زایمان زودرس زمانی اتفاق می افتد که قبل از هفته 37 بارداری شروع به زایمان کنید. اگر نوزاد خود را قبل از هفته 37 به دنیا بیاورید، زایمان شما زودرس است. فقط به این دلیل که شما زایمان زودرس دارید به این معنی نیست که نوزاد نارس خواهید داشت. در این مقاله خواهید آموخت که به چه علائمی توجه کنید و در صورت مشاهده آنها چه کاری انجام دهید.
زایمان زودرس چیست؟
اگر بعد از هفته 20 بارداری انقباضات منظم رحمی به سراغ شما می آید که باعث می شود دهانه رحم شروع به باز شدن (گشاد شدن) کند اما هنوز به هفته 37 بارداری نرسیده اید، در حال زایمان زودرس هستید. اگر نوزاد خود را قبل از هفته 37 به دنیا بیاورید، زایمان زودرس نامیده می شود و نوزاد شما نارس در نظر گرفته می شود.
حدود 10 درصد از نوزادان در ایالات متحده نارس به دنیا می آیند. 80 درصد زایمان های زودرس خود به خودی هستند، به این معنی که فرآیند زایمان خود به خود شروع شده است. اگر زودتر از موعد زایمان کنید، اگر کیسه آب شما زودتر از موعد پاره شود (که به پارگی زودرس پرده ها یا PPROM معروف است)، یا اگر دهانه رحم شما پیش از موعد و بدون انقباض باز شود (که به نارسایی دهانه رحم معروف است) ممکن است به زایمان زودرس خود بخود دچار شوید.
20 درصد باقیمانده از زایمان های زودرس به دلایل پزشکی، برنامه ریزی شده است. اگر شما یا نوزادتان عارضه ای دارید و خوب نیستید، تیم پزشکی شما ممکن است تصمیم بگیرد که زودتر زایمان کنید یا قبل از هفته 37 سزارین انجام دهید. این کار ممکن است در صورتی اتفاق بیفتد که شما یک وضعیت پزشکی جدی مانند پره اکلامپسی شدید داشته، یا مثلاً رشد کودک شما متوقف شده است.
اما رفتن به سراغ زایمان زودرس به این معنی نیست که نوزاد نارس به دنیا خواهید آورد. بین 30 تا 50 درصد از زنانی که زایمان های زودرس خود به خودی را تجربه می کنند، در نهایت در هفته 37 یا بعد از آن زایمان می کنند.
علائم و نشانه های زایمان زودرس
علائم و نشانه های این نوع زایمان مانند علائم زایمان طبیعی است. اگر قبل از هفته 37 هر یک از علائم زیر را داشتید، فوراً با ماما یا پزشک خود تماس بگیرید.
- ترشحات واژن بیشتر از حد معمول
- تغییر در نوع ترشح صورت گیرد. اگر ترشحات شما آبکی، مخاط مانند یا خونی می شود (حتی اگر صورتی یا فقط خونی باشد)
- هر گونه خونریزی واژینال یا لکه بینی
- فشار یا درد لگن یا پایین شکم که جدید، متفاوت یا شدیدتر است
- گرفتگی قاعدگی
- انقباضات منظم یا مکرر (حتی اگر درد نداشته باشند). اگر بیش از شش انقباض در یک ساعت داشتید که حتی پس از دراز کشیدن و آبرسانی ادامه داشت، حتما تماس بگیرید.
- کمردرد، به خصوص اگر کسل کننده یا ریتمیک باشد یا قبلاً کمردرد نداشته باشید.
- کیشه آب شما پاره شود، چه یک باره یا چکه چکه
این علائم می توانند برای شما گیج کننده باشند زیرا مواجهه با برخی از آنها، مانند فشار لگن یا کمردرد، در دوران بارداری رایج هستند و انقباضات اولیه پراکنده ممکن است فقط مربوط به انقباضات برکستون هیکس باشند. اما همیشه بهتر است که جوانب احتیاط را رعایت کنید تا این که افسوس بخورید. بنابراین اگر در هر زمانی از بارداری خود با چیز غیرعادی مواجه شدید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
دلایل زایمان زودرس کدامند ؟
اگرچه علت اغلب زایمان های زودرس ناشناخته است، اما عوامل مختلفی ممکن است در زایمان های زودرس نقش داشته باشند که از جمله مهمترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
عفونت ها
عفونت های دستگاه ادراری، عفونت های مقاربتی (مانند کلامیدیا و سوزاک) و برخی عفونت های واژن (مانند تریکومونیازیس و واژینوز باکتریایی) ممکن است باعث زایمان زودرس شوند.
مواد تولید شده توسط باکتری ها در دستگاه تناسلی، می توانند غشاهای اطراف کیسه آمنیوتیک جنین را ضعیف کرده و باعث پارگی زودرس آن شوند. حتی زمانی که غشاها دست نخورده باقی می مانند، باکتری ها می توانند باعث عفونت و التهاب در رحم شوند که ممکن است زنجیره‌ای از وقایع را آغاز کند که منجر به زایمان های زودرس می‌شود.
شناسایی و درمان هر گونه عفونت در اسرع وقت بسیار مهم است. پزشک شما ممکن است در اولین ویزیت قبل از زایمان شما را از نظر عفونت‌های مقاربتی بررسی و در صورت لزوم درمان کرده باشد. اگر قبلا زایمان زودرس داشته اید، ممکن است برای واژینوز باکتریال (BV) نیز غربالگری شده باشید. از آنجایی که می توانید عفونت ادراری بدون علائم داشته باشید، ادرار شما در اوایل بارداری از نظر وجود باکتری بررسی می شود.
برخی از عفونت‌های غیر تناسلی مانند عفونت کلیه، ذات‌الریه، آپاندیسیت، بیماری لثه، مسمومیت غذایی و COVID-19 نیز خطر زایمان های زودرس را افزایش می‌دهند.
مشکلات جفت
داشتن مشکل در جفت، مانند جفت سرراهی، جفت آکرتا، یا جدا شدن جفت می تواند باعث خونریزی واژینال و شروع زایمان زودرس شود.
رحم بزرگ
کشش یک رحم بیش از حد بزرگ، که گاهی اوقات زمانی که شما چندقلو باردار هستید یا مایع آمنیوتیک زیادی دارید اتفاق می افتد، می تواند منجر به انقباضات رحم و زایمان های زودرس شود.
عوامل خطرناک زایمان زودرس
توجه به این نکته که بیشتر زایمان های زودرس در زنان بدون هیچ عامل خطر اتفاق می افتد، بسیار مهم است. اگرچه نمی توان گفت که آیا شما زودتر از موعد زایمان خواهید کرد یا خیر، ممکن است در صورتی که هر از موارد زیر را داشته باشید این احتمال برای شما بیشتر باشد.
- قبلا زایمان زودرس داشته باشید که این این قوی ترین عامل خطرناک است. سابقه زایمان های زودرس، احتمال زایمان های زودرس دیگر را دو یا سه برابر می کند و اگر بیش از یک بار زایمان زودرس داشته باشید، این خطر بالاتر است.
- داشتن سابقه خانوادگی زایمان های زودرس (مانند مادر، مادربزرگ یا خواهری که نوزاد نارس داشته است)
- بارداری دوقلو یا چند قلو
- داشتن دهانه رحم کوتاه در اوایل بارداری
- غیر طبیعی بودن شکل رحم
- داشتن سابقه شرایط یا جراحی های زنانه خاص
- صدمه به دهانه رحم ناشی از زایمان قبلی
- سن کمتر از 17 سال
- نژاد آفریقایی آمریکایی بودن. زنان سیاهپوست در مقایسه با زنان سفیدپوست دوبرابر بیشتر زایمان زودرس را تجربه می کنند.
- قبل از باردار شدن دچار کمبود یا اضافه وزن بودید یا در افزایش وزن بارداری را به طور طبیعی تجربه نکردید.
- در دوران بارداری خونریزی واژینال داشته اند. خونریزی واژینال در بیش از یک سه ماهه به این معنی است که خطر بیشتری شما را تهدید می کند.
- سیگار کشیدن، مصرف مشروبات الکلی یا استفاده از مواد مخدر (به ویژه کوکائین) در دوران بارداری
- در 18 ماه گذشته زایمان کرده باشید
- مراقبت های دوران بارداری نداشته اید یا مراقبت های دوران بارداری را دیر شروع کرده اند
- در صورتی که با روش های درمان ناباروری چون آی وی اف ، IUI یا … باردار شده باشید
- در صورتی که نوزاد دارای نقایص مادرزادی خاصی است، مانند اسپینا بیفیدا یا نقص قلبی
- کمبودهای غذایی داشته باشید
- برخی اختلالات مانند بافت همبند، دیابت بارداری، فشار خون بالا، پره اکلامپسی، کلستاز داخل کبدی حاملگی و ترومبوفیلی را داشته باشید.
- مایع آمنیوتیک بیش از حد داشته باشید.
- در اوایل بارداری کم خونی متوسط تا شدید داشته باشید.
- شغل شما به گونه ای باشد که ساعت های طولانی کار کنید یا برای مدت طولانی بایستید.
همچنین به نظر می رسد بین سطوح بالای استرس، به ویژه استرس مزمن، و زایمان زودرس، ارتباطی وجود دارد. نظر بر این است که استرس شدید می تواند منجر به ترشح هورمون هایی شود که می تواند باعث انقباضات رحمی و زایمان های زودرس شود.
ایهمین امر می تواند اثبات کننده این باشد که چرا زنان قربانی آزار خانگی در معرض خطر بیشتری برای زایمان های زودرس خود به خود هستند. کسانی که خشونت فیزیکی را تحمل می کنند، بیشتر در معرض خطر هستند، به خصوص اگر ضربه ای به شکم آن ها وارد شود.
جلوگیری از زایمان زودرس
شما نمی توانید کنترل کنید که آیا زود زایمان می کنید یا نه، اما راه هایی برای کاهش این خطر وجود دارد.
پیش از بارداری
- از زمان زایمان قبلی شما، حداقل 18 ماه گذشته باشد. این مدت زمان متفاوت است، بنابراین با پزشک خود در مورد اینکه چه چیزی برای شما بهتر است صحبت کنید.
- شرایط سلامت مزمن را مدیریت کنید. پیش از بارداری و در حین بارداری، مراقب هر گونه بیماری مانند فشار خون بالا یا دیابت بارداری باشید.
- بارداری را با وزن مناسب شروع کنید و در دوران بارداری به میزان مناسب وزن اضافه کنید.
- مراقب دندان ها و لثه های خود باشید. به طور منظم معاینه شوید و حفره ها و بیماری های لثه را درمان کنید. مرتب مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
در دوران بارداری
- مراقبت های دوران بارداری خوبی داشته باشید. به محض اینکه فکر کردید باردار شده اید، اولین ویزیت قبل از زایمان خود را برنامه ریزی کنید. در تمام قرارهای قبل از زایمان خود شرکت کنید، حتی اگر احساس خوبی دارید. اگر بارداری پرخطری دارید، ممکن است پزشک متخصص بادراری خطرناک را به شما توصیه کند.
- نوشیدنی های الکلی مصرف نکنید. مصرف مشروبات الکلی در دوران بارداری با زایمان زودرس مرتبط است. به همین ترتیب از مصرف دخانیات و مواد مخدر هم اجتناب کنید.
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید. تحقیقات نشان می دهد که داشتن یک رژیم غذایی سالم در دوران بارداری شامل مصرف زیاد سبزیجات، میوه ها، غلات کامل، لبنیات کم چرب و غذاهای پروتئینی بدون چربی، با کاهش خطر زایمان زودرس مرتبط است.
- از خود در برابر عفونت ها محافظت کنید. دست های خود را مرتبا بشوئید، از نزدیک شدن به افراد بیمار و یا مشکوک به بیماری اجتناب کنید و همه واکسن های مورد نیاز و پیشنهادی خود را تزریق کنید. از خوردن غذاهای خطرناک دوران بارداری مانند گوشت خام یا نیم پز، ماهی یا تخم مرغ، خودداری کنید. فقط رابطه جنسی ایمن داشته باشید.
- زمانی را برای هماهنگی با تغییراتی که در طول بارداری در بدن شما اتفاق می افتد اختصاص دهید. در صورت امکان، هر روز مدتی را به تنهایی بگذرانید تا بتوانید روی حرکات کودک خود تمرکز کنید و به درد و فشارهای غیرعادی توجه کنید. برای تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی، بهتر است که با علائمی که هرگز نباید در دوران بارداری آن ها را نادیده بگیرید، آشنا شوید.
- علائم زایمان زودرس را بشناسید و اگر متوجه شدید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. هر چه زودتر درمان شوید، برای کودکتان بهتر است.
- از تختخواب خودداری کنید. هیچ مدرکی مبنی بر اینکه تختخواب به جلوگیری از زایمان های زودرس کمک می کند وجود ندارد، اما می تواند خطر لخته شدن خون، ضعیف شدن استخوان ها و از دست دادن قدرت عضلانی را افزایش دهد.
اگر در گذشته زایمان زودرس داشته اید، پزشک شما ممکن است موارد زیر را به شما توصیه کند.
دارو درمانی
اگر تنها یک نوزاد را باردار هستید، ممکن است پزشکتان مکمل پروژسترون را توصیه کند. این کار معمولاً به صورت تزریقی بین هفته های 16 تا 24 بارداری انجام می شود و تا هفته 36 ادامه می یابد. حتی اگر سابقه زایمان زودرس نداشته باشید ولی اگر دهانه رحم کوتاهی دارید، ممکن است پروژسترون به عنوان مکمل واژینال روزانه به شما داده شود.
سرکلاژ
اگر دهانه رحم کوتاهی دارید یا قبلاً نارسایی دهانه رحم داشته اید و باردار هستید، ممکن است پزشکتان سرکلاژ را پیشنهاد دهد. سرکلاژ یک بخیه در اطراف دهانه رحم برای کمک به بسته نگه داشتن آن است. سرکلاژ معمولا در اوایل سه ماهه دوم باردرای انجام می شود.
اگر زایمان زودرس دارید چه باید کرد؟
اگر هر یک از علائم زایمان های زودرس ذکر شده در بالا را دارید، فوراً با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید.
اگر در زایمان زودرس هستید، در بیمارستان بستری می شوید و تحت نظر قرار می گیرید. در این صورت ممکن است:
- برای کمک به تعیین سایز جنین و سن حاملگی، سونوگرافی انجام دهید (البته اگر مراقبت های قبل از زایمان نداشته باشید).
- برای بررسی طول دهانه رحم در صورتی که قبل از هفته 24 بارداری باشید، سونوگرافی ترانس واژینال انجام دهید.
- آزمایش فیبرونکتین جنینی را نیز انجام دهید. این کار با سواب واژینال انجام می شود. فیبرونکتین جنین پروتئینی است که به کیسه آمنیوتیک کمک می کند تا به رحم متصل بماند. درست قبل از زایمان، زمانی که غشاهای جنین شروع به تغییر می کنند، فیبرونکتین جنین آزاد می شود که نشان می دهد احتمال زایمان زودرس افزایش می یابد. آزمایش منفی به این معنی است که احتمال زایمان شما در هفته آینده بسیار کم است. آزمایش مثبت به شما نمی گوید که در حال زایمان هستید یا حتی در شرف زایمان هستید، اما می تواند در ترکیب با سونوگرافی مفید باشد.
همچنین ممکن است داروهایی برای کمک به افزایش ایمنی نتیجه برای کودکتان به شما داده شود. مواردی چون:
- توکولیتیک ها می توانند زایمان را تا 48 ساعت به تاخیر بیندازند. این داروها علت زایمان زودرس را برطرف نمی‌کنند، اما می توانند به توقف یا تاخیر در دفعات انقباضات کمک کنند. تأخیر در زایمان می تواند برای سایر داروهایی که به کودک شما کمک می کنند زمان بخرد. همچنین می‌تواند به شما فرصتی بدهد تا در صورت لزوم به بیمارستانی که برای انجام زایمان زودرس و مراقبت از نوزاد نارس مجهزتر است، منتقل شوید.
- استروئیدها می توانند به رشد سریع ریه ها، مغز و اندام های گوارشی کودک شما کمک کنند. بهتر است استروئیدها حداقل 48 ساعت اما بیش از یک هفته قبل از تولد نوزاد داده شود. آنها معمولا قبل از هفته 23 تجویز نمی شوند، زیرا جنین خیلی جوان است و نمی تواند از آن بهره مند شود.
- سولفات منیزیم می تواند به کاهش خطر فلج مغزی و مشکلات حرکتی کمک کند.
زایمان زودرس چه تاثیری بر کودک من خواهد داشت؟
مغز، ریه‌ها، کبد و سایر اندام‌های نوزاد در هفته‌های آخر بارداری به رشد خود ادامه می‌دهند. بنابراین نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند زمان کافی رشد کامل این اندام‌ها نداشته اند. آنها ممکن است در تنفس، کنترل درجه حرارت بدن و تغذیه مشکل داشته باشند و دارای مشکلات بینایی، شنوایی و گوارشی و سیستم عصبی باشند. همچنین ممکن است دچار تاخیر در رشد شوند.
نوزادانی که قبل از هفته 32 بارداری به دنیا می آیند بیشتر در معرض خطر مرگ هستند. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، تولد زودرس و وزن کم هنگام تولد حدود 17 درصد از مرگ و میر نوزادان در قبل از یک سالگی را تشکیل می دهد.
در حالی که زایمان زودرس می تواند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند یا حتی برای نوزاد کشنده باشد (به ویژه اگر خیلی زود اتفاق بیفتد)، پیشرفت های تکنولوژیکی زیادی برای کمک به درمان نوزادان نارس انجام شده است. بسیاری از نوزادان نارس به زندگی سالم ادامه می دهند.
اگر زایمان زودرس داشته باشید، تیمی از متخصصان مراقبت های بهداشتی، از جمله یک متخصص نوزادان، از او مراقبت می کنند. بسته به اینکه نوزاد نارس شما چقدر زود متولد شده است، ممکن است لازم باشد برای مدتی (هفته ها یا ماه ها) در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) بمانند. به طور معمول به والدین گفته می شود که انتظار داشته باشند نوزادشان تا تاریخ زایمان در NICU باشد. برخی از نوزادان زودتر و برخی دیگر دیرتر مرخص می شوند.
در NICU، نوزاد شما به طور مداوم تحت نظر خواهد بود. آنها حداقل روزی یک بار وزن خواهند شد.
همچنین ممکن است روی نوزاد شما آزمایشاتی برای بررسی مشکلاتی که ممکن است در نتیجه نارس بودن داشته باشد، انجام شود. برخی از رایج ترین آن ها عبارتند از:
- آزمایش خون برای کنترل زردی، قند خون پایین، عفونت ها و سطح گازهای خون جهت تعیین اینکه آیا آنها به اکسیژن اضافی یا تهویه مکانیکی نیاز دارند یا خیر.
- سونوگرافی برای بررسی خونریزی در مغز
- اکوکاردیوگرام برای بررسی نقایص قلبی
- تست استاندارد شنوایی
- غربالگری استاندارد نوزادان برای بیماری هایی مانند PKU و کم کاری تیروئید
- معاینه رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP) برای بررسی چشم های کودک
- آزمایش ادرار برای تعیین اینکه آیا کلیه های کودک شما به درستی کار می کنند و آیا کودک شما عفونت دارد یا خیر
- اشعه ایکس برای مشاهده ریه ها و سایر اندام های کودک شما
