اپیزیوتومی یا برش پرینه یک برش جراحی در ناحیه بین واژن و مقعد (پرینه) است که در حین زایمان طبیعی انجام می شود. این روش نسبت به گذشته کمتر رایج است، اما در برخی شرایط خاص، پزشک زنان ممکن است تصمیم به انجام آن بگیرد.
اپیزیوتومی چیست و چرا انجام می شود؟
در اپیزیوتومی زایمان طبیعی، پزشک برشی کوچک در ناحیه پرینه (فضای بین انتهای واژن و مقعد) ایجاد می کند تا دهانه واژن بازتر شود و نوزاد راحت تر خارج گردد. در برخی موارد، پرینه ممکن است به طور طبیعی پاره شود که به آن پارگی پرینه یا پارگی زایمانی گفته می شود.
امروزه، پزشکان انجام روتین برش پرینه را توصیه نمی کنند و ترجیح می دهند که پرینه به طور طبیعی کشیده شده یا در صورت لزوم دچار پارگی شود. بااین حال، در برخی شرایط خاص، این روش همچنان به عنوان یک گزینه ایمن در نظر گرفته می شود.
چه زمانی انجام اپیزیوتومی ضروری است؟
اگرچه اپیزیوتومی مدیولترال یا میدلاین امروزه کمتر انجام می شود، اما در برخی شرایط، پزشک ممکن است آن را ضروری بداند، از جمله شرایطی مانند:
- نوزاد دچار استرس زایمانی است و باید سریع تر به دنیا بیاید.
- مادر بسیار خسته یا دچار کم آبی شدید است و دیگر توانایی زور زدن را ندارد.
- استفاده از ابزار کمکی زایمان مانند فورسپس یا وکیوم برای خروج نوزاد ضروری است. در چنین مواردی، برای استفاده از این ابزار، دهانه واژن باید بازتر شود.
- نوزاد در وضعیت بریچ (باسن یا پاها ابتدا خارج می شوند) قرار دارد یا دچار دیستوشی شانه (گیر کردن شانه در لگن مادر) است.
- وزن نوزاد زیاد است و سر او به راحتی از کانال زایمان عبور نمی کند.
- مرحله زور زدن طولانی شده و مادر قادر به کنترل فشارهای زایمانی نیست.
پارگی طبیعی یا اپیزیوتومی: کدام بهتر است؟
تحقیقات جدید نشان می دهند که اجازه دادن به پارگی طبیعی پرینه نسبت به انجام برش پرینه مزایای بیشتری دارد.
در گذشته تصور می شد که برش کنترل شده برش پرینه ، کشش واژن را تسهیل کرده و از پارگی های شدید جلوگیری می کند. برخی پزشکان نیز معتقد بودند که اپیزیوتومی از مشکلاتی مانند بی اختیاری ادرار پس از زایمان و اختلالات کف لگن پیشگیری می کند. عضلات کف لگن مسئول حمایت از رحم، مثانه و مقعد هستند و در عملکرد طبیعی ادرار و مدفوع نقش دارند.
اما تحقیقات جدید نشان داده اند که اپیزیوتومی همیشه از این مشکلات پیشگیری نمی کند و حتی ممکن است باعث پارگی های شدیدتر شود. به همین دلیل، امروزه پزشکان ترجیح می دهند که پرینه به طور طبیعی کشیده شود و فقط در مواقع ضروری برش پرینه انجام دهند.
مراحل انجام اپیزیوتومی
برش پرینه در حین زایمان طبیعی انجام می شود و بسته به شرایط مادر و تصمیم پزشک، ممکن است روند آن کمی متفاوت باشد. اما به طور کلی، مراحل زیر در این روش طی می شود:
1 – بی حسی
- اگر مادر اپیدورال دریافت کرده باشد، از کمر به پایین هیچ حسی ندارد و ممکن است نیازی به بی حسی اضافه نباشد.
- در غیر این صورت، پزشک از بی حسی موضعی برای بی درد کردن ناحیه پرینه استفاده می کند.
2 – انجام برش
- هنگامی که سر نوزاد در دهانه واژن ظاهر می شود (مرحله تاج گذاری)، پزشک با استفاده از قیچی مخصوص اپیزیوتومی برش کوچکی در پرینه ایجاد می کند.
3 – زایمان نوزاد و خروج جفت
- پس از انجام برش، نوزاد متولد می شود و سپس جفت از رحم خارج می شود.
4 – ترمیم برش
- پزشک با استفاده از بخیه های جذبی، عضلات و بافت های آسیب دیده را ترمیم می کند.
- همچنین میزان پارگی را بررسی کرده و در صورت وجود عوارض احتمالی، اقدامات لازم را انجام می دهد.
انواع برش های اپیزیوتومی
دو نوع برش اصلی در برش پرینه زایمان طبیعی وجود دارد:
1 – اپیزیوتومی میدلاین (وسطی یا عمودی)
- برشی مستقیم و عمودی که از دهانه واژن به سمت مقعد امتداد دارد.
- مزایا: راحت تر انجام شده و معمولا کمترین میزان خونریزی را دارد.
- معایب: احتمال گسترش پارگی به عضلات مقعد و راست روده بالاتر است.
2 – اپیزیوتومی مدیولترال (مایل یا مورب)
- برشی که از دهانه واژن با زاویه ۴۵ درجه به سمت ران کشیده می شود.
- مزایا: خطر گسترش پارگی به مقعد کمتر است.
- معایب: سخت تر ترمیم می شود، باعث خونریزی بیشتر شده و درد و ناراحتی پس از زایمان بیشتری دارد.
درجه های اپیزیوتومی چقدر است؟
مشابه پارگی های طبیعی پرینه، پزشکان درجه های برش پرینه را بر اساس شدت پارگی طبقه بندی می کنند:
- درجه اول: پارگی سطحی که فقط شامل پوشش داخلی واژن است.
- درجه دوم: پارگی که از پوشش داخلی واژن عبور کرده و به بافت زیرین واژن می رسد. اکثر اپیزیوتومی ها در این دسته قرار دارند.
- درجه سوم: پارگی که علاوه بر پوشش داخلی و بافت های واژن، به اسفنکتر مقعد نیز گسترش می یابد.
- درجه چهارم: شدیدترین نوع پارگی که تمام بافت های واژن، اسفنکتر مقعد و حتی رکتوم را درگیر می کند و بیشترین عوارض را به همراه دارد.
درد اپیزیوتومی چقدر است؟
در حین انجام برش پرینه ، شما نباید هیچ دردی احساس کنید، زیرا پزشک از بی حسی موضعی برای بی حس کردن ناحیه پرینه استفاده می کند. در مواردی که اپیدورال دریافت کرده اید، ممکن است هیچ احساسی از کمر به پایین نداشته باشید. با این حال، پس از از بین رفتن اثر بی حسی، ممکن است دردی خفیف تا متوسط و حساسیت در ناحیه تجربه کنید.
مزایای اپیزیوتومی چیست؟
در برخی موارد، برش پرینه می تواند خطر پارگی های شدید را کاهش دهد. در صورتی که پزشک این روش را انجام دهد، معمولا به این دلیل است که بهترین و ایمن ترین گزینه برای شما و نوزادتان بوده است.
خطرات و عوارض اپیزیوتومی چیست؟
برخی از عوارض احتمالی برش پرینه شامل موارد زیر است:
- خونریزی
- عفونت
- درد در هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا)
- آسیب به اسفنکتر مقعد و رکتوم
- تشکیل بافت اسکار (جوشگاه)
- بی اختیاری ادرار
- افزایش زمان بهبودی
لازم به ذکر است که این عوارض می توانند در پارگی های طبیعی نیز رخ دهند.
آیا می توان از انجام اپیزیوتومی امتناع کرد؟
از آنجا که برش پرینه به عنوان یک روش معمول توصیه نمی شود، پزشک شما معمولا آن را فقط در صورت لزوم انجام می دهد. اگر نگرانی هایی در مورد این روش دارید، بهتر است قبل از زایمان با پزشک خود صحبت کرده و درخواست کنید که تنها در صورت ضرورت از این روش استفاده شود.
پیشگیری از اپیزیوتومی
پیشگیری از پارگی های پرینه یا برش پرینه همیشه امکان پذیر نیست، زیرا بسیاری از عوامل آن خارج از کنترل شماست. برخی پزشکان توصیه می کنند که در دوران بارداری، بافت پرینه را کشش دهید تا خطر پارگی کاهش یابد.
یکی از روش های پیشنهادی، ماساژ پرینه در هفته های آخر بارداری است که ممکن است خطر پارگی یا نیاز به برش پرینه را کاهش دهد. البته تحقیقات در این زمینه نتایج متناقضی داشته اند و تأثیر قطعی آن مشخص نیست، اما انجام آن معمولا بی خطر است.
روش دیگری که ممکن است به کاهش پارگی کمک کند، استفاده از کمپرس گرم روی پرینه در مرحله دوم زایمان است که می تواند بافت ها را انعطاف پذیرتر کند. در این مورد نیز بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
مدت زمان بهبودی پس از اپیزیوتومی چقدر است؟
بهبودی معمولا حدود یک ماه طول می کشد، اما بسته به شدت برش پرینه این زمان ممکن است متفاوت باشد. پارگی های طبیعی نیز معمولا نیاز به مدت مشابهی برای بهبودی دارند.
در چند هفته اول، ممکن است احساس درد و سوزش داشته باشید و رابطه جنسی نیز تا مدتی برای شما ناراحت کننده باشد. مهم است که در این دوره، پزشک خود را از روند بهبودی و میزان درد خود مطلع کنید.
چگونه می توان روند بهبودی را تسریع کرد؟
ناحیه پرینه پس از اپیزیوتومی تا چند هفته حساس و دردناک خواهد بود. برخی از راهکارهایی که می توانند در کاهش ناراحتی و تسریع بهبودی مؤثر باشند عبارت اند از:
- استفاده از کمپرس یخ یا پدهای سرد پرینه ای برای کاهش التهاب و تسکین درد.
- استفاده از حمام سیتز (Sitz bath) که شامل نشستن در آب گرم برای کاهش التهاب و درد است.
- شستن ناحیه پرینه با آب گرم با استفاده از بطری مخصوص (peri bottle) هنگام رفتن به سرویس بهداشتی.
- استفاده از اسپری های بی حس کننده موضعی مانند درموپلاست برای کاهش درد و خارش.
- مصرف مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن طبق دستور پزشک. در موارد شدیدتر، ممکن است پزشک مسکن های قوی تری تجویز کند.
- استفاده از پدهای حاوی نارون کوهی (Witch hazel) که به کاهش التهاب و تسکین پوست کمک می کند.
- نشستن روی بالش دوناتی شکل که فشار روی ناحیه پرینه را کاهش می دهد.
همچنین باید از استفاده از تامپون، برقراری رابطه جنسی و ورود هرگونه جسم خارجی به واژن تا زمان تأیید پزشک خودداری کنید.
چه زمانی می توان پس از اپیزیوتومی رابطه جنسی داشت؟
احساس درد هنگام رابطه جنسی پس از برش پرینه ممکن است تا چند ماه ادامه داشته باشد. استفاده از روان کننده های پایه آب می تواند کمک کند تا رابطه جنسی راحت تر باشد. ناحیه پرینه معمولا تا شش هفته پس از زایمان بهبود می یابد، اما بهتر است تا زمان معاینه پس از زایمان و تأیید پزشک، از رابطه جنسی خودداری کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر اپیزیوتومی انجام داده اید، در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد شدید یا بدتر شدن مداوم درد
- خروج ترشحات بدبو یا چرک از محل بخیه ها
- قرمزی، تورم یا خونریزی از محل زخم
- تب، لرز یا بدن درد
چرا پزشکان دیگر اپیزیوتومی را توصیه نمی کنند؟
در سال ۲۰۰۶، کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) توصیه کرد که برش پرینه نباید به عنوان یک روش معمول در زایمان استفاده شود. مطالعات نشان دادند که برش پرینه از پارگی های شدید جلوگیری نمی کند و حتی ممکن است باعث پارگی های شدیدتر شود. همچنین، این روش در پیشگیری از مشکلاتی مانند بی اختیاری ادرار یا بی اختیاری مدفوع و درد هنگام رابطه جنسی مؤثرتر از پارگی طبیعی پرینه نیست.
سخنی از نی نی تینی
امروزه انجام اپیزیوتومی به اندازه گذشته رایج نیست. این روش شامل ایجاد یک برش در نزدیکی دهانه واژن برای ایجاد فضای بیشتر هنگام خروج نوزاد است و تنها در مواقع ضروری انجام می شود. اگر نگران انجام این روش هستید، بهتر است در جلسات مراقبت های دوران بارداری با پزشک خود صحبت کنید و در مورد شرایطی که ممکن است به برش پرینه نیاز باشد، اطلاعات بیشتری کسب کنید.
