بند ناف تک شریانی در بارداری

بند ناف تک شریانی در بارداری چیست؟

به طور طبیعی، بند ناف جنین شامل دو شریان بند ناف و یک ورید بند ناف است که همگی در ماده ای ژله ای به نام ژله وارتون قرار گرفته اند. این ساختار ژله ای از رگ ها در برابر فشارها محافظت می کند و مانع از گره خوردگی یا آسیب به آن ها می شود. در این میان، ورید بند ناف خون سرشار از اکسیژن و مواد مغذی را از جفت به سمت جنین منتقل می کند و دو شریان بند ناف خون کم اکسیژن و مواد زائد را از جنین به جفت بازمی گردانند تا فرایند تبادل متابولیک انجام شود.

ورید بند ناف معمولا قطر بیشتری نسبت به شریان ها دارد و در عمق بیشتری از ساختار بند ناف قرار می گیرد.

اما در برخی موارد، بند ناف تنها یک شریان و یک ورید دارد که به آن بند ناف تک شریانی گفته می شود. این وضعیت تقریبا در ۱ درصد از بارداری ها دیده می شود و به عنوان یکی از شایع ترین ناهنجاری های بند ناف شناخته می شود. احتمال بروز این وضعیت در بارداری های چندقلویی بیشتر از بارداری های تک قلویی است.

بند ناف تک شریانی در بارداری چگونه ایجاد می شود؟

بند ناف تک شریانی ممکن است در دو حالت ظاهر شود:

• به صورت جداگانه (ایزوله): یعنی بدون هیچ گونه مشکل یا ناهنجاری دیگر در بدن جنین.
• همراه با سایر ناهنجاری ها: مانند مشکلات در دستگاه قلبی-عروقی، سیستم عصبی مرکزی، مجاری ادراری، یا اسکلت بدن. همچنین، گاهی اوقات بند ناف تک شریانی می تواند نشانه ای از اختلالات کروموزومی در جنین باشد.

نکته مهم این است که در صورتی که بند ناف تک شریانی به صورت ایزوله و بدون همراهی با ناهنجاری های دیگر ظاهر شود، معمولا مشکلی برای سلامت جنین ایجاد نمی کند و پیش آگهی خوبی دارد. بسیاری از نوزادان با این شرایط، رشد طبیعی و سالمی را در رحم مادر تجربه می کنند و در نهایت بدون مشکل خاصی متولد می شوند.

علل بند ناف تک شریانی در بارداری

چرا برخی از نوزادان با بند ناف تک شریانی به دنیا می آیند؟

علت دقیق بند ناف تک شریانی هنوز به طور قطعی مشخص نشده است. با این حال، متخصصان بر اساس مطالعات و مشاهدات بالینی، چند نظریه اصلی را برای توضیح این پدیده مطرح کرده اند:

• عدم تشکیل یکی از شریان های بند ناف در مراحل ابتدایی رشد جنین: در این حالت، از ابتدا تنها یک شریان شکل می گیرد.
• پس روی یا تحلیل رفتن یکی از شریان ها در طول بارداری: یعنی بند ناف در ابتدا دارای سه رگ (دو شریان و یک ورید) بوده، اما به دلایلی یکی از شریان ها به مرور زمان ناپدید شده است.
• بند ناف تک شریانی می تواند به صورت کاملا جداگانه رخ دهد، یا همراه با ناهنجاری های کروموزومی مانند سندرم داون (تریزومی 21) یا سندرم ادوارد (تریزومی 18) باشد. در این موارد، ممکن است بند ناف تک شریانی فقط یکی از نشانه های وجود مشکل ژنتیکی در جنین باشد.

چه عواملی خطر بند ناف تک شریانی در بارداری را افزایش می دهند؟

در حالی که این ناهنجاری می تواند حتی در بارداری های کاملا طبیعی هم اتفاق بیفتد، برخی از شرایط مادر یا بارداری ممکن است احتمال آن را افزایش دهند:

• سن بالای مادر (بیش از 40 سال)
• سابقه چندین بارداری یا زایمان پیشین
• بارداری چندقلویی
• جنسیت جنین دختر
• مصرف سیگار در دوران بارداری
• وجود بیماری های زمینه ای در مادر مانند دیابت بارداری یا فشار خون بالا

با این وجود، بسیاری از موارد بند ناف تک شریانی در بارداری در مادرانی دیده می شود که هیچ یک از عوامل خطر بالا را ندارند. بنابراین، این مشکل می تواند در هر بارداری ای رخ دهد، حتی اگر مادر جوان و سالم باشد.

چرا بررسی های منظم دوران بارداری اهمیت دارند؟

از آنجا که بند ناف تک شریانی ممکن است همراه با سایر ناهنجاری ها باشد یا بدون هیچ نشانه ای ظاهر شود، مراقبت های دوران بارداری به ویژه سونوگرافی های دقیق و منظم اهمیت زیادی دارند. این بررسی ها به پزشک کمک می کنند تا هرگونه مشکل احتمالی را زودتر تشخیص دهد و تصمیم گیری های درمانی لازم را انجام دهد.

تشخیص بند ناف تک شریانی در بارداری چگونه انجام می شود؟

نقش سونوگرافی در تشخیص بند ناف تک شریانی در بارداری چیست؟

سونوگرافی دقیق ترین و رایج ترین روش برای تشخیص بند ناف تک شریانی در بارداری به شمار می رود. این روش تصویربرداری:

• غیرتهاجمی است، به این معنا که نیازی به ورود به بدن ندارد؛
• کاملا ایمن هم برای مادر و هم برای جنین است؛
• و می تواند چندین بار در طول بارداری بدون ایجاد خطر انجام شود.

پزشکان با استفاده از سونوگرافی داپلر می توانند جریان خون را در بند ناف بررسی کرده و تعداد رگ ها را به وضوح مشاهده کنند. در صورتی که فقط یک شریان دیده شود، تشخیص بند ناف تک شریانی مطرح می شود.

آیا بند ناف تک شریانی همیشه خطرناک است؟

در بسیاری از موارد، بند ناف تک شریانی بدون هیچ مشکلی پیش می رود، به خصوص اگر به صورت ایزوله (یعنی بدون وجود ناهنجاری های دیگر) باشد. با این حال، آمارها نشان می دهد که حدود 25٪ از بارداری هایی که بند ناف تک شریانی دارند، ممکن است با عوارضی مواجه شوند، از جمله:

• زایمان زودرس
• تولد نوزاد نارس
• محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)

گاهی این ناهنجاری با مشکلات در سایر اندام ها مانند سیستم عصبی، قلبی عروقی، ادراری یا اسکلتی همراه است. بنابراین، بررسی دقیق ساختار سایر اندام های جنین از طریق سونوگرافی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

اقدامات تکمیلی در صورت تشخیص بند ناف تک شریانی چیست؟

اگر در سونوگرافی نشانه هایی از ناهنجاری های دیگر نیز دیده شود، پزشک ممکن است آزمایشات تشخیصی بیشتری را پیشنهاد دهد، از جمله:

• آمنیوسنتز (نمونه گیری از مایع آمنیوتیک) برای بررسی ناهنجاری های ژنتیکی
• نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS) در سه ماهه اول بارداری
• آزمایشات غیرتهاجمی غربالگری ژنتیکی مانند NIPT

همه این آزمایشات بر اساس نتایج سونوگرافی اولیه انجام می شوند و هدف آن ها بررسی دقیق تر وضعیت جنین است.

پایش رشد جنین چقدر اهمیت دارد؟

در بارداری هایی که بند ناف تک شریانی تشخیص داده می شود، پایش منظم رشد جنین از طریق سونوگرافی سریالی (سریالی یعنی در چند نوبت مختلف طی هفته ها یا ماه های بارداری) بسیار مهم است. این پیگیری ها کمک می کند تا هرگونه کندی یا تأخیر در رشد جنین زود تشخیص داده شده و اقدامات درمانی مناسب به موقع انجام شود.

اصول مدیریت زایمان با بند ناف تک شریانی در بارداری

آیا بند ناف تک شریانی همیشه نیاز به سزارین دارد؟

خیر. اگر بند ناف تک شریانی به صورت ایزوله باشد و همراه با ناهنجاری مادرزادی دیگری مشاهده نشود، معمولا بارداری پیش آگهی خوبی دارد. مادران بارداری که این تشخیص را دریافت کرده اند باید:

• مشاوره دقیق درباره وضعیت و پیش آگهی جنین دریافت کنند؛
• و با راهبردهای مدیریتی مناسب در دوران بارداری و زایمان آشنا شوند.

در چنین مواردی، اصول زیر برای مدیریت زایمان توصیه می شود:

مهم ترین اصول برای زایمان در بارداری با بند ناف تک شریانی:

• بند ناف تک شریانی به تنهایی دلیلی برای انجام زایمان سزارین نیست.
• در صورت طبیعی بودن سایر شرایط، زایمان واژینال می تواند مانند یک بارداری عادی انجام شود.
• در طول زایمان، پایش مداوم ضربان قلب جنین ضروری است تا در صورت مشاهده هرگونه افت یا اختلال، اقدام فوری انجام شود.
• پس از تولد، بهتر است بررسی های تخصصی برای ارزیابی سیستم قلبی و مجاری ادراری نوزاد انجام شود؛ زیرا این سیستم ها در برخی از موارد با ناهنجاری های همراه گزارش شده اند.
• شیردهی به نوزاد کاملا بلامانع و حتی تشویق شده است.

نکته پایانی برای مادران باردار

گرچه بند ناف تک شریانی یکی از شایع ترین ناهنجاری های مربوط به بند ناف در دوران بارداری است، اما در صورت عدم تشخیص و پیگیری، ممکن است سلامت جنین را در معرض خطر قرار دهد. بنابراین:

• معاینات منظم دوران بارداری را جدی بگیرید؛
• و هرگز غربالگری های بررسی ناهنجاری های جنینی را نادیده نگیرید.

سخنی از نی نی تینی

اگر در سونوگرافی تشخیص بند ناف تک شریانی در بارداری برای شما مطرح شده است، جای نگرانی نیست. در بسیاری از موارد، این وضعیت به تنهایی تأثیری بر سلامت جنین ندارد. آنچه اهمیت دارد، پیگیری منظم معاینات، انجام تست های تکمیلی در صورت نیاز، و مشاوره با پزشک متخصص است. آگاهی و پیگیری، کلید داشتن یک بارداری سالم و ایمن است.