آمنوره به معنی قطع یا نداشتن قاعدگی برای یک یا چند دوره است. اگر دختری بیشتر از 15 سال سن داشته باشد اما هنوز اولین قاعدگی خود را تجربه نکرده باشد (آمنوره اولیه)، یا اگر زنی که قبلا پریودهای منظم داشته، بیش از سه ماه پشت سر هم پریود نشود (آمنوره ثانویه)، لازم است با پزشک متخصص مشورت کند. آمنوره معمولا نشانه یک مشکل قابل درمان است و در بسیاری از موارد با درمان مناسب، چرخه قاعدگی به حالت طبیعی بازمی گردد.
آمنوره چرا رخ می دهد؟
به زبان ساده، این مشکل زمانی است که پریود به طور طبیعی اتفاق نمی افتد. دلایل آن بسته به نوعش، یعنی آمنوره اولیه یا ثانویه، متفاوت است.
انواع آمنوره
- آمنوره اولیه: زمانی رخ می دهد که دختر تا سن 15 سالگی پریود نشده باشد یا از اولین نشانه های بلوغ (مثل رشد سینه ها) بیش از 5 سال گذشته باشد ولی هنوز قاعدگی شروع نشده باشد. این وضعیت معمولا ناشی از مشکلات ژنتیکی یا اختلالات ساختاری دستگاه تولیدمثل است.
- آمنوره ثانویه: زمانی رخ می دهد که زنانی که قبلا پریود می شدند، به مدت سه ماه متوالی یا بیشتر پریود نشوند. بارداری، شیردهی، استرس شدید، بیماری های مزمن یا تغییرات قابل توجه در وزن از دلایل شایع این نوع هستند.
هورمون‌ها و اندام‌های کلیدی در چرخه قاعدگی و ایجاد آمنوره
چرخه قاعدگی توسط یک سیستم پیچیده هورمونی کنترل می شود. این هورمون ها در هر چرخه رحم را برای بارداری احتمالی آماده می کنند و در صورت عدم بارداری، لایه داخلی رحم دفع می شود که همان پریود است. هرگونه اختلال در اندام ها یا هورمون های مرتبط می تواند باعث آمنوره شود. این اندام ها عبارت اند از:
- هیپوتالاموس: بخشی از مغز که غده هیپوفیز را کنترل کرده و بر تخمک گذاری اثر می گذارد.
- تخمدان ها: محل ذخیره و آزادسازی تخمک و همچنین تولید هورمون های مهم مانند استروژن و پروژسترون.
- رحم: جایی که در پاسخ به هورمون ها دیواره داخلی خود را ضخیم می کند و در صورت عدم بارداری این دیواره دفع می شود.
مهم ترین علائم آمنوره
اصلی ترین علامت آن، نداشتن پریود است. اما بسته به علت زمینه ای، ممکن است علائم دیگری هم ظاهر شود، از جمله:
- گرگرفتگی و تعریق شبانه.
- ترشح شیر از نوک سینه ها در حالی که فرد باردار یا شیرده نیست.
- خشکی واژن.
- سردردهای مکرر یا تغییر در بینایی.
- آکنه یا جوش های پوستی.
- رویش موهای زائد در صورت یا بدن (هیرسوتیسم).
آمنوره به چه دلایلی اتفاق می افتد؟
دلایل طبیعی یا پزشکی
برخی دلایل طبیعی وجود دارند که باعث قطع پریود می شوند و جای نگرانی ندارند، مثل:
- بارداری (شایع ترین علت آمنوره ثانویه).
- دوران شیردهی.
- یائسگی.
- برداشتن رحم یا تخمدان ها با جراحی.
اما دلایل دیگر ممکن است نشانه یک بیماری یا مشکل جدی تر باشند.
دلایل شایع آمنوره اولیه
- مشکلات کروموزومی یا ژنتیکی (مثل سندرم ترنر) که روی رشد اندام های تولیدمثل تأثیر می گذارند.
- اختلالات هورمونی ناشی از مشکلات مغز یا غده هیپوفیز.
- ناهنجاری های ساختاری در اندام های تولیدمثلی (مانند نبود بخش هایی از رحم یا واژن یا رشد ناکامل آن ها).
دلایل شایع آمنوره ثانویه
- برخی روش های پیشگیری از بارداری (مثل آمپول های جلوگیری، آی یو دی یا قرص های خاص).
- شیمی درمانی یا پرتودرمانی.
- جراحی های رحم که باعث ایجاد بافت اسکار می شوند (مثل کورتاژ).
- استرس شدید یا مشکلات روانی طولانی مدت.
- سوءتغذیه یا رژیم های غذایی سخت.
- تغییرات شدید وزن (کاهش یا افزایش سریع وزن).
- ورزش های سنگین و طاقت فرسا.
- مصرف برخی داروها.
- بیماری های زمینه ای مانند:
- نارسایی زودرس تخمدان (قبل از 40 سالگی).
- آمنوره هیپوتالامیک (اختلال عملکرد هیپوتالاموس).
- تومورهای هیپوفیز یا افزایش هورمون پرولاکتین.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک، بیماری های غده فوق کلیه یا کم کاری تیروئید.
- تومورهای تخمدان.
- چاقی.
- بیماری های مزمن مثل نارسایی کلیه یا مشکلات روده ای التهابی.
چه کسانی بیشتر در معرض آمنوره هستند؟
- سابقه خانوادگی یا یائسگی زودرس.
- مشکلات ژنتیکی یا کروموزومی در تخمدان یا رحم.
- داشتن اضافه وزن یا کمبود وزن.
- اختلالات خوردن (مثل بی اشتهایی عصبی).
- ورزش بیش از حد.
- رژیم غذایی ضعیف و فاقد مواد مغذی.
- استرس های طولانی مدت.
- ابتلا به بیماری های مزمن.
آمنوره چه عوارضی به همراه دارد؟
این وضعیت به خودی خود تهدیدی برای زندگی ایجاد نمی کند، اما برخی از دلایل آن می توانند مشکلات بلندمدت ایجاد کنند. به همین دلیل همیشه لازم است که آمنوره توسط پزشک بررسی شود. داشتن این مشکل ممکن است احتمال بروز موارد زیر را افزایش دهد:
- پوکی استخوان یا بیماری های قلبی-عروقی به دلیل کمبود هورمون استروژن.
- مشکلات بارداری یا ناباروری.
- درد لگن، مخصوصا اگر علت ساختاری داشته باشد.
چگونه آمنوره تشخیص داده می شود؟
اگر پریود خود را از دست دادید، حتما با یک پزشک متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید. پزشک درباره علائم و سوابق پزشکی شما از جمله تاریخچه قاعدگی سؤال خواهد کرد و یک معاینه بدنی و لگنی انجام می دهد.
آزمایش ها و بررسی های پزشکی برای آمنوره
پزشک ممکن است برخی آزمایش ها را توصیه کند، مانند:
- آزمایش بارداری
- آزمایش خون برای بررسی هورمون ها و تشخیص اختلالات تیروئید یا غده فوق کلیه
- تست های ژنتیکی در صورت آمنوره اولیه یا نارسایی زودرس تخمدان قبل از 40 سالگی
- MRI مغز اگر اختلال در غده هیپوفیز مشکوک باشد
- سونوگرافی لگن برای بررسی تخمدان ها یا رحم
ثبت تاریخچه قاعدگی
تشخیص این وضعیت گاهی دشوار است، به خصوص اگر علت واضحی مثل بارداری یا یائسگی وجود نداشته باشد. پزشک ممکن است از شما بخواهد تاریخچه دقیقی از چرخه قاعدگی خود داشته باشید. این کار به پزشک کمک می کند تا تشخیص دقیق بدهد.
با استفاده از دفترچه یا اپلیکیشن یادداشت کنید:
- طول هر پریود و مدت زمان آن
- زمان آخرین پریود
- داروهایی که مصرف می کنید
- تغییرات رژیم غذایی یا ورزش
- مشکلات روحی مانند استرس یا اضطراب
روش های درمان آمنوره
اگر این وضعیت به دلیل یائسگی، بارداری یا شیردهی باشد، معمولا نیازی به درمان خاصی نیست.
در دیگر موارد، درمان بستگی به علت آن دارد و می تواند شامل موارد زیر باشد:
- رعایت رژیم غذایی و برنامه ورزشی برای حفظ وزن سالم
- تکنیک های مدیریت استرس
- تنظیم شدت و نوع ورزش
- درمان هورمونی تجویزی توسط پزشک
- جراحی در موارد نادر
درمان های مکمل برای کاهش عوارض آمنوره
- هورمون درمانی با استروژن برای کاهش گرگرفتگی و خشکی واژن
- مکمل های کلسیم و ویتامین D برای حفظ استحکام استخوان ها
- تمرینات تقویت عضلات و وزنه برداری برای افزایش سلامت عمومی بدن
آیا آمنوره نیاز به جراحی دارد؟
جراحی برای این مشکل نادر است و معمولا تنها در موارد زیر توصیه می شود:
- وجود تفاوت فیزیکی که مانع خونریزی واژنی شود، مثل پرده بکارت غیرقابل نفوذ یا سپتوم واژنی
- تومور هیپوفیز
- بافت اسکار در رحم
مدت زمان بهبود آمنوره
در اکثر موارد این مشکلات قابل درمان هستند و پس از درمان، پریودها معمولا دوباره شروع می شوند. بازگشت چرخه ممکن است چند ماه طول بکشد، اما در بیشتر موارد، نظم طبیعی آن بازیابی می شود.
چشم انداز و پیش بینی
- بازگشت پریود: معمولا پس از درمان علت زمینه ای، پریود بازمی گردد، اما ممکن است مدتی طول بکشد تا چرخه منظم شود.
- در برخی موارد، ممکن است مشکل سلامت وجود داشته باشد که باعث شود پریود هرگز بازنگردد؛ در این صورت پزشک می تواند گزینه های باروری را با شما بررسی کند.
چگونه باید از ایجاد آمنوره پیشگیری کرد؟
حفظ سلامت عمومی و سبک زندگی سالم می تواند از برخی موارد آمنوره ثانویه جلوگیری کند:
- رعایت رژیم غذایی و ورزش مناسب
- آگاهی از چرخه قاعدگی برای تشخیص سریع عدم پریود
- مراجعه منظم به متخصص زنان، انجام معاینات لگنی و تست پاپ اسمیر
- داشتن خواب کافی و منظم
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
با پزشک خود تماس بگیرید اگر:
- سه ماه متوالی پریود خود را از دست داده اید
- تعادل، هماهنگی یا بینایی شما مشکل دارد
- بدون بارداری، ترشح شیر دارید
- رویش موی زائد شدید مشاهده می کنید
- بیش از 15 سال دارید و هنوز اولین پریودتان را تجربه نکرده اید
پرسیدن سؤالات مهم از پزشک
- علت آمنوره من چیست؟
- گزینه های درمانی من کدام اند و مزایا و خطرات هرکدام چیست؟
- آیا نیاز به مراجعه به متخصص غدد برای درمان هورمونی دارم؟
- آیا با آمنوره می توانم باردار شوم؟
- بعد از بازگشت پریود، امکان دارد دوباره آمنوره ایجاد شود؟
سخنی از نی نی تینی
اگر بیش از 15 سال سن دارید و هنوز پریود نشده اید یا پریودهای شما قطع شده است، حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. آمنوره معمولا نشانه یک مشکل قابل درمان است و با تشخیص علت، می توان چرخه قاعدگی را به حالت طبیعی بازگرداند. تغییرات سبک زندگی یا درمان هورمونی ممکن است لازم باشد.
اگر تجربه ای از آمنوره دارید یا می خواهید بدانید چگونه می توانید چرخه قاعدگی خود را به حالت طبیعی بازگردانید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. همچنین می توانید سوالات خود را درباره روش های تشخیص و درمان آمنوره از کارشناسان ما بپرسید تا راهنمایی دقیق و کاربردی دریافت کنید.
