اوتیسم چیست؟
اوتیسم یا اختلال طیف اتیسم (ASD) یک ناتوانی رشدی است که روی ارتباطات، رفتار و مهارت های اجتماعی تأثیر می گذارد. علائم اوتیسم ممکن است از سنین بسیار پایین ظاهر شوند و پزشکان می توانند این اختلال را از 18 ماهگی تشخیص دهند.
اوتیسم یک وضعیت پیچیده است که طیفی از چالش های اجتماعی، ارتباطی و رفتاری را در بر می گیرد. این اختلال به عنوان یک “اختلال طیفی” شناخته می شود، زیرا علائم آن در افراد مختلف متفاوت است و نیاز به سطوح مختلفی از حمایت و مداخله دارد. برخی از کودکان مبتلا به ASD توانایی های بالایی در یادگیری، تفکر و حل مسئله دارند، درحالی که برخی دیگر ممکن است در این زمینه ها با چالش های جدی روبه رو شوند.
این بیماری اختلالی رایج است. طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده (CDC)، ASD تقریبا 1 در 44 کودک را تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین، این اختلال در پسران حدود چهار برابر بیشتر از دختران تشخیص داده می شود.
چرا امروزه کودکان بیشتری با اوتیسم تشخیص داده می شوند؟
یکی از دلایل افزایش تعداد تشخیص های این بیماری ، تعریف گسترده تر این اختلال در سال های اخیر است. اکنون کودکانی که علائم خفیف تری دارند و در گذشته ممکن بود در دسته بندی اوتیسم قرار نگیرند، در طیف افراد مبتلا به این بیماری در نظر گرفته می شوند. علاوه بر این، افزایش آگاهی والدین و غربالگری های دقیق تر نیز منجر به افزایش آمار تشخیص شده است.
اما عوامل دیگری نیز ممکن است در این افزایش نقش داشته باشند از جمله :
- افزایش سن والدین در هنگام بارداری: مطالعات نشان داده است که تولد نوزاد از والدینی با سن بالاتر می تواند احتمال بروز ASD را افزایش دهد.
- تأثیرات محیطی و ژنتیکی: محققان به دنبال بررسی تأثیر عواملی مانند بارداری با لقاح مصنوعی (IVF) و آلودگی های محیطی بر افزایش شیوع ASD هستند.
تفاوت های نژادی و اجتماعی در تشخیص اوتیسم
تشخیص ASD در جوامع مختلف متفاوت است. برای مثال:
- کودکان هیسپانیک (لاتین تبار) کمتر از کودکان سفید پوست یا سیاه پوست با ASD شناسایی می شوند.
- کودکان سیاه پوست مبتلا به ASD ، بیشتر به عنوان دارای ناتوانی ذهنی تشخیص داده می شوند تا به عنوان یک فرد مبتلا به ASD.
- در برخی ایالت های آمریکا، نرخ تشخیص اوتیسم بسیار متفاوت است؛ برای مثال، در کالیفرنیا از هر 26 کودک، یک نفر با ASD تشخیص داده می شود، درحالی که در میزوری این رقم 1 در 60 کودک است.
عدم دسترسی برابر به خدمات درمانی و تست های تشخیصی، یکی از عوامل تأثیرگذار در این تفاوت هاست. همچنین، مطالعات علمی درباره ASD در گذشته عمدتا بر روی پسران انجام شده بود و کمتر به دختران پرداخته شده است.
چگونه می توان تشخیص داد که کودک به اوتیسم مبتلا است؟
تشخیص ASD از طریق آزمایش خون ممکن نیست. پزشکان برای تشخیص این اختلال از تاریخچه رشد کودک و مشاهده رفتارهای او استفاده می کنند. والدین نیز نقش مهمی در این فرایند دارند و باید هرگونه رفتار غیرمعمول فرزند خود را با پزشک در میان بگذارند، از جمله:
- عدم لبخند زدن یا غان و غون کردن در نوزادی
- عدم برقراری تماس چشمی
- عدم پاسخگویی به نام خود
- عدم استفاده از اشاره ها (مانند دست تکان دادن) تا 12 ماهگی
آزمایش بزاق نیز یکی از روش های جدید تشخیص ASD است. این تست برای کودکان 18 ماه تا 6 سال انجام می شود و در کنار مشاهدات رفتاری می تواند به پزشکان کمک کند. البته، این آزمایش در همه کشورها در دسترس نیست و ممکن است تحت پوشش بیمه نباشد.
چه زمانی باید کودک را برای ارزیابی اوتیسم نزد پزشک برد؟
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می کند که تمامی کودکان در 18 ماهگی و 24 ماهگی از نظر ابتلا به این بیماری غربالگری شوند. همچنین، والدین می توانند در هر سنی که نسبت به رفتارهای کودک نگران شدند، درخواست ارزیابی پزشکی دهند.
اگر نگران هستید که فرزندتان ممکن است دچار این بیماری باشد، با پزشک او مشورت کنید و در صورت لزوم، درخواست ارجاع به یک متخصص بدهید.
علائم اوتیسم در کودکان
علائم ASD معمولا در اوایل کودکی ظاهر می شوند و ممکن است در طول زندگی ادامه پیدا کنند. برخی از این علائم شامل:
مشکلات ارتباطی
- عدم واکنش به صداها، لبخندها یا حرکات چهره ای اطرافیان در 9 ماهگی
- عدم غان و غون کردن تا 12 ماهگی
- عدم واکنش به نام خود تا 12 ماهگی
- عدم اشاره کردن به اشیا برای نشان دادن علاقه تا 14 ماهگی
- از دست دادن مهارت های زبانی یا اجتماعی در هر سنی
- مشکل در درک حرکات بدن، حالات چهره و زبان بدن دیگران
- عدم توانایی در شروع یا ادامه مکالمه
- تکرار غیرعادی یا استفاده عجیب از کلمات (پاسخ های نامرتبط به سؤالات)
مشکلات اجتماعی
- اجتناب از تماس چشمی
- ترجیح به تنها بودن و عدم علاقه به تماس بدنی
- عدم توانایی در ایجاد روابط با سایر کودکان
- عدم علاقه به اشتراک گذاری اشیا یا احساسات
- ناتوانی در ابراز احساسات یا درک احساسات دیگران
- عدم تمایل به بازی های تخیلی یا نقش آفرینی
رفتارهای تکراری و محدود
- علاقه وسواسی به موضوعات خاص
- اضطراب شدید نسبت به تغییرات کوچک در محیط یا برنامه روزانه
- رفتارهای تکراری مانند تکان دادن دست ها، چرخیدن دور خود یا ضربه زدن به اشیا
- تمرکز بیش از حد روی بخش های خاصی از اشیا (مانند چرخ های ماشین اسباب بازی)
- واکنش غیرعادی به صداها، بوها، مزه ها یا بافت ها
- مشکلات حرکتی مانند دشواری در دویدن یا گرفتن مداد رنگی
سایر مشکلات مرتبط با اوتیسم
کودکان مبتلا به این بیماری اغلب به مشکلات دیگری نیز دچار می شوند، مانند:
- اختلالات خواب
- صرع و تشنج
- اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD)
- اضطراب و نوسانات خلقی
- اختلالات تغذیه ای (مانند امتناع از غذا خوردن)
- رفتارهای خودآسیب زننده
طبق تحقیقات صورت گرفته، حدود 30 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم دارای ناتوانی ذهنی هستند و 30 درصد از آن ها حداقل توانایی گفتاری را دارند.
اگر کودک شما هر یک از این علائم را دارد، توصیه می شود با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
علت اوتیسم چیست؟
هیچ کس دقیقا نمی داند که چه عواملی باعث بروز این بیماری می شوند. این اختلال نتیجه تعامل پیچیده بین عوامل ژنتیکی و محیطی است. کارشناسان معتقدند که دوره بحرانی برای ایجاد ASD قبل، حین و بلافاصله پس از تولد اتفاق می افتد. تحقیقات همچنان ادامه دارد، اما تاکنون ارتباط این بیماری با موارد زیر مشخص شده است:
ژنتیک
مطالعه ای که تقریبا ۲ میلیون نفر را در پنج کشور بررسی کرده، نشان داده است که ۸۰ درصد از خطر این بیماری به ژن های ارثی مرتبط است. کودکانی که خواهر یا برادر مبتلا به اوتیسم دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال قرار دارند. همچنین، کودکان با برخی شرایط ژنتیکی یا کروموزومی (مانند سندرم فراجیل X یا توبروز اسکلروزیس) احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.
سن بالای والدین
کودکان متولدشده از والدین مسن تر، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. تحلیلی از ۲۷ مطالعه نشان داده که افزایش ۱۰ سال در سن پدر و مادر، به ترتیب با ۱۸ و ۲۱ درصد افزایش خطر ابتلا به این بیماری مرتبط است.
برخی داروها
کودکانی که مادرانشان در دوران بارداری داروهای والپروئیک اسید یا تالیدومید مصرف کرده اند، ممکن است خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری داشته باشند.
برخی والدین نگران این هستند که واکسن های معمول دوران کودکی، مانند واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR)، باعث بروز این بیماری شود. بااین حال، مطالعات گسترده ای هیچ ارتباطی بین واکسن ها و این بیماری پیدا نکرده اند. طبق گزارش های موسسه پزشکی، آکادمی اطفال آمریکا (AAP) و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا (CDC)، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد واکسن ها باعث ابتلا به این بیماری می شوند.
درمان اوتیسم در کودکان
این بیماری درمان قطعی ندارد، اما هرچه زودتر درمان آغاز شود، نتیجه بهتری خواهد داشت. دوره بحرانی رشد مغز در چند سال اول زندگی اتفاق می افتد، زمانی که مغز بیشترین انعطاف پذیری را برای سازگاری و تغییر دارد. اگرچه در سنین بالاتر نیز پیشرفت امکان پذیر است، اما هرچه درمان زودتر شروع شود، شانس به حداکثر رساندن توانایی های کودک بیشتر خواهد بود.
هدف از درمان، کاهش علائم و تقویت توانایی هاست. درمان ممکن است شامل گفتاردرمانی برای مشکلات زبانی، کاردرمانی برای بهبود مهارت های بازی، یادگیری و مراقبت شخصی باشد. تیم درمانی کودک ممکن است شامل پزشک، متخصص اطفال رشد، معلم، روانشناس یا روانپزشک کودک، متخصص مغز و اعصاب کودک و کاردرمانگر یا گفتاردرمانگر باشد.
روش های درمانی اوتیسم
- تحلیل رفتار کاربردی (ABA): تشویق رفتارهای مطلوب (مانند خودکنترلی) و آموزش مهارت های مهم زندگی و اجتماعی.
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): کمک به درک محیط و تنظیم رفتارهای کودک، مدیریت احساسات و کاهش اضطراب و ترس، به ویژه در کودکان دارای عملکرد بالا.
- مدل DIR/Floortime: شامل دنبال کردن علایق کودک در فعالیت ها و ایجاد ارتباط عاطفی با او.
- مداخلات رفتاری طبیعی محور (NDBI): آموزش مهارت های کاربردی در محیط طبیعی، همراه با همسالان و در فعالیت های روزمره.
- درمان تغذیه ای: اطمینان از دریافت مواد مغذی کافی برای رشد سالم با کمک متخصص تغذیه، ایجاد برنامه غذایی برای کاهش مشکلات گوارشی و حساسیت های غذایی.
- کاردرمانی (OT): کمک به کودکان برای مدیریت مسائل حسی، توسعه مهارت های بازی و یادگیری، و انجام فعالیت های روزمره مانند پوشیدن لباس، غذا خوردن و رعایت ایمنی.
- فیزیوتراپی (PT): کمک به بهبود مهارت های حرکتی، تعادل و هماهنگی.
- درمان یکپارچگی حسی: آموزش تنظیم واکنش به محرک های حسی برای کودکانی که نسبت به صدا، لمس، نور یا بو حساسیت بیش ازحد دارند.
- گفتاردرمانی: بهبود مهارت های ارتباطی برای کاهش ناامیدی و بهبود رفتار کودک.
- گروه های مهارت اجتماعی: آموزش تعاملات اجتماعی موفق در محیط های گروهی کوچک با هدایت درمانگر.
- آموزش خانواده: آموزش روش های رفتاری به والدین و ارائه حمایت های لازم برای خانواده.
- روش TEACCH: ارائه راهکارهایی برای معلمان جهت کمک به کودکان مبتلا به این بیماری در محیط آموزشی، سازماندهی محیط و استفاده از نشانه های بصری برای درک بهتر وظایف.
داروهای مورد استفاده برای اوتیسم
هیچ دارویی وجود ندارد که این بیماری را درمان کند، اما برخی داروها می توانند به کاهش مشکلات رفتاری یا پزشکی همراه با ASD کمک کنند.
- داروهای ضدافسردگی (مانند SSRIs): کمک به کاهش اضطراب، تحریک پذیری، عصبانیت و رفتارهای پرخاشگرانه.
- داروهای ضدروان پریشی: کنترل تحریک پذیری، عصبانیت، خودآزاری، بیش فعالی و پرخاشگری. ریسپریدون و آریپیپرازول دو دارویی هستند که برای درمان علائم اوتیسم در کودکان تجویز می شوند.
- داروهای ضدتشنج: درمان تشنج و اختلالات مرتبط. تقریبا یک سوم افراد مبتلا به ASD دچار تشنج می شوند.
- محرک ها: کاهش بیش فعالی و افزایش تمرکز در کودکان با علائم خفیف این بیماری.
- داروهای ضداضطراب: کمک به درمان اضطراب و حملات پانیک.
روش های درمانی جایگزین برای اوتیسم
درمان های مکمل و جایگزین اغلب در کنار روش های درمانی سنتی استفاده می شوند. برخی از این روش ها ایمن هستند و ممکن است به بهبود علائم این بیماری کمک کنند، اما برخی دیگر خطرناک هستند. پیش از امتحان هر روش درمانی جایگزین، با پزشک کودک خود مشورت کنید.
برخی از رایج ترین درمان های جایگزین عبارتند از:
- موسیقی درمانی
- یوگا
- ماساژ
- سوارکاری درمانی
- رژیم های غذایی بدون گلوتن و کازئین
- مکمل های تغذیه ای
- ملاتونین (برای بهبود خواب)
سخنی از نی نی تینی
اوتیسم یک اختلال پیچیده با علت های نامشخص است که تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی قرار دارد. اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما تشخیص زودهنگام و مداخلات درمانی به موقع می توانند به بهبود مهارت های ارتباطی، رفتاری و اجتماعی کودک کمک کنند. طیف گسترده ای از روش های درمانی و حمایتی، از رفتاردرمانی و کاردرمانی گرفته تا روش های جایگزین مانند موسیقی درمانی، می توانند برای بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به این بیماری مفید باشند. در نهایت، هر کودک نیازهای خاص خود را دارد و بهترین مسیر درمانی باید بر اساس شرایط فردی او تعیین شود.
