افتادگی بند ناف در بارداری

افتادگی بند ناف در بارداری چیست؟

در برخی از بارداری ها، ممکن است بند ناف پیش از نوزاد از دهانه رحم عبور کند و وارد واژن شود؛ این وضعیت نادر و اورژانسی را «افتادگی بند ناف» می نامند. معمولا بند ناف باید پشت سر نوزاد حرکت کند، اما در این شرایط خاص، بند ناف جلوتر از نوزاد بیرون می زند. این موضوع ممکن است در اواخر بارداری یا در حین زایمان رخ دهد.

افتادگی بند ناف ممکن است باعث شود که بند ناف بین بدن نوزاد و دهانه رحم یا دیواره واژن فشرده شود. در نتیجه، جریان خون و اکسیژن به جنین کاهش پیدا می کند. این مسئله اگر به سرعت درمان نشود، می تواند باعث آسیب های دائمی به مغز نوزاد شود. به همین دلیل، زایمان فوری و سریع در چنین شرایطی ضروری است.

بند ناف چه نقشی در بارداری دارد؟

بند ناف یک ساختار لوله ای و انعطاف پذیر است که نقش حیاتی در رشد جنین دارد. این بند مانند یک راه ارتباطی میان جفت و جنین عمل می کند و از طریق آن، اکسیژن و مواد مغذی از بدن مادر به نوزاد منتقل می شود. به زبان ساده، بند ناف مثل یک خط حیاتی است که زندگی جنین را درون رحم تأمین می کند.

افتادگی بند ناف چه خطری دارد؟

در حالت عادی، هنگام زایمان، ابتدا نوزاد از رحم خارج می شود و سپس بند ناف به دنبال او بیرون می آید. اما اگر بند ناف زودتر از نوزاد وارد کانال زایمانی شود، ممکن است زیر فشار بدن نوزاد قرار بگیرد. هر بار که رحم منقبض می شود، این فشار روی بند ناف بیشتر می شود و جریان خون محدودتر خواهد شد.

از طرف دیگر، اگر بخشی از بند ناف در معرض هوا قرار بگیرد، ممکن است دمای آن کاهش یابد و منقبض شود که این موضوع نیز باعث تنگ تر شدن رگ های بند ناف و کاهش خون رسانی به جنین می شود. این شرایط در صورت ادامه یافتن، می تواند منجر به اختلالات شدید یا حتی آسیب های دائمی در سیستم عصبی نوزاد شود.

انواع افتادگی بند ناف

افتادگی بند ناف ممکن است به دو شکل متفاوت بروز کند:

• افتادگی آشکار (Overt): در این نوع، بند ناف در حین زایمان، کاملا وارد دهانه رحم و واژن می شود و جلوی نوزاد حرکت می کند. این نوع، به راحتی توسط پزشک یا ماما قابل مشاهده یا لمس است.
• افتادگی پنهان (Occult): در این حالت، بند ناف هم زمان با بدن نوزاد وارد کانال زایمان می شود اما به وضوح جلوی او نیست. به همین دلیل ممکن است شناسایی آن سخت تر باشد.

افتادگی بند ناف چقدر شایع است؟

افتادگی بند ناف در مجموع یک عارضه نسبتا نادر به شمار می آید. بر اساس آمارهای پزشکی، این وضعیت تقریبا در 1 مورد از هر 300 تولد دیده می شود. البته برخی مطالعات جدیدتر نشان می دهند که این نرخ در حال کاهش است و ممکن است در حدود ۱ مورد در هر 1000 زایمان اتفاق بیفتد. به هر حال، به دلیل خطراتی که برای جان نوزاد دارد، بسیار مهم است که مادران باردار و مراقبان سلامت، اطلاعات دقیقی درباره آن داشته باشند.

افتادگی بند ناف چه علائمی دارد؟

علائم این مشکل همیشه واضح نیستند. در برخی موارد، ماما یا پزشک زنان ممکن است با مشاهده یا لمس بند ناف پس از پاره شدن کیسه آب، به وجود آن مشکوک شود.

علائم شایع عبارتند از:

• قابل مشاهده بودن یا لمس شدن بند ناف در واژن پس از پاره شدن کیسه آب
• تغییر ناگهانی یا کاهش ضربان قلب جنین در دستگاه مانیتورینگ
• افت ضربان قلب یا نوسانات غیرطبیعی در ضربان جنین، بدون دلیل مشخص

با این حال، گاهی ممکن است هیچ علامت خارجی وجود نداشته باشد و افتادگی بند ناف به طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی اتفاق بیفتد. یک مطالعه نشان داده است که بیش از نیمی از موارد افتادگی بند ناف، در پنج دقیقه ی اول پس از پاره شدن کیسه آب رخ می دهد و تا 70 درصد از آن ها، در یک ساعت نخست بعد از این اتفاق روی می دهند.

دلایل افتادگی بند ناف در بارداری چیست؟

هیچ دلیل قطعی و مشخصی برای افتادگی بند ناف وجود ندارد، اما پزشکان می دانند که این مشکل معمولا پس از پاره شدن کیسه آب (پارگی غشاهای جنینی) رخ می دهد. خروج ناگهانی مایع آمنیوتیک می تواند باعث حرکت ناگهانی بند ناف به سمت پایین شود.

از جمله دلایلی که می تواند احتمال بروز این وضعیت را افزایش دهد، عبارتند از:

• قرارگیری غیرعادی جنین (مثل وضعیت بریچ یا نشسته، که سر جنین به سمت بالا و پاها به سمت پایین قرار دارد)
• چندقلویی (دوقلو، سه قلو یا بیشتر)
• وجود بیش از حد مایع آمنیوتیک در رحم (پلی هیدرآمنیوس)
• پارگی زودهنگام کیسه آب پیش از رسیدن به هفته 37 بارداری

چه کسانی در معرض افتادگی بند ناف هستند؟

افتادگی بند ناف می تواند حتی در زنان بارداری که هیچ عامل خطری ندارند نیز اتفاق بیفتد. با این حال، برخی شرایط خاص احتمال آن را افزایش می دهند. از جمله:

• اختلالات مادرزادی در جنین
• جفت سرراهی (قرار گرفتن جفت در قسمت پایین رحم و روی دهانه رحم)
• شکل غیرطبیعی بند ناف (خیلی بلند یا نازک بودن)
• زایمان واژینال با کمک ابزار پزشکی مانند فورسپس یا وکیوم
• وزن کم جنین در بدو تولد (کمتر از ۲.۵ کیلوگرم)
• سابقه چندین زایمان قبلی (بیش از ۵ زایمان)
• نوع خاصی از اتصال بند ناف به جفت که به آن اتصال نامنظم (ولامنتوس) گفته می شود
• بالا بودن محل قرارگیری جنین نسبت به لگن در مراحل اولیه ی زایمان
• درشت بودن غیرعادی جنین (ماکروزومی)
• انجام برخی روش های پزشکی مانند شکافتن کیسه آب (آمنیوتومی) یا کارگذاری بادکنک برای آماده سازی دهانه رحم

افتادگی بند ناف در نوزادان چیست؟

افتادگی بند ناف (Umbilical Cord Prolapse) یک وضعیت اورژانسی و نادر در دوران زایمان است که می تواند جان نوزاد را تهدید کند. در این شرایط، بند ناف پیش از نوزاد از دهانه رحم عبور کرده و وارد واژن می شود. این اتفاق ممکن است منجر به قطع جریان اکسیژن به نوزاد شود که در صورت عدم اقدام فوری، می تواند به آسیب مغزی دائمی یا حتی مرگ نوزاد منجر شود.

عوارض افتادگی بند ناف چیست؟

افتادگی بند ناف می تواند باعث کاهش جریان خون و اکسیژن رسانی به نوزاد شود. اگر این وضعیت به سرعت درمان نشود، ممکن است عوارض جبران ناپذیری در پی داشته باشد. برخی از مهم ترین عوارض شامل موارد زیر هستند:

• هیپوکسی (Hypoxia): کاهش اکسیژن رسانی به بدن نوزاد.
• آنسفالوپاتی ایسکمیک-هیپوکسی (HIE) یا خفگی هنگام تولد.
• فلج مغزی (Cerebral Palsy).
• آسیب مغزی دائمی.
• مرگ جنین (Stillbirth).

افتادگی بند ناف چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک متخصص زنان و زایمان معمولا افتادگی بند ناف را از طریق معاینات بالینی یا مانیتورینگ ضربان قلب جنین تشخیص می دهد. علائم هشداردهنده شامل:

• مشاهده یا لمس بند ناف در واژن طی معاینه واژینال.
• کاهش ضربان قلب جنین (کمتر از 120 ضربه در دقیقه) که به آن برادی کاردی گفته می شود.
• افت ناگهانی فشار خون مادر.

درمان و مدیریت افتادگی بند ناف

افتادگی بند ناف یک اورژانس پزشکی محسوب می شود و در اکثر موارد نیاز به زایمان فوری از طریق سزارین دارد.

برای کاهش موقت فشار وارده بر بند ناف، پزشک ممکن است:

• مادر را به حالت زانو-سینه (knee-to-chest) قرار دهد.
• به صورت دستی، سر نوزاد را از روی بند ناف بلند کند.

این اقدامات تنها موقتی هستند و باید در کوتاه ترین زمان ممکن، زایمان انجام شود تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

آیا نوزاد می تواند از افتادگی بند ناف جان سالم به در ببرد؟

بله، بیشتر نوزادانی که افتادگی بند ناف در شرایط بیمارستانی برایشان رخ می دهد، زنده می مانند. آمارها نشان می دهند:

• نرخ مرگ ومیر نوزادان در اثر این وضعیت در بیمارستان حدود 3٪ است.
• اگر این اتفاق خارج از محیط بیمارستان رخ دهد، خطر مرگ نوزاد تا 20 برابر افزایش می یابد.

آیا می توان از افتادگی بند ناف پیشگیری کرد؟

متأسفانه، امکان پیشگیری قطعی از افتادگی بند ناف وجود ندارد. زیرا حرکت جنین و بند ناف در رحم دائمی است و قابل کنترل نیست. اما شناختن عوامل خطر و آمادگی برای واکنش سریع در هنگام بروز، می تواند در حفظ جان نوزاد مؤثر باشد.

سخنی از نی نی تینی

افتادگی بند ناف از آن دسته اتفاقاتی است که هرچند نادر است، اما می تواند خطرناک باشد. مهم ترین اقدام در مواجهه با آن، تشخیص سریع و زایمان فوری است. اگر باردار هستید، دانستن این اطلاعات می تواند آرامش خاطر بیشتری برای شما ایجاد کند، به خصوص اگر در زایمان های قبلی خود یا بارداری فعلی با عوامل خطر مواجه بوده اید.