تغییرات هورمونی
بارداری با مجموعه ای از تغییرات گسترده در بدن همراه است که مهم ترین تغییرات بدن در بارداری، تغییرات هورمونی است. هورمون ها نقش بسیار مهمی در آماده سازی بدن مادر برای رشد جنین، زایمان و شیردهی دارند. این تغییرات نه تنها روی خلق و خو تأثیر می گذارند، بلکه می توانند ظاهر پوست و مو، سطح انرژی و حتی پاسخ بدن به ورزش و فعالیت های فیزیکی را تغییر دهند.
در دوران بارداری، سطح استروژن و پروژسترون به شکل ناگهانی و قابل توجهی افزایش می یابد. این هورمون ها باعث می شوند که بدن حالت «درخشش بارداری» پیدا کند و رشد جنین به شکل بهینه پیش برود. همچنین، فعالیت ورزشی و نحوه تأثیر آن بر بدن تغییر می کند، بنابراین مادران باردار ممکن است برخی حرکات را دشوارتر از قبل بیابند.
تغییرات استروژن و پروژسترون
استروژن و پروژسترون، هورمون های اصلی بارداری هستند. میزان استروژن تولیدشده در یک بارداری از مجموع استروژنی که زن در تمام طول عمر غیر بارداری خود تولید می کند، بیشتر است. افزایش استروژن به رشد رحم و جفت کمک می کند، جریان خون را بهبود می بخشد و مواد مغذی را به جنین منتقل می کند. همچنین استروژن نقش مهمی در رشد و تکامل جنین دارد.
سطح استروژن به تدریج در طول بارداری افزایش می یابد و در سه ماهه سوم به اوج خود می رسد. افزایش سریع استروژن در سه ماهه اول می تواند یکی از دلایل حالت تهوع در بارداری باشد. در سه ماهه دوم، این هورمون در توسعه مجاری شیردهی و بزرگ تر شدن سینه ها نقش اصلی دارد.
پروژسترون نیز در دوران بارداری به میزان بسیار بالایی افزایش می یابد. افزایش این هورمون باعث شل شدن لیگامان ها و مفاصل در سراسر بدن می شود و اندام های داخلی مانند حالب ها (لوله هایی که کلیه ها را به مثانه وصل می کنند) را نیز بزرگ تر می کند. پروژسترون همچنین نقش کلیدی در بزرگ شدن رحم از اندازه یک گلابی کوچک به رحم قابل جای گیری برای نوزاد کامل دارد.
هورمون ها و خطر آسیب هنگام ورزش
یکی دیگر از تغییرات بدن در بارداری تغییر هورمون ها و تاثیر آن بر ورزش است، اگرچه این هورمون ها برای یک بارداری موفق حیاتی هستند، اما می توانند ورزش را کمی دشوار کنند. شل شدن لیگامان ها احتمال آسیب دیدگی مانند پیچ خوردگی مچ پا یا زانو را افزایش می دهد. با این حال، مطالعات علمی افزایش قابل توجهی در میزان آسیب ورزشی مادران باردار نشان نداده اند.
همچنین، وضعیت بدنی مادر تغییر می کند: سینه ها بزرگ تر می شوند، شکم از حالت صاف یا فرو رفته به حالت برجسته تغییر می کند و انحنای کمر افزایش می یابد. این تغییرات مرکز ثقل بدن را به جلو منتقل می کنند و ممکن است تعادل مادر را کمی تحت تأثیر قرار دهند.
افزایش وزن، احتباس آب و فعالیت های بدنی
افزایش وزن یکی دیگر از تغییرات بدن در بارداری است و باعث افزایش فشار و کار بدن در حین فعالیت های فیزیکی می شود. این وزن اضافی جریان خون و مایعات بدن، به ویژه در اندام های پایین تر، را کند می کند. در نتیجه، احتباس مایعات و تورم صورت و دست ها و پاها شایع می شود. این وزن ناشی از آب بدن، محدودیت بیشتری برای انجام ورزش ایجاد می کند. برای کاهش تورم دست ها و پاها، روش های طبیعی مانند استراحت کافی، اجتناب از ایستادن طولانی، کاهش مصرف کافئین و نمک و افزایش پتاسیم رژیم غذایی مؤثر است.
تورم معمولا از سه ماهه دوم آغاز می شود و تا سه ماهه سوم ادامه می یابد. این افزایش احتباس مایعات یکی از دلایل اصلی افزایش وزن در دوران بارداری است. حتی ورزشکاران حرفه ای نیز ممکن است به دلیل افزایش وزن، تغییر مرکز ثقل و شل شدن لیگامان ها، در تمرین ها راحتی قبل از بارداری را نداشته باشند.
نکته کاربردی: می توانید از ابتدای بارداری یک عکس از نمای جانبی بدن خود بگیرید و دوباره نزدیک زمان زایمان از همان زاویه عکس بگیرید. تفاوت ها و تغییرات بدن شما بسیار جالب و واضح خواهد بود.
تغییرات حسی
تغییرات حسی نیز می تواند از تغییرات بدن در بارداری باشد، بارداری می تواند نحوه تجربه مادر از جهان از طریق بینایی، چشایی و بویایی را به شکل قابل توجهی تغییر دهد.
تغییرات بینایی
برخی زنان در بارداری دچار تغییر در بینایی می شوند و معمولا یکی از تغییرات بدن در بارداری این است که نزدیک بینی آنها افزایش می یابد. دلایل دقیق این تغییرات هنوز مشخص نیست، اما بیشتر مادران پس از زایمان بینایی پیش از بارداری خود را بازمی یابند. تاری دید و ناراحتی هنگام استفاده از لنزهای تماسی نیز شایع است. افزایش فشار داخل چشم در برخی زنان دیده می شود و افرادی که دچار پره اکلامپسی یا دیابت بارداری هستند، ممکن است خطر مشکلات نادری مانند جداشدگی شبکیه را داشته باشند.
تغییرات چشایی و بویایی
اکثر زنان در طول بارداری تغییراتی در حس چشایی خود تجربه می کنند و معمولا به غذاهای شیرین و شور علاقه بیشتری دارند. کاهش توانایی تشخیص طعم ها (دیسگوزیا) که بیشتر در سه ماهه اول رخ می دهد یکی دیگر از تغییرات بدن در بارداری است. برخی زنان ممکن است طعم فلزی در دهان خود احساس کنند که می تواند حالت تهوع را تشدید کند و نشانه کمبود مواد مغذی باشد.
در برخی مواقع، حساسیت بویایی نیز افزایش می یابد و مادران نسبت به بوها آگاه تر و حساس تر می شوند. اگرچه داده های علمی کمی در این زمینه وجود دارد، اما بیشتر زنان باردار افزایش حساسیت خود را گزارش می کنند.
تغییرات سینه و دهانه رحم
تغییرات هورمونی که از سه ماهه اول آغاز می شوند، باعث تغییرات فیزیولوژیکی گسترده در بدن می شوند تا این تغییرات بدن در بارداری بتواند بدن مادر برای زایمان و شیردهی را آماده کند.
تغییرات سینه
یکی دیگر از تغییرات بدن در بارداری تغییر سینه مادر است، سینه های مادر در طول بارداری تغییرات قابل توجهی دارند. هورمون ها باعث تیره تر شدن هاله اطراف نوک سینه و بزرگ تر شدن آن می شوند. ممکن است حساسیت یا درد در سینه ها احساس شود و رگ ها پررنگ تر شوند. برخی زنان در طول رشد سریع سینه ها، ترک های پوستی ایجاد می کنند. همچنین تولید و گاهی نشت مقدار کمی مایع زردرنگ (کلستروم) در سه ماهه دوم آغاز می شود که برای تغذیه اولیه نوزاد آماده می شود.
در بافت سینه ممکن است توده های کوچک ایجاد شود که معمولا به دلیل مسدود شدن مجاری شیردهی است. اگر این توده ها پس از ماساژ و گرم کردن سینه با آب یا حوله ناپدید نشدند، در ویزیت بعدی پریناتال باید توسط پزشک بررسی شوند.
تغییرات دهانه رحم
دهانه رحم، که ورودی رحم محسوب می شود، در طول بارداری و زایمان دستخوش تغییرات فیزیکی می شود. در بسیاری از زنان، بافت دهانه رحم ضخیم تر، محکم تر و غدددار می شود. تا چند هفته قبل از زایمان، دهانه رحم ممکن است به دلیل فشار جنین در حال رشد کمی نرم و باز شود.
در اوایل بارداری، دهانه رحم یک پلاگ مخاطی ضخیم تولید می کند تا رحم را مهر و موم کند. این پلاگ معمولا در اواخر بارداری یا هنگام زایمان خارج می شود و به آن show خونین نیز گفته می شود. ترکیب مخاط با مقدار کمی خون طبیعی است و نشانه آماده شدن رحم برای زایمان است. پیش از زایمان، دهانه رحم به طور قابل توجهی باز و نرم می شود تا راه عبور نوزاد از کانال زایمان فراهم شود.
تغییرات مو، پوست و ناخن ها
یکی دیگر از تغییرات بدن در بارداری تغییرات در پوست ، مو و ناخن است. بسیاری از زنان در طول بارداری تغییراتی در ظاهر پوست خود تجربه می کنند. اگرچه اکثر این تغییرات موقت هستند، اما برخی مانند ترک های پوستی می توانند دائمی شوند. زنانی که در بارداری اول این تغییرات را تجربه می کنند، احتمالا در بارداری های بعدی یا حتی هنگام مصرف هورمون های ضدبارداری هم با آن ها مواجه خواهند شد.
تغییرات مو و ناخن
تغییرات هورمونی در دوران بارداری می تواند باعث ریزش یا کم پشتی مو شود، به ویژه در زنانی که سابقه خانوادگی ریزش مو دارند. با این حال، بسیاری از زنان شاهد رشد و ضخیم تر شدن مو هستند و ممکن است رشد مو در نقاطی مانند صورت، بازوها، پاها یا پشت رخ دهد. بیشتر این تغییرات بعد از زایمان به حالت طبیعی بازمی گردند، اما ممکن است ریزش مو تا یک سال پس از زایمان ادامه داشته باشد.
ناخن ها نیز معمولا سریع تر رشد می کنند. تغذیه مناسب و مصرف مولتی ویتامین های دوران بارداری به رشد سالم ناخن ها کمک می کند. با این حال، برخی زنان افزایش شکنندگی، شکستن ناخن ها، ایجاد شیار یا کراتوز را تجربه می کنند. رعایت تغذیه سالم و استفاده از روش های طبیعی برای تقویت ناخن می تواند از آسیب جلوگیری کند بدون نیاز به محصولات شیمیایی.
ماسک بارداری و افزایش رنگدانه پوست
بیشتر زنان باردار در طول بارداری با نوعی افزایش رنگدانه پوست مواجه می شوند. این تغییر معمولا در هاله سینه، ناحیه تناسلی، جای زخم ها و خط میانی شکم (linea alba) رخ می دهد. افزایش رنگدانه می تواند در هر نوع پوست رخ دهد، اما در زنان با پوست تیره شایع تر است.
تا 70 درصد زنان باردار تغییر رنگ پوست صورت، معروف به ملاسما یا ماسک بارداری را تجربه می کنند. این حالت ممکن است با قرار گرفتن در معرض آفتاب تشدید شود، بنابراین استفاده روزانه از کرم ضدآفتاب مناسب طی بارداری توصیه می شود. در اغلب موارد، این تغییرات پس از بارداری محو می شوند.
ترک های پوستی
ترک های پوستی (striae gravidarum) از شناخته شده ترین تغییرات پوست در دوران بارداری هستند. ترکیبی از کشیدگی فیزیکی پوست و اثرات تغییرات هورمونی بر خاصیت کشسانی پوست باعث ایجاد این ترک ها می شود. تا سه ماهه سوم بارداری، حدود 90 درصد زنان دچار ترک های پوستی در سینه ها و شکم می شوند. این ترک ها ممکن است هرگز کاملا محو نشوند، اما اغلب پس از زایمان به رنگ پوست اطراف تغییر می کنند و اندازه آن ها کاهش می یابد. استفاده از کرم های مرطوب کننده و نرم کننده به کاهش خارش و جلوگیری از آسیب بیشتر پوست کمک می کند.
تغییرات خال ها و کک ومک ها
تغییرات هورمونی که از مهمترین تغییرات بدن در بارداری هستند، ممکن است باعث تیره تر شدن خال ها، کک ومک ها یا لکه های مادرزادی شوند. بیشتر این تغییرات بی خطر هستند، اما هرگونه تغییر در اندازه، رنگ یا شکل خال ها و کک ومک ها باید توسط متخصص پوست بررسی شود. برخی تغییرات رنگی ممکن است دائمی باشند، بنابراین چکاپ پوست به ویژه در صورت مشاهده تغییرات جدید، اهمیت دارد.
جوش ها و ضایعات پوستی خاص بارداری
در درصد کمی از زنان، شرایط پوستی خاص بارداری مانند PUPPP یا فولیکولیت مشاهده می شود. این شرایط معمولا شامل جوش ها و برآمدگی های قرمز روی شکم، پاها، بازوها یا پشت است. اغلب این مشکلات و تغییرات بدن در بارداری، پس از زایمان برطرف می شوند، اما برخی ممکن است با زایمان زودرس یا مشکلات نوزاد همراه باشند.
تغییرات سیستم گردش خون
از مهمترین تغییرات بدن در بارداری تغییر در سیستم گردش خون است. بارداری باعث افزایش کار قلب و گسترش عروق خونی می شود و زنان باردار باید هنگام ورزش مراقب باشند.
- ضربان قلب و حجم خون: در سه ماهه دوم، قلب مادر 30 تا 50 درصد سخت تر کار می کند. ضربان قلب ممکن است تا 15 تا 20 درصد افزایش یابد و در سه ماهه سوم به 90 تا 100 ضربه در دقیقه برسد. حجم خون به تدریج افزایش می یابد و نیاز به آهن و فولیک اسید بالاتر می رود.
- فشار خون و ورزش: هورمون های بارداری می توانند تن عروق را کاهش دهند که باعث سرگیجه یا حتی غش کوتاه مدت شود. ورزش شدید ممکن است جریان خون به رحم را کاهش دهد اما به نظر نمی رسد تأثیر طولانی مدتی روی جنین داشته باشد.
- سرگیجه هنگام دراز کشیدن به پشت: پس از 24 هفته، دراز کشیدن روی کمر می تواند عروق بزرگ بدن را فشرده کند و جریان خون به قلب کاهش یابد، که منجر به سرگیجه یا غش می شود. دراز کشیدن به سمت چپ توصیه می شود و برای خواب سالم است.
زنانی که هر یک از این شرایط را تجربه می کنند، خصوصا هنگام ورزش، باید با پزشک خود مشورت کنند.
تغییرات تنفسی و متابولیک
بارداری باعث افزایش میزان اکسیژن منتقل شده در خون می شود، زیرا نیاز به جریان خون بیشتر و گشاد شدن عروق وجود دارد. این تغییرات نرخ متابولیسم را افزایش می دهند و مادران باید مصرف انرژی خود را بالا ببرند و هنگام فعالیت بدنی دقت کنند.
- تنفس و سطح اکسیژن خون: حجم هوای ورودی و خروجی از ریه ها 30 تا 50 درصد افزایش می یابد. در برخی زنان، بزرگ شدن رحم فضای حرکت دیافراگم را محدود می کند و باعث احساس دشواری در نفس عمیق یا تنگی نفس حتی بدون ورزش می شود.
- با این وجود، زنان باردار معمولا سطح اکسیژن خون بالاتری دارند و این مسئله تأثیری بر فعالیت بدنی یا ورزش طولانی ندارد.
تغییرات نرخ متابولیسم
نرخ متابولیسم پایه یا استراحت (RMR)، یعنی میزان انرژی که بدن در حالت استراحت مصرف می کند، در طول بارداری به طور قابل توجهی افزایش می یابد. این میزان با مقدار اکسیژنی که بدن در حالت کامل استراحت مصرف می کند، اندازه گیری می شود و کمک می کند مقدار کالری مورد نیاز برای حفظ وزن یا افزایش وزن در دوران بارداری تعیین شود. افزایش نرخ متابولیسم دلیل اصلی نیاز به افزایش مصرف کالری در بارداری است. بدن مادر به تدریج انرژی بیشتری مصرف می کند تا تغییرات و رشد همزمان مادر و جنین را پشتیبانی کند.
این افزایش متابولیسم که از تغییرات بدن در بارداری است، از حدود هفته پانزدهم بارداری شروع شده و در سه ماهه سوم، یعنی دوران رشد سریع جنین، به اوج خود می رسد. افزایش نرخ متابولیسم ممکن است مادران باردار را در معرض افت قند خون (هیپوگلیسمی) قرار دهد. هرچند نرخ متابولیسم ممکن است کمی قبل از زایمان کاهش یابد، اما همچنان بالاتر از سطح پیش از بارداری باقی می ماند و در طول شیردهی نیز به دلیل تولید شیر همچنان بالاست.
تغییرات دمای بدن
افزایش دمای پایه بدن یکی از نخستین نشانه ها و تغییرات بدن در بارداری است. دمای مرکزی بدن کمی بالاتر از حالت عادی باقی می ماند و نیاز به آب نیز افزایش می یابد. اگر مادران بدون مراقبت ورزش کنند یا به اندازه کافی آب مصرف نکنند، در معرض گرمازدگی و کم آبی قرار می گیرند.
گرمازدگی در بارداری
افزایش دمای مرکزی بدن هنگام ورزش می تواند برای جنین مضر باشد و کم آبی مادر نیز باعث کاهش خون رسانی به جنین شود. این شرایط ممکن است ریسک انقباضات زودرس رحم را افزایش دهد.
در زنان غیر باردار، ورزش هوازی متوسط باعث افزایش قابل توجه دمای بدن می شود. مادران باردار نیز حتی بدون ورزش، دمای پایه بدن و نرخ متابولیسم بالاتری دارند. بدن زنان باردار به خوبی دمای مرکزی را تنظیم می کند؛ افزایش جریان خون به پوست و بزرگ شدن سطح پوست به دفع حرارت کمک می کند.
با وجود این، زنان باردار باید از ورزش در لباس های غیر قابل تنفس و در محیط های بسیار گرم یا مرطوب خودداری کنند، زیرا تأثیر گرمازدگی می تواند جدی باشد. راهکارهای کاهش خطر گرمازدگی شامل موارد زیر است:
- استفاده از فن هنگام فعالیت های داخلی
- ورزش در استخر
- پوشیدن لباس های سبک، گشاد و رنگ روشن
کم آبی بدن
بسیاری از زنان هنگام ورزش 20 تا 30 دقیقه ای یا ورزش در شرایط گرم و مرطوب عرق می کنند. در زنان باردار، از دست رفتن مایعات بدن می تواند جریان خون به رحم، عضلات و برخی اندام ها را کاهش دهد. جنین در حال رشد نیاز مداوم به اکسیژن و مواد مغذی دارد که از طریق خون تأمین می شود، بنابراین کم آبی می تواند خطرناک باشد.
در اغلب موارد، مصرف اکسیژن رحم در حین ورزش ثابت است و جنین در امان است. با این حال، ورزش برای زنانی که دچار فشار خون بارداری هستند ممکن است خطرناک باشد، زیرا این شرایط جریان خون رحم را محدود می کند و خون کمتری به جنین می رسد.
اگر پزشک شما ورزش در بارداری را تأیید کرده است، حتما نکات ایمنی زیر را رعایت کنید:
- از گرما و رطوبت زیاد اجتناب کنید
- مرتب آب بنوشید حتی وقتی احساس تشنگی نمی کنید
- فعالیت های خود را با هوشیاری انجام دهید
سخنی از نی نی تینی
در طول بارداری، بدن مادر دستخوش تغییرات هورمونی، فیزیولوژیکی و متابولیک گسترده ای می شود. این تغییرات شامل رشد رحم و سینه ها، افزایش حجم خون، تغییرات قلبی و تنفسی، تغییرات پوست، مو و ناخن و افزایش نرخ متابولیسم است. آگا
اگر شما هم تجربه ای از تغییرات بدن در بارداری دارید یا نکاتی برای مدیریت این تغییرات می شناسید، در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید. نظرات شما می تواند به دیگر مادران کمک کند تا دوران بارداری سالم تر و آگاهانه تری داشته باشند.
