خونریزی بعد از زایمان (PPH) به خونریزی شدید یا بیش ازحد پس از تولد نوزاد گفته می شود. این یک وضعیت جدی و بالقوه خطرناک برای زندگی مادر است. علائم آن شامل سرگیجه، احساس ضعف و افزایش ضربان قلب می شود.
خونریزی بعد از زایمان ممکن است بلافاصله پس از زایمان یا تا ۱۲ هفته بعد از آن رخ دهد. شناسایی زودهنگام و درمان سریع می تواند منجر به بهبودی کامل شود. اگر علائمی از خونریزی پس از زایمان دارید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
اما در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
خونریزی بعد از زایمان چیست؟
خونریزی پس از زایمان (PPH) به خونریزی شدید پس از زایمان گفته می شود. این عارضه خطرناک نیاز به درمان فوری دارد. در بیشتر موارد، این خونریزی در ۲۴ ساعت اول پس از زایمان رخ می دهد، اما در برخی موارد می تواند تا ۱۲ هفته پس از زایمان ادامه داشته باشد.
در صورت بروز این وضعیت، ممکن است مقدار زیادی خون را در مدت زمان کوتاهی از دست بدهید که می تواند باعث کاهش ناگهانی فشار خون شود. این اتفاق جریان خون را به قلب، مغز و سایر اندام های حیاتی محدود می کند. اگر به دلیل خونریزی شدید، اندام ها خون کافی دریافت نکنند، ممکن است شوک هیپوولمیک ایجاد شود که می تواند مرگبار باشد. به همین دلیل، تیم پزشکی باید سریعا منبع خونریزی را شناسایی و متوقف کند.
خونریزی بعد از زایمان می تواند تجربه ای ترسناک و استرس زا باشد. ممکن است انتظار چنین اتفاقی را نداشته باشید، اما بسیار مهم است که نگرانی های خود را با پزشک در میان بگذارید تا در صورت مشاهده علائم، درمان به موقع انجام شود. خوشبختانه، اگر خونریزی سریع تشخیص داده شود و درمان شود، اکثر مادران به طور کامل بهبود می یابند.
براساس آمار، ۱ تا ۵ درصد از زایمان ها با خونریزی شدید همراه هستند، اما با درمان به موقع، بیشتر این موارد خطر جدی ایجاد نمی کنند.
چه مقدار خونریزی، خونریزی بعد از زایمان محسوب می شود؟
اگر پس از زایمان مقدار بیش از ۱ لیتر (۱۰۰۰ میلی لیتر) خون از دست بدهید، این خونریزی به عنوان خونریزی پس از زایمان شناخته می شود. این موضوع چه در زایمان طبیعی و چه در زایمان سزارین ممکن است رخ دهد.
علاوه بر مقدار خون، اگر علائمی مانند تغییر قابل توجه در ضربان قلب یا فشار خون داشته باشید، احتمال خونریزی شدید وجود دارد.
انواع خونریزی بعد از زایمان
دو نوع خونریزی پس از زایمان وجود دارد:
- خونریزی اولیه بعد از زایمان: در ۲۴ ساعت اول پس از زایمان رخ می دهد.
- خونریزی ثانویه یا دیررس بعد از زایمان: بین ۲۴ ساعت تا ۱۲ هفته بعد از زایمان اتفاق می افتد.
علائم خونریزی بعد از زایمان
شایع ترین علامت، خونریزی مداوم و شدید واژینال پس از زایمان است. در این حالت ممکن است لخته های خونی بزرگ (بزرگ تر از یک توپ گلف) از بدن خارج شوند که می تواند نشانه یک مشکل جدی باشد.
سایر علائم خونریزی بعد از زایمان عبارتند از:
- سرگیجه، تاری دید یا احساس ضعف (علائم کاهش فشار خون)
- افزایش ضربان قلب (تاکی کاردی)
- کاهش سطح گلبول های قرمز (کاهش هماتوکریت)
- پوست رنگ پریده یا سرد و مرطوب
- درد و تورم در ناحیه واژن یا پرینه (به دلیل تجمع خون در بیرون رگ های خونی)
حتما هرگونه علائم غیرطبیعی را به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از مادران ممکن است تا بعد از ترخیص از بیمارستان دچار خونریزی پس از زایمان نشوند. اگر در روزها یا هفته های بعد از زایمان هر یک از این علائم را تجربه کردید، فورا با پزشک تماس بگیرید.
دلایل خونریزی بعد از زایمان
دلایل مختلفی می توانند باعث بروز خونریزی پس از زایمان شوند.
در دوران بارداری، جفت به دیواره رحم متصل است و وظیفه تأمین مواد مغذی و اکسیژن برای جنین را برعهده دارد. پس از تولد نوزاد، رحم باید منقبض شود تا جفت را خارج کند. این انقباض ها همچنین رگ های خونی را که جفت به آن ها متصل بود، مسدود کرده و مانع خونریزی می شوند.
گاهی اوقات، رحم به اندازه کافی منقبض نمی شود، و این شایع ترین علت (۸۰٪ موارد) خونریزی بعد از زایمان است.
عوامل دیگر عبارتند از:
- باقی ماندن بخش هایی از جفت در داخل رحم
- آسیب به بافت های دستگاه تناسلی هنگام زایمان
- اختلالات انعقادی که از لخته شدن طبیعی خون جلوگیری می کنند
در اغلب موارد، خونریزی شدید در ۳۰ تا ۶۰ دقیقه اول پس از زایمان رخ می دهد.
چهار علت اصلی خونریزی پس از زایمان
علل اصلی خونریزی بعد از زایمان معمولا در چهار تا “T” خلاصه می شوند:
- T – Tone عدم انقباض رحم یا آتون رحم : رحم بعد از زایمان شل و ضعیف می ماند و منقبض نمی شود. این باعث می شود رگ های خونی باز بمانند و خونریزی ادامه پیدا کند.
- T – Trauma آسیب به بافت های بدن: آسیب یا پارگی در واژن، دهانه رحم، رحم یا پرینه ممکن است باعث خونریزی شود. گاهی خون در داخل بدن جمع شده و باعث خونریزی تأخیری می شود.
- T – Tissue باقی ماندن بافت جفت در رحم: اگر جفت به طور کامل جدا نشود، ممکن است بخشی از آن در رحم باقی بماند و باعث خونریزی شدید شود.
- T – Thrombin اختلالات انعقادی: اگر مادر دچار اختلالات انعقادی باشد، حتی یک خونریزی کوچک می تواند مشکل ساز شود.
چه افرادی بیشتر در معرض خطر خونریزی بعد از زایمان هستند؟
خونریزی بعد از زایمان می تواند برای هر مادری اتفاق بیفتد. حدود ۴۰٪ از موارد بدون داشتن هیچ عامل خطر آفرینی رخ می دهند. با این حال، برخی شرایط، احتمال خطر خونریزی را افزایش می دهند که عبارتند از:
مشکلات مربوط به جفت
- جفت سر راهی (Placenta previa)
- جدا شدن جفت به صورت زودهنگام (Placental abruption)
- چسبندگی غیرطبیعی جفت به رحم (Placenta accreta)
عوامل مرتبط با زایمان
- بیهوشی عمومی
- مصرف داروهای جلوگیری از انقباضات رحمی
- زایمان طولانی مدت یا استفاده از اکسی توسین بیش از حد
- زایمان سریع (کمتر از ۳ ساعت)
- استفاده از وکیوم یا فورسپس
- پارگی های شدید واژن
- زایمان سزارین
سایر مشکلات پزشکی
- اختلالات انعقادی مانند بیماری فون ویلبراند
- فشار خون بالا یا پره اکلامپسی شدید
- عفونت های دوران بارداری
- چاقی
- بارداری در سنین بالا
همچنین، اگر رحم بیش ازحد کشیده شود (مثلا در چندقلوزایی یا نوزاد درشت جثه)، خطر خونریزی افزایش می یابد.
عوارض خونریزی بعد از زایمان
از دست دادن بیش از حد خون می تواند عوارض جدی مانند افزایش ضربان قلب، تند شدن تنفس و کاهش جریان خون به اعضای حیاتی بدن مانند کبد، مغز، قلب و کلیه ها ایجاد کند. این وضعیت ممکن است منجر به شوک شود، یعنی زمانی که ارگان های بدن خون کافی دریافت نمی کنند. شوک می تواند باعث نارسایی ارگان ها یا حتی مرگ شود.
علائم خونریزی پس از سزارین چیست؟
علائم خونریزی پس از سزارین مشابه زایمان طبیعی است. برخی از این علائم شامل موارد زیر هستند:
- افزایش ضربان قلب
- سرد شدن یا عرق کردن دست ها و پاها
- تنگی نفس یا دشواری در تنفس
- تورم، کبودی یا درد شکمی در نقاطی غیر از محل برش سزارین
- خونریزی شدید واژینال همراه با لخته های بزرگ خون
تشخیص خونریزی بعد از زایمان چگونه است؟
پزشکان از طریق معاینه فیزیکی و بررسی های آزمایشگاهی خونریزی پس از زایمان را تشخیص می دهند. علاوه بر این، سابقه پزشکی بیمار برای ارزیابی خطرات احتمالی بررسی می شود.
روش های رایج برای تشخیص خونریزی بعد از زایمان:
- ارزیابی میزان خون از دست رفته با اندازه گیری وزن یا تعداد نوارهای بهداشتی آغشته به خون
- پایش مداوم فشار خون و نبض برای شناسایی افت فشار خون
- آزمایش خون برای بررسی سطح هماتوکریت (تعداد گلبول های قرمز) و فاکتورهای انعقادی
- معاینه لگنی برای بررسی وضعیت واژن، دهانه رحم و رحم
- سونوگرافی برای مشاهده دقیق رحم و تشخیص بقایای جفت
درمان خونریزی بعد از زایمان
در اغلب موارد، خونریزی پس از زایمان یک وضعیت اورژانسی است و باید بلافاصله درمان شود. هدف اصلی درمان، توقف سریع خونریزی است.
بسته به علت و شدت خونریزی، پزشک ممکن است یکی از روش های زیر را انتخاب کند:
- ماساژ رحم برای تحریک انقباضات رحمی
- داروهای منقبض کننده رحم برای کنترل خونریزی
- برداشتن باقیمانده جفت از داخل رحم، به صورت دستی یا با روش های جراحی
- ترمیم پارگی های واژن، دهانه رحم یا رحم با بخیه
- استفاده از کاتتر یا بالن برای اعمال فشار بر دیواره های رحم و کاهش خونریزی
- قطع خون رسانی به رحم با روش های پزشکی خاص
- تزریق خون برای جبران کمبود خون
- تزریق سرم و مایعات وریدی برای جبران حجم از دست رفته
- اکسیژن درمانی با ماسک اکسیژن
- مصرف مکمل های آهن برای بهبود کم خونی
در موارد شدید که خونریزی کنترل نمی شود، پزشک ممکن است جراحی لاپاراتومی (برش شکمی برای شناسایی و متوقف کردن خونریزی) یا هیسترکتومی (برداشتن رحم) را انجام دهد.
مدت زمان بهبودی بعد از خونریزی پس از زایمان
بهبودی پس از خونریزی بعد از زایمان به شدت خونریزی و روش درمان بستگی دارد. توصیه می شود که مادر در روزهای پس از زایمان به موارد زیر توجه کند:
- مصرف غذاهای مغذی و غنی از آهن مانند گوشت قرمز، سبزیجات برگ دار و غلات غنی شده
- نوشیدن مقدار زیادی آب برای جلوگیری از کم آبی بدن
- استراحت کافی و درخواست کمک از اطرافیان برای کاهش فشار و استرس
- مراقبت از زخم ها و بخیه ها و رعایت توصیه های پزشک
- کنترل میزان خونریزی و در صورت ادامه یافتن خونریزی شدید، اطلاع به پزشک
پیشگیری از خونریزی بعد از زایمان
مهم ترین راه برای پیشگیری از خونریزی پس از زایمان، شناسایی عوامل خطر آفرین پیش از زایمان است. مادران باردار می توانند با ارائه اطلاعات کامل درباره سوابق پزشکی خود به پزشک، احتمال بروز این عارضه را کاهش دهند.
آیا پس از تجربه خونریزی زایمانی، امکان بارداری مجدد وجود دارد؟
بله، معمولا پس از خونریزی بعد از زایمان، بارداری مجدد ایمن است. با این حال، احتمال بروز مجدد این مشکل در بارداری های آینده کمی بیشتر از حالت عادی است. بنابراین، بهتر است قبل از اقدام به بارداری مجدد با پزشک مشورت کنید تا میزان خطر و اقدامات پیشگیرانه مشخص شود.
مراقبت های پس از خونریزی زایمانی
مراقبت از یک نوزاد در کنار مراقبت از خود ممکن است دشوار باشد، اما سلامتی مادر اهمیت زیادی دارد. برخی نکات برای مراقبت پس از خونریزی زایمانی شامل موارد زیر است:
- استراحت کافی: بدن شما به زمان برای بهبودی نیاز دارد. در صورت امکان از دیگران برای مراقبت از نوزاد کمک بگیرید.
- تغذیه سالم: مصرف غذاهای غنی از آهن به بهبود وضعیت خون و جلوگیری از کم خونی کمک می کند.
- نوشیدن آب کافی: مصرف مایعات به جلوگیری از کم آبی بدن و بهبود انرژی کمک می کند.
- پیروی از توصیه های پزشک: مصرف داروها و رعایت تغییرات لازم در سبک زندگی، طبق دستور پزشک، برای تسریع بهبودی ضروری است.
- کنترل میزان خونریزی: استفاده از نوار بهداشتی و مشاهده میزان خونریزی می تواند نشان دهنده روند بهبودی باشد. اگر خونریزی شدید ادامه داشت، باید فورا با پزشک تماس بگیرید.
تجربه خونریزی شدید می تواند از نظر روحی و احساسی نیز آسیب زا باشد. اگر احساس اضطراب یا ترس دارید، بهتر است با خانواده، دوستان یا یک مشاور صحبت کنید.
زمان مراجعه به پزشک
اکثر موارد خونریزی بعد از زایمان در بیمارستان یا مرکز زایمان رخ می دهند. اما اگر پس از ترخیص خونریزی شدید یا علائمی مانند سرگیجه، ضعف یا تنگی نفس داشتید، باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. در صورتی که امکان تماس با پزشک وجود ندارد، به نزدیک ترین اورژانس مراجعه کنید.
سخنی از نی نی تینی
خونریزی پس از زایمان یک وضعیت جدی است که نیاز به توجه فوری پزشکی دارد. اگر پس از زایمان خونریزی شدید، سرگیجه یا تنگی نفس داشتید، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. اگر شما یا یکی از عزیزانتان دچار خونریزی بعد از زایمان شده اید، طبیعی است که احساس ترس یا اضطراب داشته باشید. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع می تواند از عوارض جدی جلوگیری کند. همچنین، آگاهی از سوابق پزشکی و ارائه آن به پزشک می تواند خطر بروز این مشکل را در بارداری های آینده کاهش دهد.
