری ها هستند. این موضوع خطر ابتلا به:
- پوسیدگی دندان
- ایجاد حفره (کَویتی)
- التهاب و عفونت لثه
را بالا می برد.
همچنین ممکن است دندان ها ترک بردارند یا به مرور ساییده شوند.
3. آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)
برخی افراد مبتلا به آندربایت شدید، هنگام خواب دچار وقفه های کوتاه تنفسی می شوند. این وقفه ها باعث بیدار شدن ناگهانی، کاهش کیفیت خواب، خستگی روزانه و تحریک پذیری می شوند.
علت های اصلی آندربایت دندان
دلایل مختلفی برای ایجاد آن وجود دارد که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
1. ژنتیک و وراثت
شایع ترین دلیل، ژن هایی است که از والدین به ارث می رسد. شکل و اندازه فک و دندان ها معمولا ارثی است و اگر یکی از اعضای خانواده آندربایت داشته باشد، احتمال بروز آن در فرزندان هم بیشتر می شود.
2. عادت های طولانی دوران کودکی
برخی رفتارهای تکراری در کودکی می توانند به ایجاد آندربایت منجر شوند، از جمله:
- مکیدن انگشت بعد از سن 3 سال
- استفاده طولانی از شیشه شیر یا پستانک
- دندان قروچه
- فشار دادن زبان به دندان ها هنگام صحبت یا غذا خوردن
3. ضربه یا آسیب به فک و صورت
تصادف یا زمین خوردن شدید ممکن است به فک آسیب بزند و باعث نامرتب شدن رشد استخوان ها شود. حتی بعد از جراحی ترمیمی هم ممکن است فک به شکل کاملا طبیعی جوش نخورد.
4. تومورها یا توده های غیرطبیعی
در موارد نادر، وجود تومور در دهان یا فک می تواند باعث جابه جایی دندان ها و بروز آندربایت شود.
تشخیص آندربایت چگونه انجام می شود؟
دندانپزشک ابتدا دهان و فک شما را به صورت بالینی معاینه می کند. سپس معمولا از رادیوگرافی (عکس برداری با اشعه ایکس) استفاده می شود تا محل دقیق ناهنجاری مشخص شود.
در صورت نیاز، شما به یکی از متخصصان زیر ارجاع داده می شوید:
- ارتودنتیست: متخصص تنظیم و صاف کردن دندان ها و فک
- جراح فک و صورت: متخصص انجام عمل های جراحی در ناحیه دهان و فک
بهترین زمان برای درمان آندربایت چه سنی است؟
بهترین زمان درمان بین 7 تا 10 سالگی است؛ زیرا در این سن، استخوان های فک هنوز در حال رشد هستند و می توان آن ها را بدون جراحی تغییر داد.
اگر درمان به بزرگسالی موکول شود، استخوان ها سفت تر شده و معمولا نیاز به جراحی برای اصلاح آن خواهد بود.
روش های درمان آندربایت دندان
بسته به سن و شدت آن، روش درمان متفاوت است.
1. ارتودنسی و نگهدارنده ها (ریتینر)
براکت ها به مرور زمان دندان ها را در جای درست قرار می دهند. بعد از پایان ارتودنسی، استفاده از ریتینر ضروری است تا دندان ها به حالت قبلی باز نگردند.
امروزه نوع شفاف ارتودنسی هم وجود دارد که از نظر ظاهری کمتر دیده می شود.
2. کشیدن دندان در موارد شلوغی بیش از حد
اگر تراکم زیاد دندان ها باعث آن شده باشد، ممکن است چند دندان کشیده شود تا فضای کافی برای تنظیم درست باقی بماند.
3. دستگاه های هدایت رشد در کودکان
برای کودکانی که هنوز در سن رشد هستند، از ابزارهایی برای اصلاح مسیر رشد فک استفاده می شود، مانند:
- پالات اکسپندر (وسیع کننده فک بالا): برای افزایش عرض فک بالا
- چین کپ (وسیله مهار فک پایین): برای جلوگیری از جلو آمدن بیش از حد فک پایین
- هدگیر معکوس: برای جلو آوردن فک بالا
این دستگاه ها معمولا چند ماه مورد استفاده قرار می گیرند.
4. جراحی فک (در بزرگسالان)
در صورتی که آندربایت شدید باشد و روش های غیرجراحی مؤثر نباشند، عمل جراحی اصلاح فک انجام می شود تا تراز فک بالا و پایین تنظیم شود.
پیش آگهی و آینده آندربایت دندان
چشم انداز درمان بسیار خوب است. بیشتر افراد با درمان مناسب، به نتیجه مطلوب می رسند. در صورتی که در کودکی درمان شود، معمولا نیازی به جراحی نیست.
اما اگر آندربایت در کودکی درمان نشود، در بزرگسالی شدیدتر می شود.
اگر آندربایت را درمان نکنیم چه می شود؟
در صورت عدم درمان، ممکن است مشکلاتی مانند:
- درد مداوم فک
- مشکل در غذا خوردن و صحبت کردن
- افزایش احتمال بیماری های لثه و دندان
- کاهش اعتماد به نفس به دلیل ظاهر چهره
به وجود بیاید.
راه های پیشگیری از آندربایت
اگر منشاء ژنتیکی داشته باشد، نمی توان از آن جلوگیری کرد. اما می توان عوامل محیطی را کنترل کرد:
- قطع شیشه شیر از حدود 1 سالگی
- اولین ویزیت دندانپزشکی در سال اول تولد
- جلوگیری از مکیدن انگشت بعد از 3 سالگی
- کنار گذاشتن پستانک بعد از 3 سالگی
مراقبت های روزانه برای افراد دارای آندربایت
داشتن بهداشت دهان برای این افراد اهمیت بیشتری دارد، چون نقاطی وجود دارد که تمیز کردن آن ها سخت تر است.
- مسواک زدن حداقل 2 بار در روز
- استفاده از نخ دندان روزانه
- مراجعه منظم هر 6 ماه یکبار به دندانپزشک
- استفاده از نایت گارد در صورت دندان قروچه
پرسش های مهمی که می توانید از پزشک بپرسید
- آیا آندربایت من نیاز به درمان دارد؟
- اگر درمان نکنم چه عوارضی ایجاد می شود؟
- بهترین روش درمان برای من چیست؟
- درمان چقدر طول می کشد؟
- چگونه از دندان هایم بهتر مراقبت کنم؟
تفاوت آندربایت و اوربایت چیست؟
آندربایت یعنی جلو بودن دندان های پایین نسبت به بالا.
اوربایت یعنی جلو بودن دندان های بالا نسبت به پایین.
اوربایت شایع تر است، اما دلیل های ایجاد آن مشابه آندربایت هستند.
سخنی از نی نی تینی
ویزیت های منظم دندانپزشکی نقش مهمی در جلوگیری از مشکلات فک و دندان دارد. نامرتبی دندان ها و آندربایت دندان می تواند زمینه ساز عفونت، درد فک و اختلالات مفصل گیجگاهی شود.
اگر بزرگسال هستید، حتما از دندانپزشک خود درباره راه های درمان بپرسید. اگر مادر هستید، دندانپزشکی کودک را از سال اول جدی بگیرید تا در آینده نیاز به درمان های پیچیده تر نداشته باشد.
مراکز تخصصی دندانپزشکی در ایران، طبق توصیه های وزارت بهداشت و انجمن دندانپزشکان ایران، بهترین برنامه های تشخیص و درمان را برای اصلاح آندربایت ارائه می دهند.
اگر شما یا فرزندتان به آندربایت دچار هستید، تجربه یا سؤالی دارید؟ در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا کارشناسان پاسخ دهند. همین حالا اقدام کنید و یک قدم به لبخندی سالم تر نزدیک شوید.
