بارداری تجربه ای شگفت انگیز و در عین حال پر از تغییرات جسمی و روحی برای مادر است. بسیاری از زنان در دوران بارداری با علائمی روبه رو می شوند که شاید در نگاه اول طبیعی به نظر برسند، اما می توانند نشانه ای از مشکلات مهم تری باشند. یکی از این موارد، نوروپاتی محیطی در بارداری است که بر اثر تغییرات هورمونی، فشار رحم روی عصب ها یا شرایط زمینه ای مانند دیابت ایجاد می شود. در این مقاله با شناخت به موقع این علائم و توجه به راه های پیشگیری و درمان می توانید نقش بزرگی در سلامت مادر و جنین ایفا کنید.
نوروپاتی محیطی در بارداری
نوروپاتی محیطی در بارداری زمانی رخ می دهد که عصب های موجود در اندام های انتهایی بدن مانند دست ها، پاها و بازوها دچار آسیب شوند. بسته به این که کدام دسته از عصب ها تحت تأثیر قرار گرفته باشند، علائم می تواند متفاوت باشد. برای مثال، برخی خانم ها بی حسی یا مورمور شدن را تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر از درد سوزشی یا ضعف عضلانی شکایت دارند.
بر اساس آمارهای جهانی، شیوع نوروپاتی محیطی در افراد بالای 55 سال زیاد است، اما تغییرات هورمونی و متابولیکی در دوران بارداری نیز می تواند زمینه بروز علائم مشابه را فراهم کند. بنابراین، توجه مادران باردار به علائم نوروپاتی محیطی در بارداری اهمیت زیادی دارد.
دستگاه عصبی محیطی چیست؟
دستگاه عصبی محیطی شامل شبکه ای از عصب هاست که خارج از سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) قرار دارند. این شبکه مانند یک پل ارتباطی عمل می کند و پیام های مختلف را از مغز به اندام ها و برعکس منتقل می نماید.
عصب های محیطی شامل سه گروه اصلی هستند:
- عصب های حسی: وظیفه انتقال حس هایی مانند درد، لمس، سرما و گرما را بر عهده دارند.
- عصب های حرکتی: وظیفه کنترل حرکت و عملکرد عضلات را دارند.
- عصب های خودکار (اتونومیک): مسئول عملکردهای خودکار بدن مثل فشار خون، ضربان قلب و عملکرد مثانه هستند.
اختلال در هر یک از این گروه ها می تواند نشانه های خاصی را در دوران بارداری ایجاد کند.
علائم نوروپاتی محیطی در بارداری
علائم ممکن است بسته به شدت آسیب و نوع عصب تحت تأثیر، متفاوت باشند. شایع ترین نشانه ها عبارتند از:
- بی حسی و مورمور شدن دست ها یا پاها
- احساس درد سوزشی یا تیر کشنده در اندام ها
- ضعف عضلانی به ویژه در ناحیه پاها
- مشکل در تعادل و هماهنگی حرکتی
این علائم می توانند مداوم باشند یا به صورت مقطعی ظاهر شوند. علائم نوروپاتی محیطی در بارداری، باعث تغییرات گردش خون و فشار رحم بر عصب های لگنی می شود و هم می تواند شدت این علائم را بیشتر کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر در دوران بارداری با نشانه هایی مانند درد، بی حسی یا ضعف در اندام ها مواجه شدید، مراجعه به پزشک ضروری است. به ویژه اگر:
- در پاهایتان زخم یا ترک هایی دارید که دیرتر از حد معمول بهبود می یابد.
- هنگام راه رفتن احساس عدم تعادل دارید.
- ضعف شدید عضلات یا درد مداوم دارید.
تشخیص زودهنگام و آغاز به موقع درمان می تواند از پیشرفت علائم جلوگیری کند و احتمال بروز عوارض جدی ناشی از نوروپاتی محیطی در بارداری را کاهش دهد.
علل بروز نوروپاتی محیطی در بارداری
در سطح جهانی، دیابت (نوع 1 و 2) شایع ترین علت نوروپاتی محیطی است. قند خون بالا به مرور زمان عصب ها را تخریب می کند و موجب بروز دیابتیک پولی نوروپاتی می شود.
اما در دوران بارداری، عوامل دیگری نیز می توانند نقش داشته باشند، از جمله:
- تغییرات هورمونی و افزایش وزن مادر
- کمبود ویتامین های گروه B به ویژه B12
- فشار فیزیکی رحم روی عصب ها
- عوارض برخی داروها
- عفونت های ویروسی یا التهابات عصبی
به همین دلیل، متخصصان توصیه می کنند مادران باردار از همان ابتدای بارداری تحت نظر پزشک باشند تا عملکرد عصب ها بررسی شود.
درمان نوروپاتی محیطی در بارداری
روش درمان به علت و شدت بیماری بستگی دارد. برخی عوامل را نمی توان به طور کامل درمان کرد، اما کنترل آن ها می تواند علائم را کاهش دهد.
راهکارهای رایج شامل موارد زیر است:
- کنترل قند خون: برای مادران بارداری که دیابت دارند بسیار حیاتی است.
- اصلاح سبک زندگی: پرهیز از مصرف الکل و سیگار، رعایت تغذیه سالم و ورزش سبک مانند پیاده روی.
- داروهای کنترل درد عصبی: برخی داروهای خاص توسط پزشک تجویز می شوند، زیرا مسکن های معمولی معمولا تأثیری بر درد عصبی ندارند.
- فیزیوتراپی: برای تقویت عضلات و بهبود توان حرکتی.
- مکمل های ویتامینی: در صورت کمبود ویتامین های گروه B یا سایر ریزمغذی ها.
عوارض نوروپاتی محیطی در بارداری
شدت و نوع عوارض بستگی به علت زمینه ای دارد. در برخی موارد با درمان علت، بهبودی حاصل می شود، اما در برخی مادران آسیب می تواند دائمی باشد.
اگر نوروپاتی درمان نشود، عوارضی مانند زخم پا، عفونت، و در موارد بسیار شدید، گانگرن ممکن است رخ دهد. علاوه بر این، نوروپاتی می تواند روی عملکرد قلب و سیستم گردش خون نیز اثر بگذارد و نیاز به درمان های جدی تر داشته باشد.
انواع نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی می تواند یک عصب یا چند عصب را تحت تأثیر قرار دهد:
- مونو نوروپاتی: آسیب تنها به یک عصب.
- مونو نوریت مولتی پلکس: آسیب به چند عصب به طور همزمان.
- پولی نوروپاتی: درگیری گسترده همه عصب ها.
پولی نوروپاتی شایع ترین نوع است و معمولا از پاها شروع می شود و به تدریج به سمت بالا گسترش می یابد. در ادامه ممکن است دست ها را هم درگیر کند.
سخنی از نی نی تینی
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان در دوران بارداری با علائم مشکوکی مانند بی حسی، مورمور شدن یا درد مداوم در پاها و دست ها روبه رو شدید، حتما موضوع را با پزشک متخصص در میان بگذارید. مراقبت های ساده ای مثل کنترل قند خون، مصرف مکمل های مورد نیاز و انجام ورزش های سبک می تواند از بروز بسیاری از عوارض جلوگیری کند. فراموش نکنید که درمان نوروپاتی محیطی در بارداری در مراحل ابتدایی بسیار آسان تر و کم هزینه تر خواهد بود.
آیا شما هم تجربه ای از علائم نوروپاتی محیطی در بارداری داشته اید؟ چه راهکارهایی برای کاهش درد یا بی حسی به کار برده اید؟ تجربیات ارزشمند خود را در بخش دیدگاه ها با دیگر مادران به اشتراک بگذارید تا بتوانیم با کمک هم این مسیر شیرین اما پرچالش را آسان تر کنیم.
