سندرم تخمدان پلی کیستیک ( یا همان PCOS ) اختلال شایعی است که هورمون های بدن را تحت تأثیر قرار می دهد. این اختلال می تواند منجر به پریودهای نامنظم، رشد بیش از حد مو، آکنه و حتی نازایی و ناباروری شود. درمان PCOS به این بستگی دارد که آیا فرد تمایل به بارداری دارد یا خیر. افرادی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند ممکن است در معرض خطر بالاتری برای برخی مشکلات سلامتی مانند دیابت و فشار خون بالا قرار بگیرند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و آشنایی با مواردی چون علائم، دلایل، پیشگیری و درمان آن در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
PCOS یک اختلال هورمونی است و زمانی رخ می دهد که تخمدان های فرد (که مسئول تولید و آزادسازی تخمک ها هستند) هورمون های اضافی تولید می کنند.
افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، تخمدان هایشان مقادیر غیرطبیعی بالایی از هورمون هایی به نام آندروژن تولید می کنند. این امر باعث می شود که سطح هورمون های تولیدمثل شما نامتعادل شوند. به همین دلیل، افراد مبتلا به این بیماری اغلب دارای چرخه های قاعدگی نامنظم، پریودهای از دست رفته و تخمک گذاری غیرقابل پیش بینی هستند.
ممکن است کیست های کوچک فولیکولی (کیسه های پر از مایع که تخمک های نابالغ دارند) در تخمدان ها روی سونوگرافی مشاهده شوند که ناشی از عدم تخمک گذاری (آنوولاسیون) است.
با این حال، با وجود نام “پلی کیستیک”، برای داشتن PCOS لازم نیست که حتما در تخمدان ها، کیست وجود داشته باشد.
کیست های تخمدان خطرناک یا دردناک نیستند.
سن شروع سندرم تخمدان پلی کیستیک
بانوان می توانند از هر سنی پس از رسیدن به بلوغ به PCOS مبتلا شوند. بیشتر افراد در دهه های 20 یا 30 زندگی خود، زمانی که در تلاش برای بارداری هستند، بیماری آن ها تشخیص داده می شود. اگر اضافه وزن داشته باشید یا اگر دیگر اعضای خانواده شما به آن مبتلا باشند، احتمال ابتلا به این اختلال افزایش می یابد.
شایع بودن سندرم تخمدان پلی کیستیک
این بیماری بسیار شایع است؛ تا 15 درصد از زنان در سنین باروری به PCOS مبتلا هستند.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
رایج ترین علائم و نشانه های PCOS عبارتند از:
- پریودهای نامنظم: قاعدگی غیرطبیعی به از دست دادن پریود یا نداشتن پریود به طور کامل گفته می شود. این امر ممکن است شامل خونریزی شدید در طول پریودها نیز باشد.
- رشد موهای غیرطبیعی: شما ممکن است رشد موهای اضافی در صورت، بازوها، سینه و شکم (هیرسوتیسم) را تجربه کنید. این مشکل تا 70 درصد از افراد مبتلا به این بیماری را تحت تأثیر قرار می دهد.
- آکنه: این بیماری می تواند باعث آکنه، به ویژه در ناحیه پشت، سینه و صورت شود. این آکنه ممکن است تا بعد از دوران نوجوانی ادامه یابد و درمان آن دشوار باشد.
- چاقی: بین 40 تا 80 درصد از افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای چاقی هستند و در حفظ وزن سالم و متعادل دچار مشکل می باشند.
- تیرگی پوست: ممکن است لکه های تیره ای روی پوست شما ظاهر شود، به ویژه در چین های گردن، زیر بغل، کشاله ران و زیر سینه ها. این وضعیت به نام آکانتوزیس نیگریکانس شناخته می شود.
- کیست ها: بسیاری از افراد مبتلا به PCOS تخمدان هایی دارند که در سونوگرافی بزرگ تر یا دارای فولیکول های زیادی (کیست های کیسه تخمک) به نظر می رسند.
- تگ های پوستی: تگ های پوستی، تکه های کوچک پوست اضافی هستند که معمولا در ناحیه زیر بغل یا گردن دیده می شوند.
- ریزش مو: افراد مبتلا به این بیماری ممکن است قسمت هایی از موهای سر خود را از دست بدهند یا شروع به طاس شدن کنند.
- نازایی: سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع ترین علت نازایی زنان است. عدم تخمک گذاری منظم یا مکرر می تواند باعث ناتوانی در بارداری شود.
آیا می توان PCOS داشت ولی علائمی نداشت؟
بله، ممکن است فردی به آن مبتلا باشد ولی هیچ گونه علامتی نداشته باشد. بسیاری از افراد تا زمانی که با مشکلاتی مانند ناتوانی در بارداری یا افزایش وزن بدون دلیل مواجه شوند، حتی متوجه نمی شوند که به این اختلال مبتلا هستند. همچنین ممکن است فرد مبتلا به PCOS خفیف باشد که علائم آن به اندازه ای شدید نیست که فرد متوجه شود.
دلایل سندرم تخمدان پلی کیستیک
علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد ژنتیک در آن نقش دارد. همچنین چندین عامل دیگر، و مهم ترین آن چاقی، در بروز این اختلال نقش دارند که سایر موارد عبارتند از:
سطوح بالای هورمون های مردانه به نام آندروژن ها
سطوح بالای آندروژن ها مانع از آزادسازی تخمک ها توسط تخمدان ها می شود که باعث پریودهای نامنظم می گردد. تخمک گذاری نامنظم همچنین می تواند باعث ایجاد کیست های کوچک و پر از مایع در تخمدان ها شود. آندروژن های بالا همچنین باعث آکنه و رشد موهای اضافی در زنان می شود.
مقاومت به انسولین
افزایش سطح انسولین باعث می شود تخمدان ها هورمون های مردانه (آندروژن ها) تولید کنند و آن ها را آزاد سازند. این امر تخمک گذاری را مهار کرده و به علائم دیگر سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک می کند.
انسولین به بدن شما کمک می کند که گلوکز (شکر) را پردازش کرده و از آن برای انرژی استفاده کند. مقاومت به انسولین به این معنی است که بدن شما نمی تواند به درستی انسولین را پردازش کند، که باعث افزایش سطح گلوکز در خون می شود. این وضعیت می تواند منجر به دیابت شود.
التهابات خفیف
افرادی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند معمولا دچار التهاب مزمن خفیف می شوند. پزشک شما می تواند از آزمایش خون برای اندازه گیری سطح پروتئین C-واکنشی (CRP) و سلول های سفید خون استفاده کند که می تواند سطح التهاب در بدن شما را نشان دهد.
آیا سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند باعث سقط جنین شود؟
ابتلا به PCOS ممکن است خطر بروز برخی مشکلات در دوران بارداری را افزایش دهد، این در حالی است که بیشتر زنان مبتلا به آن قادر به حفظ بارداری با موفقیت هستند. مشکلات دیگر مرتبط با این بیماری در بارداری شامل خطر بیشتر در موارد زیر است:
- دیابت بارداری، پره اکلامپسی و فشار خون بالا.
- تولد زودرس (تولد قبل از هفته 37 بارداری) یا زایمان سزارین به دلیل چاقی، دیابت یا فشار خون بالا.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه تشخیص داده می شود؟
در بیشتر موارد، پزشک شما می تواند پس از بررسی علائم و معاینه شما، PCOS را تشخیص دهد. همچنین ممکن است برای کمک به تشخیص آن، آزمایش خون یا سونوگرافی انجام دهد.
پزشک شما:
- درباره علائم و تاریخچه پزشکی شما صحبت می کند.
- درباره تاریخچه پزشکی خانواده شما می پرسد.
- وزن و فشار خون شما را اندازه گیری می کند.
- یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و به طور خاص به دنبال موهای زائد صورت، ریزش مو، آکنه، تغییر رنگ پوست و برچسب های پوستی می گردد.
- معاینه لگنی انجام می دهد تا به دنبال علل دیگر خونریزی غیرطبیعی باشد.
- آزمایش های خون برای بررسی سطح هورمون ها و گلوکز انجام می دهد.
- سونوگرافی لگنی انجام می دهد تا تخمدان ها را بررسی کرده، ضخامت لایه رحم را اندازه گیری کرده و به دنبال علل دیگر خونریزی غیرطبیعی باشد.
تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
اگر حداقل دو علامت از سه علامت زیر وجود داشته باشد، پزشکان PCOS را تشخیص می دهند:
- قاعدگی نامنظم یا از دست رفته. برخی افراد مبتلا به این بیماری در زمانی که قاعدگی دارند خونریزی بسیار شدید دارند.
- علائم هورمون های مردانه اضافی مانند آکنه یا رشد موی زائد. یا آزمایش خون نشان دهنده سطح بالای هورمون های مردانه.
- تخمدان های بزرگ شده یا ظاهر پلی کیستیک تخمدان ها در سونوگرافی. بسیاری از افراد کیست ندارند.
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
پزشک شما درمان این بیماری را بر اساس علائم، تاریخچه پزشکی و سایر شرایط سلامتی شما و همچنین تصمیم شما برای بارداری، تعیین خواهد کرد. درمان ها می توانند شامل دارو درمانی، تغییرات سبک زندگی یا ترکیبی از هر دو باشند.
درمان PCOS در صورت قصد بارداری نداشتن
داروهای ضد بارداری هورمونی
گزینه های موجود شامل قرص های ضد بارداری، پچ ها، تزریق ها، حلقه واژنی یا دستگاه داخل رحمی (IUD) است. این داروها به تنظیم دوره قاعدگی کمک می کنند و همچنین برخی از انواع آن ها به بهبود آکنه و کاهش رشد موهای زائد کمک می کنند.
داروهای حساس کننده به انسولین
متفورمین دارویی است که برای درمان دیابت استفاده می شود. این دارو به بدن کمک می کند تا انسولین را بهتر پردازش کند. برخی افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ، پس از کنترل انسولین، بهبودی در دوره های قاعدگی خود مشاهده می کنند.
داروهایی برای بلوکه کردن هورمون های مردانه
برخی داروها می توانند اثرات هورمون های مردانه را مسدود کنند. این داروها به کنترل آکنه یا رشد موهای زائد کمک می کنند. درباره اینکه این درمان برای شما مناسب است یا نه، با پزشک خود مشورت کنید.
تغییرات سبک زندگی
خوردن غذاهای مغذی و حفظ وزن سالم و تناسب اندام می تواند تأثیر مثبتی بر سطح انسولین داشته باشد.
درمان PCOS در صورت قصد بارداری داشتن
داروهای تحریک کننده تخمک گذاری
بارداری موفق با تخمک گذاری شروع می شود. داروهایی وجود دارند که برای تحریک تخمک گذاری در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک موثر هستند. داروهای کلومیفن و لتروزول به صورت خوراکی مصرف می شوند، در حالی که گنادوتروپین ها از طریق تزریق تجویز می شوند.
جراحی
یک روش جراحی می تواند با برداشتن بافت های تخمدان که هورمون های مردانه تولید می کنند، به بازیابی تخمک گذاری کمک کند. با وجود داروهای جدید، جراحان به ندرت این روش را انجام می دهند.
لقاح مصنوعی (IVF)
این گزینه برای آن دسته از افراد مبتلای بهPCOS است که مصرف داروها در تحریک تخمک گذاری آن ها موثر نبوده اند. در این روش، پزشک تخمک شما را با اسپرم شریک شما در آزمایشگاه بارور کرده و سپس آن را به رحم شما منتقل می کند.
آیا سندرم تخمدان پلی کیستیک از بین می رود؟
اگرچه درمان قطعی ای برای PCOS وجود ندارد، اما پزشک شما می تواند به شما در مدیریت علائم آن کمک کند. تأثیرات این بیماری ممکن است در طول زمان تغییر کند، به طوری که شما کمتر متوجه این وضعیت شوید. با این حال، روشی که به طور دائم آن را درمان کند، وجود ندارد.
اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک داشته باشم می توانم باردار شوم ؟
بله، اگر PCOS دارید، می توانید باردار شوید. این بیماری ممکن است بارداری را سخت تر کند و همچنین خطر برخی از مشکلات بارداری را افزایش دهد، اما بسیاری از افراد مبتلا به آن به طور طبیعی باردار می شوند. پزشک شما با شما همکاری خواهد کرد تا یک برنامه درمانی برای کمک به تخمک گذاری شما تهیه کند. این برنامه درمانی می تواند شامل دارو درمانی یا روش های درمان ناباروری مانند لقاح مصنوعی (IVF) باشد.
پیشگیری از سندرم تخمدان پلی کیستیک و اثرات آن
هیچ روش اثبات شده ای برای پیشگیری از PCOS وجود ندارد، اما شما می توانید با انجام برخی اقدامات کوچک علائم آن را کاهش دهید. به عنوان مثال، خوردن غذاهای مغذی، ورزش منظم و حفظ وزن سالم می تواند به شما در جلوگیری از اثرات آن کمک کند.
آیا PCOS من را در معرض بیماری های دیگر قرار می دهد؟
تحقیقات نشان داده اند که سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است خطر ابتلا به چندین بیماری را افزایش دهد، که عبارتند از:
- دیابت
- فشار خون بالا
- بیماری های قلبی عروقی
- هایپرپلازی آندومتر
- سرطان رحم
- اختلالات خواب مانند آپنه خواب
- افسردگی و اضطراب
با پزشک خود مشورت کنید تا از خطرات بالقوه این شرایط آگاه شوید.
سخنی از نی نی تینی
سندرم تخمدان پلی کیستیک یک وضعیت شایع است که بر چرخه قاعدگی شما تأثیر می گذارد و علائم دیگری را نیز به همراه دارد. اگر مشکوک به ابتلا به PCOS هستید، درباره علائم خود با پزشک خود صحبت کنید. تغییرات سبک زندگی و درمان های پزشکی می توانند به شما در مدیریت علائم کمک کرده، خطر ابتلا به سایر بیماری ها را کاهش دهند و در صورت تمایل به بارداری، به شما در رسیدن به این هدف یاری رسانند.
