تغییرات هورمونی بارداری طبیعی است که نوسان خلق و حتی خشم در بارداری را به دنبال داشته باشد. ممکن است چهارمین روز متوالی باران حالتان را بگیرد، یا با دیدن یک آگهی تلویزیونی بی اختیار اشکتان سرازیر شود. این بالا و پایین ها بخش عادی مسیر مادری است، اما آن خشم ناگهانی و «آتشی» شاید از همه غافلگیرکننده تر به نظر برسد.
اگر احساساتتان «همه جا پخش» شده اند، دانستن این که تنها نیستید، خودش آرامش بخش است. ارتباط با سایر مادران، یا استفاده از اپلیکیشن های معتبر بارداری برای پیگیری علائم و دریافت توصیهٔ کارشناسی می تواند مفید باشد.
در ادامه، از خشم در بارداری چیست؟ تا علت ها و راه های عملی رویارویی با آن را می خوانید.
خشم در بارداری چیست؟
خشم یکی از هیجان های پایه و طبیعی انسان است؛ درست کنار شادی و غم. در دوران انتظار فرزند، مجموعه ای از احساسات از ترس و دل نگرانی تا اندوه و کلافگی ممکن است موج وار بیایند و بروند. حتی برای برخی، همین شدت احساسات می تواند از نخستین نشانه های بارداری باشد.
در دوران بارداری، یک حملهٔ خشم در بارداری می تواند حاصل تغییرات گستردهٔ بدنی و روانی، ناخوشی های شایع بارداری، یا حتی یک عامل آزارندهٔ کوچک در روزمرّه باشد. وقتی خواب آلود و بی انرژی هستید، تهوع دارید، و سینه ها متورم و حساس اند، آستانهٔ تحمل فشار پایین می آید؛ همان «چیزهای کوچک» یک باره بزرگ و غیرقابل تحمل به نظر می رسند. یادداشت کردن موقعیت هایی که شما را عصبانی می کند این که چه چیزی، چند وقت یک بار و با چه شدتی به درک الگوها و مدیریت بهتر کمک می کند.
خشم در بارداری چه علائمی دارد؟
عصبانیت و تحریک پذیری می توانند با علائم دیگری همراه شوند: اندوه، احساس گناه، بی خوابی یا بدخوابی، اضطراب، و بی میلی به فعالیت هایی که پیش تر لذت بخش بودند. اگر این نشانه ها پررنگ و ماندگار شوند، خطر لغزش به سمت افسردگی بارداری بالا می رود و باید جدی گرفته شوند. پژوهش ها و اطلاع رسانی های دانشگاهی در ایران نیز روی اهمیت تشخیص و پیگیری علائم خلقی در بارداری تأکید دارند و عوامل خطری مثل مشکلات زناشویی یا سابقهٔ افسردگی را برجسته می کنند.
علت های خشم در بارداری
اگر پیش از این در روزهای نزدیک به قاعدگی نوسان خلق داشته اید، حس های مشابهی را در بارداری هم ممکن است تجربه کنید مقصر اصلی: هورمون ها. افزایش استروژن و پروژسترون برای حمایت از بارداری ضروری است، اما همین موج های هورمونی می توانند روی خلق اثر بگذارند. اگر سابقهٔ سندرم پیش قاعدگی (PMS) داشته اید، احتمال تجربهٔ نوسان های شدیدتر خلق در این دوره بیشتر است.
از طرف دیگر، فشارهای واقعی این دوران تغییرات جسمی، نگرانی طبیعی دربارهٔ سلامت جنین و روند زایمان، و کم خوابی همگی روی هم اثر می گذارند. ترکیب این عوامل، آستانهٔ تحمل را پایین تر می آورد و زمینهٔ شکل گیری خشم در بارداری را فراهم می کند.
خشم در بارداری چگونه درمان می شود؟ راهکارهای عملی
اگر غم، خشم یا اضطراب را تجربه می کنید، در اولین فرصت با پزشک یا ماما مطرح کنید این تجربه ها شایع اند و در هر سه ماهه ممکن است رخ دهند. اما اگر نوسان های خلقی و خشم در بارداری بیش از دو هفته طول کشید، مسئولیت های روزانه مختل شد، یا الگوی خواب و خوراکتان به شدت تغییر کرد، لازم است سریع تر کمک تخصصی بگیرید. دانشگاه های علوم پزشکی کشور هم در برنامه ها و کارگاه های آموزشی روی مدیریت استرس و به کارگیری تکنیک های آرام سازی ویژهٔ بارداری تأکید دارند.
راهنمای قدم به قدم برای مدیریت خشم در بارداری
- خودتان را در اولویت بگذارید. زمانی برای «خودمراقبتی» کنار بگذارید: خواندن رمان، حمام ولرم، یا یک مانیکور ساده و ماساژ دست. همین مکث های کوچک می تواند سیستم عصبی را از حالت «هشدار» به «آرام» برگرداند و شدت خشم در بارداری را کم کند. (اگر بارداری پرخطر دارید، دربارهٔ مراقبت های پوستی/ماساژ با پزشک هماهنگ کنید.)
- کمک بخواهید و خواسته خود را شفاف بیان کنید: از همسر و خانواده بخواهید دقیقا بدانند چه کاری کمک کننده است از خرید سادهٔ خانه تا همراهی در ویزیت. تعیین «حد و مرز» محترمانه، هم به شما حس کنترل می دهد و هم از انباشته شدن دلخوری جلوگیری می کند.
- بدن را به حرکت دعوت کنید: فعالیت بدنی ملایم یک تقویت کنندهٔ فوری خلق است. پیاده روی، شنا و یوگا در بارداری از گزینه های امن و محبوب اند؛ البته با شدت متوسط، گوش دادن به بدن، و نوشیدن آب کافی. برخی کارگاه های دانشگاهی و منابع رسمی نیز یوگا و تکنیک های آرام سازی را برای ارتقای سلامت روان مادران توصیه کرده اند.
- حرف بزنید: با همسر، یکی از اعضای خانواده یا دوستی همدل صحبت کنید؛ گاهی فقط گفتن بلند «من عصبانی ام و چرا» شدت احساس را پایین می آورد. اگر به حلقهٔ همدلی گسترده تر نیاز دارید، در گروه های حمایتی مادران یا جلسات مشاوره شرکت کنید؛ در ایران، «صدای مشاور» سازمان بهزیستی با شمارهٔ 1480 مشاورهٔ تلفنی رایگان از ساعت 8 صبح تا 12 شب ارائه می دهد. در بحران های روانی-اجتماعی هم می توانید با 123 (اورژانس اجتماعی) تماس بگیرید.
- درست و به موقع غذا بخورید: وعده های کوچک و منظم، پروتئین کافی و میوه/سبزی تازه، نوسان قند خون و در نتیجه نوسان خلق را کمتر می کند. بطری آب همیشه کنار دستتان باشد و نوشیدنی های شیرین را محدود کنید.
- احساسات را بنویسید: نوشتن روزانه، ترس و خشم را از «ذهن مبهم» به «کاغذ روشن» منتقل می کند و به تنظیم هیجان کمک می کند. اگر دوست داشتید، بعدها این نوشته ها یادگاری ارزشمندی برای فرزندتان می شود.
- خواب را جدی بگیرید: یک ساعت خواب بیشتر می تواند معجزه کند. اتاق را خنک نگه دارید، اعلان های موبایل را ببندید، و قبل از خواب چند صفحه مطالعهٔ سبک داشته باشید تا ذهن آرام تر شود.
چه زمانی برای خشم در بارداری به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر احساس می کنید کنترل از دستتان خارج شده، بیش از «کمی دلگیری» دارید، یا افکارتان به سمت آسیب زدن به خود می رود، فورا با ارائه دهندهٔ مراقبت های بارداری تماس بگیرید. درمان های مؤثر از گفتاردرمانی تا دارودرمانی سازگار با بارداری وجود دارند و اتخاذ تصمیم درمانی باید حتما با نظر پزشک/روان پزشک انجام شود. منابع دانشگاهی داخل کشور نیز بر پیگیری نشانه های افسردگی و اضطراب در بارداری و لزوم درمان تأکید می کنند.
سخنی از نی نی تینی
خشم در بارداری طبیعی و درمان پذیر است. شناختن محرک ها، رسیدگی به نیازهای جسم و روان، درخواست کمک، و استفاده از حمایت های تخصصی می تواند مسیر را بسیار هموارتر کند هم برای شما و هم برای نوزادی که در راه است. اگر نیاز به هم صحبتی فوری دارید، شمارهٔ 1480 «صدای مشاور» و در شرایط بحرانی شمارهٔ 123 «اورژانس اجتماعی» در دسترس شماست.
آیا شما تجربه ای از خشم در بارداری داشته اید؟ برایمان بنویسید در کدام هفته بارداری هستید، چه چیزهایی محرک خشم شما می شود (مثل کم خوابی یا دل آشوبی)، و چه راهکارهایی از نفس عمیق تا پیاده روی کمکتان کرده است. اگر پرسشی درباره علائم، درمان یا مراجعه به پزشک دارید، دقیق مطرح کنید تا پاسخ دهیم و دیگر مادران هم از تجربه شما بهره ببرند.
