استفراغ خونی در بارداری

استفراغ خونی در بارداری چیست و چه باید کرد؟

استفراغ خونی در بارداری همیشه نشانه خطرناک یا تهدیدکننده نیست، اما موضوعی نیست که بتوان از آن به سادگی گذشت. اگر چنین حالتی را تجربه کردی، لازم است هرچه سریع تر با پزشک یا مامای خود در میان بگذاری تا علت دقیق آن بررسی شود.

در دوران بارداری، تهوع و استفراغ یکی از علائم بسیار رایج است. بسیاری از خانم ها حتی از طریق همین نشانه متوجه بارداری خود می شوند، چون ناگهان نمی توانند صبحانه یا غذای همیشگی شان را در معده نگه دارند.

در واقع، حدود 90 درصد زنان باردار در سه ماهه اول دچار تهوع و استفراغ می شوند. خوشبختانه این حالت، که در زبان عامیانه به آن «ویار صبحگاهی» گفته می شود (هرچند ممکن است در هر ساعت از روز رخ دهد)، معمولا تا هفته 12 تا 14 بارداری برطرف می شود.

اما فرض کن به حالت تهوع عادت کرده ای و ناگهان یک صبح متوجه رنگ قرمز یا قهوه ای در استفراغ خود می شوی یعنی وجود خون. این حالت ممکن است باعث نگرانی شود و سوالی در ذهنت ایجاد کند: آیا استفراغ خونی در بارداری خطرناک است؟

در علم پزشکی به وجود خون در استفراغ «هماتمز» (Hematemesis) گفته می شود. این اتفاق ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. در بیشتر موارد، علت آن ساده و موقتی است و بعد از سه ماهه اول یا پس از زایمان از بین می رود. با این حال، هر نوع استفراغ خونی در بارداری نیاز به بررسی پزشکی دارد.

به طور خلاصه: استفراغ در بارداری طبیعی است، اما استفراغ خونی در بارداری طبیعی نیست و در صورت مشاهده خون در استفراغ، باید سریعا به پزشک مراجعه کنی.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اولین و مهم ترین توصیه این است که اگر در استفراغت خون دیدی، بلافاصله به پزشک مراجعه کن.
علت های احتمالی استفراغ خونی معمولا مربوط به بخش های بالایی دستگاه گوارش هستند؛ از جمله دهان، گلو، مری (لوله ای که دهان را به معده وصل می کند) و خود معده. پزشک ممکن است برای بررسی دقیق تر، از روشی به نام آندوسکوپی استفاده کند تا داخل مری و معده را مشاهده نماید.

همچنین ممکن است برای اطمینان از وضعیت سلامتی ات آزمایش ها یا تصویربرداری های زیر انجام شود:

• آزمایش خون
• بررسی سطح اکسیژن خون
• سونوگرافی
• ام آرآی (MRI)
• سی تی اسکن
• عکس برداری با اشعه ایکس

آیا استفراغ خونی در بارداری نشانه سقط جنین است؟

به طور کلی، استفراغ خونی در بارداری به تنهایی نشانه سقط جنین نیست و در بیشتر موارد بارداری به خوبی ادامه دارد. اما اگر همراه با آن علائم خاص دیگری نیز داشته باشی، ممکن است نیاز به بررسی فوری وجود داشته باشد.

در صورتی که همراه با استفراغ خونی در بارداری یکی از علائم زیر را داشتی، سریعا به اورژانس یا پزشک متخصص مراجعه کن:

• تهوع و استفراغ شدید و مداوم
• درد یا گرفتگی شدید در ناحیه شکم
• درد در ناحیه کمر (از خفیف تا شدید)
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• سردرد شدید
• لکه بینی یا خونریزی شبیه پریود
• خروج مایع یا بافت از واژن

دلایل احتمالی استفراغ خونی در بارداری

در ادامه با رایج ترین دلایل بروز استفراغ خونی در بارداری آشنا می شوی. دانستن این موارد به تو کمک می کند تا بتوانی شدت و اهمیت وضعیت خود را بهتر بسنجی.

1. خونریزی لثه ها

در دوران بارداری ممکن است لثه ها حساس تر، متورم و مستعد خونریزی شوند. به این وضعیت التهاب لثه بارداری یا Pregnancy Gingivitis گفته می شود.
تغییرات هورمونی باعث افزایش جریان خون در بافت های لثه می شود و همین موضوع می تواند آن ها را آسیب پذیرتر کند.

علائم رایج التهاب لثه در بارداری شامل موارد زیر است:

• قرمزی یا تورم لثه
• حساسیت هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن
• بوی بد دهان
• تحلیل لثه (بلندتر دیده شدن دندان ها)

اگر در دوران بارداری دچار تهوع و استفراغ های مکرر باشی، اسید معده می تواند این حساسیت لثه ها را بیشتر تحریک کرده و موجب خونریزی شود. در نتیجه ممکن است هنگام استفراغ، رگه هایی از خون را مشاهده کنی.

برای پیشگیری، بهتر است روزی دوبار مسواک بزنی، یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنی، و در صورت نیاز از دهان شویه های مناسب بارداری که توسط دندان پزشک توصیه می شود بهره ببری. مراقبت از بهداشت دهان نه تنها به جلوگیری از استفراغ خونی در بارداری کمک می کند، بلکه خطر عفونت های دهانی را هم کاهش می دهد.

2. خون دماغ

در دوران بارداری، جریان خون در بدن افزایش می یابد و حتی رگ های ظریف داخل بینی نیز ممکن است دچار تورم شوند. همین امر احتمال بروز خون دماغ را بالا می برد، حتی اگر قبل از بارداری چنین تجربه ای نداشته باشی.

اگر خون دماغ هنگام دراز کشیدن اتفاق بیفتد، ممکن است خون به عقب گلو برگردد و هنگام استفراغ از دهان خارج شود. به همین دلیل، گاهی خون حاصل از بینی با خون در استفراغ اشتباه گرفته می شود.

خون حاصل از خون دماغ معمولا قرمز روشن یا تیره است و ممکن است همراه با گرفتگی بینی باشد. برای کاهش احتمال خون دماغ در دوران بارداری:

• هوای محیط را مرطوب نگه دار (با دستگاه بخور یا بخار آب گرم)
• از فین کردن شدید یا دست کاری بینی خودداری کن
• مصرف مایعات را زیاد کن تا مخاط بینی خشک نشود

3. تحریک دهان یا گلو

اگر در استفراغت مقدار کمی خون تیره یا خشک شده دیدی، ممکن است منبع آن از گلو یا دهان باشد. استفراغ های مکرر می تواند باعث سوزش و آسیب به دیواره گلو شود، زیرا اسید معده هنگام بالا آمدن، سطح داخلی گلو را تحریک می کند.

احتمالا اگر تا به حال سوزش معده یا رفلاکس اسید داشته ای، آن حس سوزش در پشت گلو را می شناسی. در این حالت ممکن است بافت گلو دچار زخم های سطحی شود که هنگام استفراغ مجدد، خون آن ها در محتویات معده دیده شود.

در چنین مواقعی، بهتر است از مصرف خوراکی های تند و اسیدی پرهیز کنی، آب کافی بنوشی، و از پزشک درباره داروهای ایمن ضداسید مخصوص بارداری مشورت بگیری.

4. تحریک یا پارگی مری

مری، لوله ای است که غذا را از دهان به معده منتقل می کند. استفراغ های مکرر و شدید می تواند باعث التهاب و در موارد نادر، پارگی در دیواره مری شود. این وضعیت که با خون قرمز روشن در استفراغ همراه است، معمولا با درد شدید، سوزش قفسه سینه، تنگی نفس و ضعف بدنی همراه می شود و نیاز به مراقبت فوری دارد.

پارگی مری معمولا نادر است اما ممکن است در سه ماهه سوم بارداری، به ویژه در زنانی که دچار فشارخون بالا، پره اکلامپسی یا سرفه های شدید هستند، رخ دهد.

اگر استفراغت مقدار زیادی خون تازه دارد یا همراه با درد شکمی و سرگیجه است، باید سریعا به بیمارستان مراجعه کنی.

5. زخم معده

زخم معده زخم های کوچکی در دیواره داخلی معده هستند که گاهی خون ریزی می کنند و باعث مشاهده خون قرمز یا تیره در استفراغ می شوند. اگر قبل از بارداری سابقه زخم معده داشته ای، احتمال عود آن در دوران بارداری وجود دارد.

علل اصلی زخم معده عبارت اند از:

• عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)
• مصرف مداوم داروهایی مانند آسپرین یا ایبوپروفن
• استرس زیاد یا تغذیه نامناسب

زخم معده ممکن است تهوع و استفراغ بارداری را بدتر کند. از دیگر نشانه های آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد یا احساس سوزش در قسمت بالای شکم
• سوزش معده
• نفخ و آروغ زدن زیاد
• احساس سیری زودرس
• کاهش اشتها یا وزن

در چنین شرایطی پزشک ممکن است برایت داروهای ایمن در دوران بارداری تجویز کند و رژیم غذایی ملایمی را پیشنهاد دهد که شامل وعده های کوچک، اجتناب از غذاهای چرب، تند و اسیدی و نوشیدن آب کافی باشد.

درمان های استفراغ خونی در بارداری

درمان استفراغ خونی در بارداری به علت اصلی آن بستگی دارد. پزشک معمولا ابتدا منبع خون ریزی را تشخیص می دهد و سپس درمان مناسب را تجویز می کند.

اگر منشأ خون از زخم معده باشد، ممکن است پزشک برایت آنتی بیوتیک تجویز کند تا باکتری های عامل زخم (مثل هلیکوباکتر پیلوری) از بین بروند. علاوه بر دارو، رعایت رژیم غذایی سبک و پرهیز از داروهای بدون نسخه مانند آسپرین یا ایبوپروفن (مگر اینکه پزشک زنان مصرف آن ها را ضروری بداند) نیز ضروری است.

برای کاهش تهوع و استفراغ، ممکن است داروهای ضدتهوع مخصوص بارداری تجویز شوند. اما هرگز بدون مشورت با پزشک از داروهای بدون نسخه استفاده نکن، زیرا برخی از داروهای ضدتهوع معمولی ممکن است در دوران بارداری ایمن نباشند یا حتی وضعیت معده را بدتر کنند.

در موارد نادر، اگر علت استفراغ خونی پارگی مری یا خون ریزی شدید داخلی باشد، پزشک ممکن است علاوه بر دارو، روش های درمانی پیشرفته تری مانند جراحی یا بستری در بیمارستان را توصیه کند.

درمان های خانگی برای استفراغ در بارداری

تا زمانی که علت اصلی استفراغ خونی در بارداری مشخص نشده است، از هرگونه درمان خانگی برای کنترل خون در استفراغ خودداری کن و بلافاصله به پزشک مراجعه کن.

با این حال، اگر پس از بررسی پزشک مشخص شد که علت خطرناکی وجود ندارد و فقط ویار بارداری باعث تهوع مداوم شده است، می توان از چند راهکار خانگی ایمن برای کاهش تهوع استفاده کرد.

به یاد داشته باش که حتی درمان های طبیعی و گیاهی هم می توانند اثر قوی داشته باشند. بعضی از گیاهان ممکن است سوزش معده یا تحریک گوارشی را تشدید کنند، بنابراین پیش از مصرف هر نوع دمنوش یا مکمل، نظر پزشک خود را بپرس.

یکی از مؤثرترین درمان های طبیعی تهوع، زنجبیل است.
مطالعه ای در سال 2016 نشان داد که مصرف روزانه چهار وعده 250 میلی گرمی زنجبیل می تواند تهوع و استفراغ زنان باردار را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

می توانی زنجبیل تازه را در چای، آب گرم یا آب میوه بریزی و میل کنی. همچنین از پودر زنجبیل، شربت، کپسول، قرص، یا حتی زنجبیل خشک و آب نباتی هم می توان استفاده کرد.

سایر درمان های طبیعی و خانگی برای تهوع و استفراغ عبارت اند از:

• مصرف ویتامین B6 (که معمولا در ویتامین های دوران بارداری وجود دارد)
• استفاده از دمنوش نعناع
• نوشیدن آب میوه های سبک مانند آب کرنبری یا تمشک

این روش ها برای تهوع معمولی بارداری مناسب اند، اما اگر خون در استفراغ مشاهده شود، حتما باید علت دقیق آن بررسی شود و نباید تنها به درمان های خانگی اکتفا کرد.

عوارض احتمالی استفراغ خونی در بارداری

در بیشتر موارد، استفراغ خونی در بارداری بیشتر سلامت مادر را تحت تأثیر قرار می دهد تا جنین. اما اگر خون ریزی شدید یا مکرر باشد، ممکن است برای هر دو خطرناک شود. بنابراین، حتی اگر مقدار خون کم باشد، باید حتما پزشک خود را در جریان بگذاری.

در بسیاری از موارد، نیازی به درمان خاصی نیست و وضعیت خودبه خود برطرف می شود. اما در برخی شرایط، درمان سریع می تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.

خون ریزی داخلی شدید ممکن است باعث افت حجم خون و شوک شود، که وضعیت خطرناکی است.
علائمی که نشان می دهند بدن در وضعیت بحرانی قرار دارد عبارت اند از:

• تهوع و استفراغ شدید
• تنفس سریع و سطحی
• سرگیجه یا تاری دید
• احساس گیجی و عدم تمرکز
• پوست سرد و مرطوب
• کاهش دفعات ادرار
• مدفوع تیره یا وجود خون در مدفوع

در صورت بروز هر یک از این علائم، باید فورا به بیمارستان مراجعه شود تا هم جان مادر و هم سلامت جنین حفظ گردد.

سخنی از نی نی تینی

دیدن خون در استفراغ، مخصوصا در دوران بارداری، می تواند تجربه ای نگران کننده باشد. اما در بسیاری از موارد، دلایل ساده و قابل درمانی مانند خون ریزی لثه، تحریک گلو، یا ویارهای شدید بارداری پشت این موضوع قرار دارند.

با این حال، نباید آن را بی اهمیت دانست. اگر هر مقدار خون در استفراغ مشاهده کردی، حتما پزشک خود را در جریان بگذار. انجام معاینه و آزمایش های لازم به تشخیص دقیق علت کمک می کند.

در صورت نیاز، ممکن است پزشک برایت دارو، مکمل یا درمان های تخصصی تجویز کند. تشخیص و درمان به موقع علت استفراغ خونی در بارداری می تواند از بروز عوارض جلوگیری کرده و سلامت تو و فرزندت را تضمین کند.