مدفوع خونی در بارداری

دیدن مدفوع خونی در بارداری ممکن است در نگاه اول بسیار نگران کننده باشد، اما در بیشتر موارد، جای ترس جدی وجود ندارد. بله، وجود خون در مدفوع معمولا «طبیعی» نیست، اما در دوران بارداری به دلیل تغییرات فیزیولوژیک بدن، اتفاقی غیرمعمول هم محسوب نمی شود. عواملی مانند بواسیر (هموروئید) یا یبوست از شایع ترین دلایل بروز این مشکل هستند و در اغلب مواقع هیچ خطری برای شما یا جنین ندارند.

با این حال، همیشه بهتر است در صورت مشاهده خون در مدفوع در بارداری، با پزشک یا ماما مشورت کنید تا علت دقیق بررسی شود. در ادامه، به بررسی دلایل اصلی، رنگ خون در مدفوع و روش های مراقبتی می پردازیم تا با آگاهی و آرامش بیشتری این دوران را سپری کنید.

آیا مدفوع خونی در بارداری طبیعی است؟

دکتر ریکی بالدوین، متخصص زنان و زایمان از گروه پزشکی مموریال هرمان در آمریکا، می گوید:

تغییرات بدن در دوران بارداری مثل افزایش فشار در لگن و تغییرات هورمونی می تواند باعث بواسیر یا شقاق مقعدی شود که هر دو از دلایل شایع مدفوع خونی در بارداری هستند.

با این حال، دکتر کریستین نوآ استرلینگ، متخصص زنان و زایمان و بنیان گذار مرکز Sterling Parents، تأکید می کند که هرگونه خون ریزی مقعدی باید توسط پزشک بررسی شود تا از نبود علل جدی تر اطمینان حاصل شود.

به بیان ساده، در بیشتر مواقع علت مدفوع خونی در بارداری خوش خیم است، اما مراجعه به پزشک می تواند خیال تان را راحت کند و از پیشرفت مشکلات کوچک جلوگیری نماید.

دلایل بروز مدفوع خونی در بارداری

شایع ترین دلایل خون ریزی مقعدی در دوران بارداری شامل بواسیر و شقاق مقعدی هستند. هر دو این موارد معمولا با یبوست همراهند؛ مشکلی که بسیاری از زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی، کاهش فعالیت بدنی و دریافت مکمل های آهن تجربه می کنند.

با این حال، در برخی موارد کمتر شایع، عفونت های گوارشی، بیماری های التهابی روده (IBD) یا حتی سرطان کولون نیز می توانند از عوامل زمینه ای باشند. البته احتمال مورد آخر بسیار کم است و معمولا علت خون ریزی، موارد ساده تر و قابل درمان هستند.

بر اساس گزارش «کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده»، رنگ خون نیز می تواند نشانه ای از محل خون ریزی باشد:

• خون قرمز روشن معمولا از بخش های پایینی دستگاه گوارش (مثل مقعد یا راست روده) می آید.
• مدفوع تیره یا سیاه رنگ ممکن است ناشی از خون ریزی در قسمت های بالایی دستگاه گوارش مانند معده یا مری باشد.

در ادامه با رایج ترین دلایل مدفوع خونی در بارداری بیشتر آشنا می شویم.

دلایل مدفوع خونی در بارداری

بواسیر (Hemorrhoids)

بواسیر یا هموروئید یکی از شایع ترین مشکلات دوران بارداری است. این عارضه زمانی رخ می دهد که رگ های خونی اطراف مقعد متورم و ملتهب می شوند. دکتر بالدوین توضیح می دهد که با بزرگ تر شدن رحم و افزایش فشار بر لگن، رگ های ناحیه ی مقعد نیز تحت فشار قرار می گیرند و متورم می شوند.

یبوست نیز نقش مهمی در تشدید بواسیر دارد، زیرا زور زدن هنگام دفع باعث افزایش فشار بر رگ های ناحیه مقعد می شود. بر اساس منابع پزشکی معتبر مانند دانشگاه پنسیلوانیا (Penn Medicine)، این وضعیت باعث خارش، سوزش، تورم و گاهی خون ریزی می گردد.

دو نوع بواسیر وجود دارد:

• بواسیر داخلی: معمولا بدون درد است اما ممکن است باعث خون ریزی شود.
• بواسیر خارجی: دردناک تر بوده و با احساس خارش، سوزش و حتی خون ریزی همراه است.

برای تسکین این وضعیت، پزشکان معمولا مصرف فیبر بیشتر، نوشیدن آب کافی، ورزش سبک و استفاده از کمپرس گرم را توصیه می کنند.

شقاق مقعدی (Anal Fissures)

شقاق مقعدی به معنی ایجاد ترک یا بریدگی کوچک در ناحیه ی مقعد است که معمولا در اثر یبوست یا گاهی اسهال مکرر ایجاد می شود. این عارضه می تواند باعث سوزش، درد هنگام دفع و مشاهده رگه های خون قرمز روی مدفوع شود.

در دوران بارداری، تغییرات هورمونی می تواند حرکات روده را کند کرده و یبوست را تشدید کند، که خود یکی از دلایل اصلی بروز شقاق مقعدی است. درمان معمولا شامل تغذیه ی پرفیبر، نرم کننده های مدفوع و رعایت بهداشت ناحیه است.

بیماری های گوارشی

در برخی زنان باردار، خون در مدفوع می تواند نشانه ای از بیماری های گوارشی مانند التهاب روده (IBD) یا بیماری های دیورتیکولی باشد. این بیماری ها معمولا با علائم دیگری مثل اسهال، درد شکم و کاهش اشتها همراه هستند. تشخیص دقیق فقط با بررسی های پزشکی امکان پذیر است و نباید به طور خودسرانه دارویی مصرف شود.

عفونت های دستگاه گوارش

گاهی عفونت های باکتریایی مانند ای.کولای (E. coli) نیز می توانند باعث خون ریزی در روده شوند. این نوع عفونت باعث زخم هایی در دیواره ی روده می شود که منجر به اسهال خونی می گردد. همچنین برخی از عفونت های منتقله از راه جنسی (STI) ممکن است التهاب در راست روده (پروکتیت) ایجاد کنند و سبب خون ریزی شوند.

پیشگیری از این نوع عفونت ها با رعایت بهداشت فردی، شست وشوی صحیح مواد غذایی و مصرف آب سالم امکان پذیر است.

سرطان کولون

اگرچه احتمال سرطان روده بزرگ در دوران بارداری بسیار پایین است (طبق مطالعات حدود 3/4 درصد از موارد خون ریزی مقعدی)، اما همچنان نباید نادیده گرفته شود. در بیشتر موارد، خون در مدفوع ناشی از بواسیر، شقاق یا تحریکات خفیف گوارشی است. با این حال، اگر خون ریزی مداوم یا همراه با درد شکمی و کاهش وزن دارید، حتما باید پزشک بررسی دقیق تری انجام دهد.

نکته:
در ایران نیز متخصصان زنان و گوارش تأکید می کنند که در صورت مشاهده مدفوع خونی در بارداری، مراجعه به پزشک اهمیت زیادی دارد. درمان به موقع از بروز عوارض و ناراحتی های بیشتر جلوگیری می کند و سلامت مادر و جنین را تضمین می نماید.

درمان و راه های کاهش مدفوع خونی در بارداری

درمان مدفوع خونی در بارداری بستگی به علت آن دارد. نکته ی بسیار مهم این است که هیچ گاه نباید این مشکل را خودسرانه درمان کنید. دکتر «استرلینگ»، متخصص زنان، هشدار می دهد:
«خواهش می کنم سعی نکنید این مشکل را خودتان درمان کنید؛ چون خون ریزی مقعدی یکی از علائمی است که نباید نادیده گرفته شود.»

پزشک با بررسی علائم، دلیل اصلی خون ریزی را مشخص کرده و بر اساس آن روش درمان مناسب را انتخاب می کند. در ادامه، رایج ترین روش های درمانی و مراقبتی برای کاهش خون در مدفوع در دوران بارداری آورده شده است.

درمان بواسیر و شقاق مقعدی در بارداری

اگر علت مدفوع خونی در بارداری بواسیر یا شقاق مقعدی باشد، معمولا پزشک روش های زیر را توصیه می کند:

1. نرم کردن مدفوع و پیشگیری از یبوست

یبوست یکی از اصلی ترین دلایل بروز بواسیر است. برای پیشگیری از آن:

• روزانه آب کافی بنوشید (حداقل 8 تا 10 لیوان).
• مصرف سبزیجات برگ سبز، میوه های تازه و آب میوه های طبیعی را افزایش دهید.
• مصرف فیبر را به تدریج بالا ببرید تا حرکات روده منظم شود.

دکتر «بالدوین» توصیه می کند در صورت نیاز می توانید از نرم کننده های مدفوع بدون نسخه (OTC) استفاده کنید، اما از مصرف ملین های قوی خودداری کنید مگر در موارد اضطراری، زیرا ممکن است باعث دل درد و انقباضات رحم شوند.

در ایران نیز متخصصان زنان توصیه می کنند استفاده از سبوس گندم، آلو خشک، انجیر خیس خورده و سبزیجات تازه می تواند به بهبود حرکات روده کمک کند.

2. استفاده از درمان های خانگی

برای کاهش درد و سوزش ناشی از بواسیر یا شقاق در دوران بارداری، درمان های خانگی زیر می توانند مؤثر باشند:

• نشستن در حمام آب گرم (سیتز بث) چند دقیقه پس از هر بار اجابت مزاج.
• استفاده از کمپرس سرد یا کیسه یخ روی ناحیه برای کاهش تورم.
• استفاده از پدهای حاوی عصاره ی فندق افسونگر (ویچ هیزل) برای تسکین التهاب و خارش.

این روش ها بی خطرند و می توانند بدون نیاز به دارو، تا حد زیادی احساس راحتی ایجاد کنند. با این حال، هر نوع روش خانگی باید با تأیید پزشک انجام شود.

3. استفاده از داروهای موضعی بی خطر در بارداری

برخی کرم ها، پمادها یا ژل های موضعی که برای تسکین درد، سوزش و التهاب ناحیه ی مقعد طراحی شده اند، معمولا در دوران بارداری نیز بی خطر هستند. با این وجود، همیشه پیش از مصرف هر نوع داروی بدون نسخه، با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

دکتر «استرلینگ» تأکید می کند هیچ داروی بدون نسخه ای وجود ندارد که مستقیما خون ریزی مقعدی را درمان کند، بلکه این داروها تنها علائم و ناراحتی را کاهش می دهند.

درمان بیماری های گوارشی در دوران بارداری

اگر مدفوع خونی در بارداری به دلیل بیماری های گوارشی مانند التهاب روده (IBD) باشد، درمان معمولا شامل موارد زیر است:

• مصرف داروهای بی خطر در بارداری مانند آنتی بیوتیک ها، داروهای ضدالتهاب یا کورتون های با دوز پایین تحت نظر پزشک.
• پرهیز از غذاهای تحریک کننده مانند غذاهای تند، چرب و سرخ کردنی.
• نوشیدن مایعات کافی برای جلوگیری از کم آبی بدن.
• افزایش مصرف فیبر برای بهبود حرکات روده.
• در موارد شدید، ممکن است نیاز به مداخله ی جراحی در سه ماهه ی دوم یا سوم بارداری وجود داشته باشد، که فقط در شرایط خاص انجام می شود.

بنیاد بیماری کرون و کولیت (Crohn’s & Colitis Foundation) نیز توصیه می کند مادران باردار مبتلا به بیماری های التهابی روده حتما با متخصص گوارش همکاری نزدیک داشته باشند تا داروها و رژیم غذایی به درستی تنظیم شوند.

درمان عفونت های گوارشی و بیماری ها

اگر علت خون در مدفوع، عفونت باشد، درمان باید با دقت انجام شود. پزشک معمولا بسته به نوع عفونت اقدامات زیر را توصیه می کند:

• آنتی بیوتیک های ایمن در بارداری برای درمان عفونت های باکتریایی یا بیماری های منتقله از راه جنسی (STI).
• مصرف مایعات فراوان و استراحت کافی برای جلوگیری از کم آبی بدن.
• در صورت ابتلا به عفونت هایی مانند ای.کولای (E. coli)، مصرف داروهای ضداسهال مخصوص بارداری با نظر پزشک می تواند مفید باشد.

هیچ گاه در دوران بارداری بدون مشورت پزشک از داروهای آنتی بیوتیک یا ضداسهال استفاده نکنید، زیرا برخی از آن ها ممکن است برای جنین خطرناک باشند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

متخصصان تأکید می کنند که در صورت مشاهده ی هرگونه مدفوع خونی در بارداری باید موضوع را با پزشک در میان بگذارید، حتی اگر تصور می کنید علت آن بواسیر یا یبوست است.

اگر مقدار خون زیاد باشد یا خون ریزی به صورت مداوم ادامه داشته باشد، باید فورا با پزشک تماس بگیرید.
دکتر استرلینگ می گوید:
«اگر فقط مقدار کمی خون روی دستمال یا در توالت مشاهده کردید، بهتر است برای بررسی وقت بگیرید؛ اما اگر مقدار خون زیاد است یا خون ریزی در طول روز ادامه دارد، لازم است بلافاصله معاینه شوید.»

در حالی که مدفوع خونی در بارداری جزء علائم طبیعی این دوران نیست، اما معمولا ناشی از مشکلات شایعی مانند یبوست یا بواسیر است. در هر صورت، پزشک با بررسی علائم، علت دقیق را مشخص کرده و درمان مناسب را برای شما تجویز می کند تا هم سلامت شما و هم جنین حفظ شود.

نکته:
اگر باردار هستید و دچار خون ریزی مقعدی شده اید، بهتر است خونسردی خود را حفظ کنید و در اولین فرصت با پزشک یا مامای خود مشورت کنید. بیشتر این موارد با تغییر سبک زندگی، تغذیه ی صحیح و مراقبت های ساده قابل کنترل هستند.

سخنی از نی نی تینی

مدفوع خونی در بارداری معمولا نشانه ای از مشکلات ساده ای مانند بواسیر، یبوست یا شقاق مقعدی است و در بیشتر موارد جای نگرانی ندارد. با این حال، چون هر نوع خون ریزی باید جدی گرفته شود، بهتر است در اولین فرصت با پزشک مشورت کنید.

با نوشیدن آب کافی، مصرف فیبر، پرهیز از نشستن طولانی مدت و داشتن تحرک روزانه می توانید احتمال بروز این مشکل را به حداقل برسانید.

به یاد داشته باشید، بدن شما در دوران بارداری حساس تر است و کوچک ترین تغییر نیازمند توجه و مراقبت است. آگاهی، تغذیه ی درست و مراجعه به موقع به پزشک، بهترین راه برای حفظ سلامت شما و نوزادتان در این دوران است.