بارداری خارج از رحم زمانی اتفاق می افتد که تخمک بارور شده خارج از رحم کاشته می شود. حدود 1 تا 2 درصد از بارداری ها به این حالت منجر می شوند. از آنجا که حاملگی خارج از رحم برای شما خطرناک است، شناسایی علائم اولیه آن مانند درد شکم یا لگن، لکه بینی واژینال و درد شانه و دریافت درمان فوری اهمیت بالایی دارد.
در این مقاله به این عارضه بارداری خواهیم پرداخت و جنبه های مختلف آن از دلایل، علائم و تشخیص، راه های درمان و جلوگیری و … را مورد بررسی قرار می دهیم. پس با ما همراه باشید.
بارداری خارج از رحم چیست؟
حاملگی خارج از رحم زمانی رخ می دهد که تخمک بارور شده خارج از حفره اصلی رحم یک زن رشد می کند. بیشتر اوقات این حالت در یکی از لوله های فالوپ (که به آن بارداری لوله ای گفته می شود) رخ می دهد. گاهی اوقات، تخمک بارور شده ممکن است در نواحی دیگر بدن، مانند حفره شکمی یا تخمدان، کاشته شود. بارداری خارج از رحم یک وضعیت اورژانسی است. با رشد تخمک، لوله ممکن است پاره شود یا به اندام های اطراف خود آسیب بزند که می تواند منجر به خونریزی داخلی شدید شده و نیاز به جراحی فوری داشته باشد.
علائم و نشانه های بارداری خارج از رحم
اگر حاملگی خارج از رحم داشته باشید، ممکن است برخی از علائمی که در بارداری های عادی وجود دارد، مانند حساسیت سینه ها، خستگی و حالت تهوع را تجربه کنید. اما بسیاری از زنان هیچ علائمی ندارند تا زمانی که بارداری خارج رحمی پاره شود. در صورت مواجهه با هر یک از علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- درد شکم یا لگن: ممکن است این درد را فقط در یک سمت احساس کنید، اما درد می تواند در هر نقطه ای از شکم یا لگن شما وجود داشته باشد. این درد ممکن است در ابتدا خفیف و متناوب باشد، اما می تواند ناگهان شدید و پایدار شود. درد ممکن است کند یا تیز باشد و ممکن است همراه با تهوع و استفراغ باشد. ممکن است درد هنگام حرکت، فعالیت یا اجابت مزاج بیشتر شود. اگر لوله فالوپ پاره شده باشد، شکم شما ممکن است متورم و بزرگ شود. همچنین ممکن است در ناحیه پایینی کمر یا اصطلاحا گودی کمر، درد حس شود.
- لکه بینی یا خونریزی واژینال: اگر نتیجه آزمایش بارداری شما مثبت بوده و خونریزی دارید، ممکن است شبیه شروع یک دوره قاعدگی سبک به نظر برسد. خون ممکن است قرمز یا قهوه ای باشد و می تواند پیوسته یا متناوب، سنگین یا سبک باشد.
- درد شانه: درد شانه، به ویژه وقتی دراز می کشید، نشانه ای از پارگی بارداری خارج از رحم است و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد. علت این درد خونریزی داخلی است که اعصاب متصل به ناحیه شانه را تحریک می کند.
چه زمانی باید با اورژانس تماس بگیرید
اگر علائم زیر را دارید، فورا با اورژانس تماس بگیرید
- نبض ضعیف و تند
- سرگیجه یا غش کردن
- پوست رنگ پریده و سرد
این ها نشانه هایی هستند که ممکن است لوله فالوپ شما پاره شده باشد و خونریزی شدید باعث شوک در بدن شما شده باشد. همچنین، اگر فکر می کنید باردار هستید و در معرض خطر بالای حاملگی خارج از رحم قرار دارید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
عوامل خطرناک بارداری خارج از رحم
بارداری خارج رحمی می تواند برای هر زنی رخ دهد، و حدود نیمی از زنانی که به این وضعیت دچار می شوند، هیچ یک از عوامل خطر شناخته شده را ندارند. در ادامه برای آشنایی بیشتر، برخی از عواملی که می توانند احتمال حاملگی خارج از رحم را افزایش دهند، آورده شده است.
- بیماری التهابی لگن (PID) و برخی عفونت های مقاربتی (STIs): PID یک عفونت باکتریایی در رحم، تخمدان ها یا لوله های فالوپ است که اغلب از عفونت های مقاربتی درمان نشده مانند سوزاک یا کلامیدیا ناشی می شود. PID همیشه علائمی ندارد، بنابراین اگر به یکی از این عفونت ها دچار شده اید، حتی اگر فکر نکنید که PID دارید، خطر بارداری خارج از رحم برای شما افزایش می یابد.
- آندومتریوز: در این وضعیت، بافتی که به طور معمول رحم شما را می پوشاند، در نواحی دیگر شکم، مانند تخمدان ها، روده یا لوله های فالوپ رشد می کند. اگر این بافت در لوله های فالوپ رشد کند، باعث التهاب و زخم می شود که خطر بارداری خارج از رحم را افزایش می دهد.
- بارداری با دستگاه داخل رحمی (IUD): اگرچه احتمال وقوع این حالت نادر است، اما اگر دستگاه IUD هورمونی داشته باشید، خطر حاملگی خارج از رحم بالاتر از حد متوسط است.
- سیگار کشیدن: برخی کارشناسان معتقدند که سیگار کشیدن ممکن است عملکرد طبیعی لوله های فالوپ را مختل کند.
- عمل جراحی: جراحی بستن لوله های فالوپ، بازکردن بستن لوله ها یا جراحی برای رفع مشکلات لوله های فالوپ می تواند خطر بارداری خارج رحمی را افزایش دهد.
- سابقه حاملگی خارج از رحم: در زنانی که یک بار دچار بارداری خارج رحمی شده اند، احتمال وقوع مجدد این وضعیت بین 5 تا 25 درصد است.
- مسائل مربوط به باروری: لوله های فالوپ آسیب دیده می توانند باعث ناباروری شوند. اگر به دلیل آسیب به لوله ها نیاز به لقاح مصنوعی (IVF) یا داروهای باروری داشته باشید، احتمال حاملگی خارج از رحم کمی بالاتر از حد معمول است.
- سن بالاتر مادر: زنانی که 39 سال یا بیشتر دارند، حدود 9 برابر بیشتر از زنانی که 26 سال یا کمتر هستند، در معرض خطر بارداری خارج رحمی قرار دارند.
عوارض بارداری خارج رحمی چیست؟
بارداری خارج رحمی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است. رحم تنها عضوی است که می تواند جنین در حال رشد را در خود نگه دارد و با رشد جنین، کشیده و بزرگ شود. اما لوله های فالوپ چنین انعطاف پذیری ندارند. در صورت بارداری خارج رحمی، تخمک بارور شده ممکن است در لوله فالوپ رشد کند و باعث پارگی آن شود. اگر این اتفاق بیفتد، می تواند منجر به خونریزی داخلی شدید و تهدیدکننده زندگی شود.
این وضعیت بسیار خطرناک است و باید به سرعت درمان شود تا از آسیب به لوله های فالوپ و سایر اندام ها، خونریزی داخلی و در نهایت احتمال مرگ جلوگیری شود.
دلایل بارداری خارج از رحم
بعد از لقاح، تخمک بارور شده از طریق یکی از لوله های فالوپ به سمت رحم حرکت می کند، جایی که باید در دیواره ضخیم رحم لانه گزینی کند.
به طور معمول، پوشش داخلی لوله های فالوپ به حرکت یک طرفه جنین به سمت رحم کمک می کند. (داخل لوله ها با پوششی نرم و برس مانند پوشانده شده که جنین را به جلو هدایت می کند.) اگر لوله آسیب دیده یا مسدود باشد و تخمک را به سمت رحم منتقل نکند، ممکن است تخمک در لوله لانه گزینی کرده و همان جا به رشد خود ادامه دهد.
تقریباً تمام بارداری های خارج رحمی در لوله های فالوپ اتفاق می افتند و به همین دلیل به آنها “بارداری لوله ای” گفته می شود. در نهایت، تخمک می تواند از دیواره نازک لوله عبور کرده و باعث ترکیدگی لوله شود.
همچنین ممکن است یک جنین به طور عادی در رحم لانه گزینی کند و جنین دیگری در لوله یا جای دیگری. این حالت که به آن بارداری همزمان گفته می شود، بسیار نادر است.
کارشناسان تخمین می زنند که این اتفاق در حدود ۱ مورد از ۳۰,۰۰۰ بارداری طبیعی رخ می دهد. این نرخ در بارداری هایی که به وسیله تکنولوژی های کمک باروری (ART) انجام می شوند، بالاتر بوده و حدود ۱ مورد از ۴,۰۰۰ بارداری است.
در موارد نادر، تخمک می تواند در تخمدان، دهانه رحم، مستقیما در شکم یا حتی در جای زخم سزارین لانه گزینی کند.
اگر بارداری خارج از رحم به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود، ممکن است منجر به پارگی لوله فالوپ شود و درد شدید شکمی و خونریزی ایجاد کند. این امر می تواند منجر به آسیب دائمی لوله، از دست دادن لوله، یا حتی در صورت عدم درمان فوری خونریزی داخلی شدید منجر به مرگ شود.
تشخیص بارداری خارج از رحم
تشخیص حاملگی خارج از رحم می تواند دشوار باشد. اگر شما علائمی ندارید، ممکن است پزشکتان در صورتی که هنگام معاینه شکم یا لگن در اولین ویزیت بارداری درد داشته باشید، به بارداری خارج رحمی مشکوک شود.
اگر پزشک به بارداری خارج رحمی مشکوک شود، مراحل زیر را انجام خواهد داد:
- محاسبه زمان دقیق بارداری شما (در صورتی که از آن اطلاع ندارید)
- آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون hCG برای تطابق با مرحله بارداری
- سونوگرافی برای یافتن جنین
اگر سونوگرافی نشان دهد که جنینی در رحم وجود ندارد، پزشک به دنبال جنینی در لوله های فالوپ یا توده ای می گردد که ممکن است بافتی از جنین مرده باشد. با بررسی لوله ها و رحم از طریق سونوگرافی، پزشک ممکن است بارداری خارج رحمی را در هفته ششم بارداری یا هفته هفتم بارداری تشخیص دهد.
اگر همچنان تشخیص قطعی نباشد و درد نداشته باشید، پزشک ممکن است پس از دو روز سونوگرافی و آزمایش خون دیگری انجام دهد. اگر سطح هورمون hCG شما به درستی افزایش پیدا نکند، ممکن است نشانه بارداری خارج رحمی، بارداری غیرفعال در رحم، یا سقط جنین باشد.
پزشک تا زمانی که تشخیص قطعی شود یا علائم شما بدتر شود، شرایط شما را با آزمایش خون و سونوگرافی به دقت پیگیری می کند.
پیشگیری از بارداری خارج از رحم
نمی توان به طور کامل از بارداری خارج رحمی جلوگیری کرد. اما می توانید با پیروی از عادات سالم زندگی خطر آن را کاهش دهید. این عادات شامل مواردی مانند عدم مصرف سیگار، رسیدن و حفظ وزن سالم و جلوگیری از ابتلا به عفونت های منتقله از راه جنسی (STIs) می شود. همچنین بهتر است قبل از اقدام به بارداری با پزشک خود در مورد عوامل خطر احتمالی مشورت کنید.
درمان بارداری خارج از رحم
متأسفانه هیچ راهی برای نجات حاملگی خارج از رحم یا انتقال آن به رحم وجود ندارد.
درمان به تشخیص قطعی، اندازه جنین، و اینکه آیا شما درد یا خونریزی داخلی دارید یا نه، بستگی دارد. درمان آن نیز یا دارو درمانی یا جراحی است.
دارو درمانی برای بارداری خارج از رحم
اگر بارداری به وضوح خارج رحمی باشد و در مراحل اولیه قرار داشته باشد و جنین کوچک باشد، پزشک ممکن است برای شما داروی متوتروکسات تجویز کند. این دارو به عضله تزریق می شود و از طریق جریان خون به جنین می رسد و باعث کوچک شدن بافت بارداری می شود و جنین کوچک به تدریج در بدن شما جذب می شود.
در طول این فرآیند، ممکن است درد شکمی یا گرفتگی، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، یا سرگیجه داشته باشید. اما نگران نباشید پزشک شما به دقت شما را تحت نظر خواهد داشت.
جراحی برای بارداری خارج از رحم
جراحی زمانی انجام می شود که:
- جنین بزرگ تر از آن باشد که بتوان از متوتروکسات استفاده کرد
- شدت درد زیاد باشد
- خونریزی داخلی داشته باشید
اگر وضعیت شما پایدار باشد و جنین به اندازه کافی کوچک باشد، معمولا می توان آن را با جراحی لاپاروسکوپی که یک روش کم خطر و کم تهاجمی است، خارج کرد.
آیا بعد از داشتن یک بارداری خارج از رحم می توانم بارداری موفقی داشته باشم؟
بله. هرچند داشتن یک بارداری خارج رحمی شما را در معرض خطر بیشتری برای بارداری خارج رحمی دیگری قرار می دهد، اما احتمال زیادی وجود دارد که در بارداری بعدی یک بارداری طبیعی داخل رحمی داشته باشید.
هرچه زودتر بارداری خارج رحمی خاتمه یابد، آسیب کمتری به لوله فالوپ وارد می شود و احتمال بارداری موفق در آینده بیشتر خواهد بود. حتی اگر یکی از لوله های خود را از دست بدهید، همچنان می توانید بدون نیاز به روش های درمان های ناباروری باردار شوید، به شرطی که لوله دیگر سالم باشد.
با این حال، اگر بارداری خارج رحمی اول شما به دلیل آسیب لوله ها ناشی از عفونت یا بازگشت بستن لوله ها بوده باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که لوله دیگر نیز آسیب دیده باشد. این موضوع ممکن است شانس باردار شدن شما را کاهش داده و خطر بارداری خارج رحمی دیگری را افزایش دهد. بیشتر پزشکان شما را از تلاش مجدد برای بارداری منع نمی کنند و اگر باردار شوید، به دقت شما را تحت نظر خواهند داشت.
اگر به دلیل آسیب لوله ها نتوانید به طور طبیعی باردار شوید، ممکن است کاندیدای خوبی برای درمان های باروری مانند لقاح مصنوعی آی وی اف (IVF) باشید.
کنار آمدن با از دست دادن بارداری خارج از رحم
ممکن است احساس کنید که این تجربه برای شما بسیار دشوار است. شما نه تنها بارداری خود را از دست داده اید، بلکه ممکن است بارداری مجدد نیز برایتان دشوارتر شود. ممکن است در حال بهبودی از یک جراحی بزرگ باشید که می تواند شما را خسته و کرخت کند، یا نوسانات هورمونی را تجربه کنید که باعث احساس افسردگی و آسیب پذیری می شود. ممکن است مشتاق باشید که دوباره تلاش کنید، یا از این موضوع بترسید.
در هر صورت قبل از اینکه دوباره برای باردار شدن تلاش کنید ، شما به زمانی برای بهبود احساسی و جسمی نیاز دارید. هنگامی که آماده شدید، با پزشک خود درباره بهترین زمان برای تلاش دوباره صحبت کنید.
شریک زندگی شما نیز ممکن است احساس غم یا درماندگی کند و ممکن است در بیان احساسات خود در عین حال که شما را حمایت می کند، دچار مشکل شود. این تجربه ممکن است شما را به یکدیگر نزدیک تر کند یا به رابطه شما فشار بیاورد. اگر فکر می کنید مشاوره می تواند به شما یا شریک زندگی تان در بهبود کمک کند، در نظر بگیرید که با یک مشاور مشورت کنید. از پزشک تان بخواهید که شما را به یک مشاور معرفی کند اگر کسی را در نظر ندارید.
