بارداری دوره ای است که تا 41 هفته یا کمی بیش از 9 ماه به طول می انجامد و طی آن یک جنین در داخل رحم زن رشد می کند. این دوره معمولا از اولین روز آخرین قاعدگی تا زمان زایمان اندازه گیری می شود. پزشکان این دوره را به سه بخش تقسیم می کنند که به آنها سه ماهه های بارداری گفته می شود. در ادامه، رویدادهای اصلی هر سه ماهه توضیح داده شده است:
سه ماهه های بارداری
سه ماهه اول بارداری (هفته 1 تا هفته 12)
فرآیندهایی که به بارداری منجر می شوند با لقاح آغاز می شوند، یعنی وقتی یک اسپرم به تخمک نفوذ می کند. تخمک بارور شده (که زیگوت نامیده می شود) سپس از طریق لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می کند و در دیواره رحم لانه گزینی می کند. زیگوت از مجموعه ای از سلول ها تشکیل شده که بعدا جنین و جفت را شکل می دهند. جفت نیز رابط میان مادر و جنین است و مواد مغذی و اکسیژن را به جنین منتقل می کند.
سه ماهه دوم بارداری (هفته 13 تا هفته 28)
- بین هفته 18 بارداری تا هفته 20 بارداری: معمولا زمان انجام سونوگرافی بارداری برای بررسی ناهنجاری های مادرزادی است. در این زمان، اغلب می توان جنسیت جنین را تعیین کرد.
- هفته 20 ام: مادر ممکن است شروع به احساس حرکت جنین کند.
- هفته 24 بارداری: اثر انگشت ها و کف پای جنین شکل گرفته و جنین دوره های خواب و بیداری منظم دارد.
طبق تحقیقات شبکه تحقیقات نوزادان NICHD، میزان بقای نوزادانی که در هفته 28 بارداری متولد می شوند، 92% است. با این حال، احتمال مشکلات جدی سلامتی مانند مشکلات تنفسی و عصبی در این نوزادان وجود دارد.
سه ماهه سوم بارداری (هفته 29 تا هفته 40)
- هفته 32 بارداری: در این هفته استخوان ها نرم ولی تقریبا کامل شده اند و چشم های جنین می توانند باز و بسته شوند.
- نوزادانی که قبل از هفته 37 بارداری به دنیا می آیند، نارس در نظر گرفته می شوند. این نوزادان بیشتر در معرض مشکلاتی مانند تأخیر در رشد، مشکلات بینایی و شنوایی، و فلج مغزی قرار دارند.
- نوزادانی که بین هفته های 37 و هفته 38 بارداری به دنیا می آیند، نسبت به نوزادانی که در هفته 39 بارداری یا دیرتر به دنیا می آیند، با خطرات بیشتری روبه رو هستند.
- نوزادانی که در هفته های 39 یا هفته 40 بارداری متولد می شوند، کامل یا ترم شده محسوب می شوند. این نوزادان نسبت به نوزادانی که زودتر یا دیرتر از این زمان به دنیا می آیند، نتایج سلامتی بهتری دارند. اگر هیچ دلیل پزشکی برای زایمان زودرس وجود نداشته باشد، بهتر است زایمان در هفته 39 یا بعد از آن انجام شود تا ریه ها، مغز، و کبد جنین کاملا رشد کنند.
- نوزادانی که بین هفته 41 بارداری تا 41 و 6 روز متولد می شوند، نوزاد دیررس در نظر گرفته می شوند.
- نوزادانی که در هفته 42 بارداری یا بیشتر متولد می شوند، نوزاد پس رس هستند.
علائم شایع بارداری کدامند ؟
اولین و اصلی ترین علامت حاملگی، عدم قاعدگی یا جا افتادن یک یا چند دوره قاعدگی است. با این حال، بسیاری از زنان پیش از اینکه قاعدگی آنها متوقف شود، علائم دیگری را نیز تجربه می کنند.
عدم قاعدگی همیشه به معنای باردار شدن نیست. بی نظمی های قاعدگی می تواند به دلایل مختلفی از جمله مصرف قرص های ضدبارداری، بیماری هایی مانند دیابت یا سندرم تخمدان پلی کیستیک، اختلالات تغذیه ای، و داروهای خاص رخ دهد. زنانی که یک دوره قاعدگی را از دست می دهند باید به پزشک مراجعه کنند تا بفهمند آیا باردار هستند یا مشکل دیگری دارند.
علائم اولیه حاملگی از زنی به زن دیگر متفاوت است. برخی از زنان ممکن است تمامی علائم را تجربه کنند، در حالی که دیگران ممکن است تنها چند مورد را داشته باشند یا هیچ علائمی نداشته باشند. علائم اولیه بارداری شامل موارد زیر است:
- لکه بینی خفیف: تقریبا 25% از زنان باردار ممکن است لکه بینی بارداری داشته باشند. این موضوع معمولا در زمان لانه گزینی تخمک بارور (حدود 6 تا 12 روز پس از لقاح) اتفاق می افتد.
- حساسیت یا تورم در سینه ها یا نوک سینه ها: ممکن است زنان این علامت را 1 تا 2 هفته پس از لقاح احساس کنند.
- خستگی: خستگی زودهنگام به دلیل تولید بیشتر هورمون پروژسترون رخ می دهد.
- سردرد: افزایش ناگهانی هورمون ها می تواند باعث ایجاد سردرد شود.
- تهوع و استفراغ: که به آن “بیماری صبحگاهی یا تهوع صبحگاهی” نیز می گویند، اما ممکن است در هر زمانی از روز رخ دهد.
- میل یا بیزاری نسبت به غذاها: یا همان ویار ممکن است در طول این دوران متغیر باشد.
- نوسانات خلقی: تغییرات هورمونی می تواند باعث نوسانات خلقی شدید شود.
- تکرر ادرار: افزایش جریان خون به ناحیه لگن باعث تکرر ادرار می شود.
علائم ذکر شده همیشه نشان دهنده باردار بودن نیستند و ممکن است ناشی از شرایط دیگر باشند. برای اطمینان از این مساله ، افراد باید با پزشک خود مشورت کنند.
عوارض شایع بارداری
برخی از زنان در دوران حاملگی مشکلاتی را تجربه می کنند. این عوارض ممکن است بر سلامت مادر، جنین، یا هر دو تأثیر بگذارد. حتی زنانی که پیش از بارداری از سلامت کامل برخوردار بوده اند، ممکن است با عوارضی روبرو شوند که حاملگی آنها را در دسته بارداری های پرخطر قرار دهد.
مراقبت های منظم و زودهنگام دوران حاملگی می تواند خطر و ریسک این مشکلات را کاهش دهد؛ زیرا به پزشکان این امکان را می دهد که شرایط را زودتر تشخیص داده و آن ها را درمان یا مدیریت نمایند. این مراقبت ها همچنین می توانند مشکلات مرتبط با سلامت روان، مانند اضطراب و افسردگی دوران بارداری، را شناسایی کنند.
در ادامه به برخی از عوارض رایج دوران بارداری اشاره می شود:
فشار خون بالا (هایپرتنشن)
فشار خون بالا زمانی رخ می دهد که شریان هایی که خون را از قلب به اندام های بدن می برند باریک شده باشند. این وضعیت باعث افزایش فشار در شریان ها می شود و در دوران بارداری ممکن است رساندن خون کافی به جفت را دشوار کند. این موضوع می تواند رشد جنین را کند کرده و خطر زایمان زودرس و پره اکلامپسی را افزایش دهد.
زنانی که پیش از بارداری دچار فشار خون بالا بوده اند، باید در دوران حاملگی نیز آن را با داروهای مناسب کنترل کنند.
فشار خون بالایی که در دوران بارداری ایجاد می شود، فشار خون بارداری (gestational hypertension) نام دارد که معمولا در نیمه دوم بارداری رخ می دهد و پس از زایمان برطرف می شود.
دیابت بارداری
دیابت بارداری زمانی رخ می دهد که زنی که پیش از بارداری دیابت نداشته، در دوران حاملگی به این بیماری مبتلا شود.
- در دیابت بارداری، تغییرات هورمونی مانع تولید کافی انسولین یا استفاده مناسب از آن می شود. در نتیجه این مسئله باعث افزایش سطح قند خون می گردد.
- مدیریت دیابت بارداری با برنامه درمانی که توسط پزشک تعیین شده است، بهترین راه برای کاهش خطرات ناشی از قند خون بالا در دوران حاملگی است.
- اگر این وضعیت کنترل نشود، ممکن است به فشار خون بالا، پره اکلامپسی، یا تولد نوزاد بزرگ منجر شود که احتمال زایمان سزارین را افزایش می دهد.
عفونت ها
برخی عفونت ها ممکن است در دوران بارداری یا هنگام زایمان رخ دهند و منجر به عوارضی برای مادر، جنین، یا نوزاد پس از تولد شوند.
برخی از عفونت ها در حاملگی می توانند از مادر به جنین منتقل شوند یا هنگام عبور نوزاد از کانال زایمان به او منتقل گردند. مراقبت های قبل و حین بارداری می توانند در پیشگیری یا درمان بسیاری از این عفونت ها مؤثر باشند.
عوارض ناشی از برخی عفونت ها در حاملگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سقط جنین (قبل از هفته 20 بارداری)
- بارداری خارج رحمی
- زایمان زودرس (قبل از هفته 37 بارداری)
- وزن کم هنگام تولد
- ناهنجاری های مادرزادی (مانند نابینایی، ناشنوایی، ناتوانی ذهنی، و تغییر شکل استخوان ها)
- مرده زایی (پس از هفته 20 بارداری)
- عفونت های نوزادی در ماه اول زندگی
پره اکلامپسی
پره اکلامپسی یک وضعیت جدی پزشکی است که ممکن است منجر به زایمان زودرس یا حتی مرگ شود. علت آن ناشناخته است، اما برخی زنان بیشتر در معرض خطر هستند.
عوامل خطر عبارت اند از:
- بارداری اول
- سابقه پره اکلامپسی در بارداری های قبلی
- بیماری هایی مانند فشار خون بالا، دیابت، بیماری های کلیوی، یا لوپوس
- بارداری در سنین 35 سال به بالا
- داشتن چندین جنین (مانند دوقلوها)
- چاقی
زایمان زودرس
زایمان زودرس زمانی رخ می دهد که انقباضات زایمان پیش از هفته 37 بارداری آغاز شوند. نوزادانی که قبل از هفته 37 به دنیا می آیند، بیشتر در معرض مشکلات سلامتی هستند، زیرا بسیاری از اندام ها، مانند ریه ها و مغز، در هفته های پایانی حاملگی به تکامل نهایی خود می رسند.
برخی عوامل خطر برای زایمان زودرس عبارت اند از:
- عفونت ها
- کوتاه شدن طول دهانه رحم
- سابقه زایمان زودرس
در برخی زنان، استفاده از پروژسترون ممکن است به جلوگیری از زایمان زودرس کمک کند. مطالعات نشان داده اند که استفاده از مکمل پروژسترون در زنان با سابقه زایمان زودرس می تواند خطر زایمان زودرس مجدد را تا یک سوم کاهش دهد.
افسردگی و اضطراب
تحقیقات نشان می دهد حدود 13 درصد از زنان پس از زایمان، علائم افسردگی را تجربه می کنند و اضطراب در 43 درصد از زنان باردار یا پس از زایمان هم زمان با افسردگی رخ می دهد. این شرایط درمان پذیر هستند، اما ممکن است تأثیرات قابل توجهی بر سلامت مادر و کودک داشته باشند.
سقط جنین و مرده زایی
- سقط جنین به از دست دادن حاملگی قبل از هفته 20 اطلاق می شود.
- مرده زایی، که پس از هفته 20 بارداری رخ می دهد، ممکن است به دلایل مختلف از جمله ناهنجاری های کروموزومی، مشکلات جفت، رشد نامناسب جنین، یا بیماری های مزمن مادر رخ دهد.
کم خونی ناشی از فقر آهن
زنان باردار به دلیل افزایش حجم خون، به آهن بیشتری نیاز دارند. کمبود آهن می تواند باعث کم خونی در بارداری شده و خطر زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد را افزایش دهد.
پزشکان اغلب مصرف روزانه 27 میلی گرم آهن را توصیه می کنند که در بیشتر مکمل های دوران بارداری وجود دارد.
تست بارداری
تشخیص حاملگی با تست های خانگی
یکی از ساده ترین و سریع ترین راه ها برای تشخیص بارداری، استفاده از تست های خانگی است که با اندازه گیری هورمون hCG در ادرار، نتیجه را نشان می دهند. این هورمون پس از لانه گزینی تخمک در دیواره رحم تولید می شود و معمولا در ادرار صبحگاهی غلظت بیشتری دارد. بنابراین، برای دستیابی به نتیجه دقیق تر، بهتر است تست بارداری خانگی را صبح و ناشتا انجام دهید و دستورالعمل های روی بسته بندی را با دقت دنبال کنید.
مراجعه به پزشک برای تأیید نتیجه
در صورت مثبت بودن نتیجه تست خانگی، مراجعه به پزشک برای انجام آزمایش خون ضروری است. آزمایش خون دقیق تر است و حتی می تواند میزان هورمون hCG را اندازه گیری کند. همچنین، اگر نتیجه تست خانگی منفی باشد اما علائم بارداری مانند حالت تهوع، خستگی یا تأخیر در قاعدگی را تجربه می کنید، ممکن است لازم باشد مجددا تست دهید یا مستقیما به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی باید تست انجام شود؟
برای اطمینان از صحت نتیجه، بهتر است تست خانگی را چند روز پس از تأخیر قاعدگی انجام دهید. در صورت عدم قطعیت، پزشک ممکن است برای شما سونوگرافی تجویز کند که می تواند حاملگی را با مشاهده کیسه حاملگی در رحم تأیید کند.
تغذیه در بارداری
چرا تغذیه در بارداری مهم است؟
دوران حاملگی یکی از حساس ترین مراحل زندگی هر مادر است که در آن تغذیه نه تنها بر سلامت مادر، بلکه بر رشد جنین نیز تأثیر مستقیم دارد. مواد مغذی مناسب می توانند از بروز مشکلاتی مانند کم وزنی نوزاد یا نقص های مادرزادی جلوگیری کنند.
مواد غذایی ضروری برای دوران بارداری
در این دوران، مصرف پروتئین از منابعی مانند مرغ، ماهی، تخم مرغ و حبوبات بسیار اهمیت دارد. پروتئین به رشد بافت ها و عضلات جنین کمک می کند. همچنین، کلسیم که در لبنیات، بادام و سبزیجات برگ سبز یافت می شود، نقش مهمی در تقویت استخوان ها و دندان های جنین ایفا می کند. اسید فولیک، موجود در سبزیجات و مکمل ها، نیز از نقایص لوله عصبی جلوگیری می کند. آهن که در گوشت قرمز، اسفناج و غلات غنی شده وجود دارد، برای پیشگیری از کم خونی ضروری است.
نکات مهم در تغذیه
به جای مصرف غذاهای پرچرب و فرآوری شده، بهتر است میان وعده های سالم مانند آجیل، میوه های خشک و سبزیجات را در برنامه غذایی خود قرار دهید. نوشیدن حداقل 8 لیوان آب در روز به تنظیم دمای بدن و جلوگیری از یبوست کمک می کند. همچنین سعی کنید از پرخوری یا رژیم های سختگیرانه پرهیز کنید و تعادل در تغذیه را رعایت کنید.
با توجه به موارد ذکر شده می بینید که جقدر تغذیه در این دوران اهمیت دارد. چه برای سلامت مادر وچه سلامت جنین.
غذاهای ممنوعه در بارداری
خطرات ناشی از مصرف غذاهای خام و نیم پز
در دوران بارداری، مصرف غذاهای خام یا نیم پز می تواند خطر عفونت هایی مانند سالمونلا یا لیستریا را افزایش دهد. این لیست شامل تخم مرغ نیم پز، سوشی و گوشت هایی است که کاملا پخته نشده اند. حتی مصرف شیر غیرپاستوریزه یا پنیرهای نرم هم ممکن است باعث انتقال باکتری های مضر شود.
ماهی های حاوی جیوه بالا
برخی از ماهی ها، مانند کوسه، اره ماهی و ماهی تن بزرگ یا به طور کلی ماهی های گرم آبی و دریاهای ازاد دارای مقادیر زیادی جیوه هستند که می تواند به سیستم عصبی جنین آسیب برساند. به جای مصرف این نوع ماهی ها، می توانید از ماهی های کم جیوه مانند سالمون یا ماهی سفید استفاده کنید که منبع غنی امگا 3 هستند و برای رشد مغز جنین مفیدند.
نوشیدنی ها و غذاهای فرآوری شده
مصرف زیاد کافئین ممکن است به سقط جنین یا زایمان زودرس منجر شود، بنابراین مصرف قهوه و چای در این دوران باید محدود شود. همچنین، غذاهای فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس، که حاوی مواد نگهدارنده و نمک بالا هستند، بهتر است کنار گذاشته شوند.
ورزش در بارداری
فواید ورزش در بارداری
ورزش می تواند به کاهش استرس، تقویت عضلات و بهبود خواب در این دوران کمک کند. همچنین، انجام حرکات منظم می تواند از ابتلا به دیابت بارداری و اضافه وزن باردرای جلوگیری کند و حتی بدن را برای زایمان آسان تر آماده کند.
ورزش های توصیه شده در بارداری
پیاده روی، یوگا، حرکات کششی و شنا از جمله ورزش های کم فشاری هستند که معمولا برای بیشتر مادران باردار مناسب اند. این فعالیت ها نه تنها ایمن اند، بلکه می توانند دردهای کمر و ورم پاها را نیز کاهش دهند.
نکات ایمنی برای ورزش در بارداری
قبل از شروع هر نوع برنامه ورزشی، با پزشک خود مشورت کنید. از انجام ورزش های سنگین یا پرخطر مانند اسکی، دوچرخه سواری کوهستان و وزنه برداری سنگین پرهیز کنید. اگر حین ورزش احساس سرگیجه، تنگی نفس یا درد کردید، فورا فعالیت را متوقف کنید و با پزشک مشورت کنید.
افسردگی در دوران بارداری
همانطور که پیش تر گفتیم یکی از عوارض این دوران، افسردگی است که بهتر است به آن بیشتر بپردازیم.
دلایل بروز افسردگی در بارداری
تغییرات شدید هورمونی، استرس های روانی و نگرانی درباره آینده می توانند مادران باردار را به افسردگی مبتلا کنند. این وضعیت ممکن است با علائمی مانند کاهش انرژی، خستگی مفرط، گریه های بی دلیل و احساس گناه همراه باشد.
تأثیر افسردگی بر جنین
افسردگی درمان نشده ممکن است منجر به زایمان زودرس، کاهش وزن نوزاد هنگام تولد یا مشکلات رشدی در کودک شود. همچنین، می تواند روابط مادر و نوزاد را پس از زایمان تحت تأثیر قرار دهد.
راهکارهای مدیریت افسردگی
صحبت با روان شناس، شرکت در گروه های حمایتی و انجام فعالیت هایی که حس خوشایندی به شما می دهند، می تواند به مدیریت افسردگی کمک کند. همچنین، خواب کافی و تغذیه مناسب می توانند نقش مهمی در بهبود خلق وخو ایفا کنند.
درمان افسردگی در دوران بارداری
برای درمان افسردگی در این دوران سه روش کلی وجود دارد.
درمان های غیردارویی
یکی از ایمن ترین روش ها برای درمان افسردگی در بارداری، روان درمانی و مشاوره فردی است. تکنیک های آرام سازی مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفس عمیق نیز می توانند به کاهش استرس کمک کنند.
درمان دارویی
در موارد شدید افسردگی، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی خاصی تجویز کند که برای دوران بارداری بی خطر هستند. این داروها باید تحت نظارت کامل پزشک مصرف شوند.
حمایت اجتماعی
داشتن حمایت از سوی همسر، خانواده و دوستان می تواند تأثیر زیادی در کاهش احساس تنهایی و بهبود روحیه داشته باشد. ارتباط نزدیک با عزیزان و دریافت حمایت عاطفی در این دوران بسیار ارزشمند است.
رابطه جنسی در دوران بارداری
ایمنی رابطه جنسی در بارداری
در بیشتر موارد، رابطه جنسی در دوران بارداری بی خطر است، زیرا جنین به خوبی در کیسه آمنیوتیک و توسط عضلات رحم محافظت می شود. با این حال، در صورت داشتن شرایط خاص مانند جفت سرراهی یا سابقه زایمان زودرس، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
مزایای داشتن رابطه جنسی در دوارن بارداری
داشتن رابطه جنسی در این دوران می تواند به بهبود روحیه، کاهش استرس و تقویت ارتباط زوجین کمک کند. همچنین، این فعالیت می تواند جریان خون در بدن مادر را بهبود بخشد.
برای راحتی بیشتر در زمان برقراری رابطه جنسی در این دوران، از حالت و پوزیشن هایی استفاده کنید که فشار زیادی به شکم وارد نمی کنند. اگر بعد از رابطه جنسی درد، خونریزی یا ترشحات غیرطبیعی داشتید، فورا با پزشک تماس بگیرید.
کارهای ممنوعه پس از باردار شدن
بلند کردن اجسام سنگین
بلند کردن اجسام سنگین می تواند به عضلات و لگن فشار وارد کند و احتمال آسیب به جنین را افزایش دهد. اگر نیاز به جابجایی چیزی دارید، از دیگران کمک بخواهید.
مواجهه با مواد شیمیایی مضر
مواد شیمیایی مانند رنگ ها، شوینده های قوی و حشره کش ها ممکن است باعث آسیب به جنین شوند. استفاده از این مواد را محدود کنید یا از دستکش و ماسک استفاده کنید.
مدیریت استرس و استراحت کافی
استرس مداوم و کم خوابی می توانند سلامت شما و جنین را تحت تأثیر قرار دهند. استراحت کافی و انجام فعالیت هایی مانند پیاده روی یا مدیتیشن می توانند به کاهش استرس کمک کنند.
نتیجه گیری
حاملگی یک دوره پیچیده و شگفت انگیز است که سلامت مادر و جنین در آن به عوامل متعددی وابسته است. مراقبت های پیش از بارداری، معاینات منظم دوران بارداری، و آگاهی از عوارض احتمالی نقش کلیدی در حفظ سلامت مادر و نوزاد دارند. از مدیریت بیماری های مزمن تا توجه به سلامت روان، اقدامات پیشگیرانه و حمایتی می توانند احتمال حاملگی سالم و تولد نوزادی سالم را افزایش دهند. با پیشرفت های علمی و پژوهش های مداوم، اطلاعات و ابزارهای بهتری برای بهبود تجربیات بارداری و زایمان در دسترس قرار گرفته است. در نهایت، همراهی نزدیک با پزشک و رعایت نکات مراقبتی بهترین راه برای دستیابی به یک نتیجه موفق در این مسیر است.
