سونوگرافی بارداری چیست؟
سونوگرافی بارداری (یا سونوگرام) آزمایشی است که برای بررسی سلامت و رشد جنین انجام می شود. این آزمایش توسط متخصص زنان، ماما یا تکنسین سونوگرافی (سونولوژیست) به دلایل مختلفی انجام می شود. گاهی هدف از انجام سونوگرافی، بررسی رشد طبیعی جنین است و در موارد دیگر، ممکن است پزشک پس از مشاهده مشکل خاصی، انجام آن را تجویز کند.
سونوگرافی بارداری چگونه انجام می شود؟
در سونوگرافی، دستگاهی به نام مبدل (ترانسدیوسر) امواج صوتی را به داخل شکم یا واژن ارسال می کند. این امواج پس از برخورد به ساختارهای داخلی بدن، مانند جنین و اندام های تناسلی، بازتاب یافته و به تصاویر تبدیل می شوند که روی صفحه نمایش قابل مشاهده هستند. برخلاف اشعه ایکس، سونوگرافی از تابش استفاده نمی کند، بنابراین روشی ایمن برای مشاهده جنین است.
نکته ای درباره ایمنی سونوگرافی
اگرچه سونوگرافی های بارداری ایمن هستند، اما انجام آن ها تنها در مواقع ضروری پزشکی توصیه می شود. اگر دلیل مشخصی برای انجام سونوگرافی وجود نداشته باشد (مانند صرفاً دیدن جنین)، ممکن است بیمه هزینه آن را پوشش ندهد.
اهمیت سونوگرافی جنین در بارداری
سونوگرافی بارداری یکی از معدود روش هایی است که پزشک می تواند جنین را ببیند و وضعیت آن را بررسی کند. این آزمایش اطلاعاتی مانند سن بارداری، رشد طبیعی جنین و مشکلات احتمالی بارداری را ارائه می دهد. بسته به نیاز، سونوگرافی ممکن است در هر مرحله ای از بارداری انجام شود.
دلایل انجام سونوگرافی بارداری
اهداف سونوگرافی
- ارزیابی سلامت و رشد جنین: بررسی رشد کلی و ارزیابی اندام ها، قلب و حرکات جنین.
- تشخیص عوارض بارداری: شناسایی مشکلات احتمالی مانند بارداری خارج رحمی، بارداری مولار، سقط جنین یا سایر مشکلات در اوایل بارداری.
مواردی که در سونوگرافی بارداری بررسی می شوند
- تأیید بارداری.
- تشخیص حاملگی چندقلویی (دوقلو، سه قلو و بیشتر).
- تعیین سن بارداری و تاریخ زایمان.
- بررسی میزان مایع آمنیوتیک.
- تشخیص حاملگی خارج از رحم، حاملگی مولار، سقط جنین یا سایر عوارض اولیه بارداری.
- ارزیابی محل جفت.
- مشاهده وضعیت جنین در رحم (رشد، حرکت و ضربان قلب او).
- شناسایی مشکلات احتمالی در اندام ها، عضلات یا استخوان های جنین.
- بررسی اندام های لگنی مانند رحم، تخمدان ها و دهانه رحم.
غربالگری اختلالات مادرزادی
سونوگرافی ابزاری مهم برای غربالگری اختلالات مادرزادی است. این آزمایش می تواند احتمال بروز برخی شرایط سلامت را در جنین بررسی کند. همچنین، در روش های تشخیصی مانند آمنیوسنتز یا نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS) از سونوگرافی برای هدایت سوزن استفاده می شود.
سونوگرافی همچنین بخشی از آزمایش پروفایل بیوفیزیکی (BPP) است. این آزمایش ترکیبی از سونوگرافی و تست بدون استرس (NST) است که برای ارزیابی میزان اکسیژن رسانی به جنین انجام می شود.
تعداد و زمان انجام سونوگرافی بارداری
چند بار باید سونوگرافی انجام شود؟
اکثر زنان باردار 1 تا 2 بار در دوران بارداری سونوگرافی انجام می دهند. با این حال، تعداد دفعات و زمان آن به شرایط سلامت مادر و نظر پزشک بستگی دارد. در بارداری پرخطر یا در صورت شناسایی مشکلات احتمالی، ممکن است به سونوگرافی های بیشتری نیاز باشد.
اولین سونوگرافی بارداری چه زمانی است؟
اولین سونوگرافی معمولا در سه ماهه اول بارداری انجام می شود که به آن سونوگرافی اولیه یا سونوگرافی تعیین سن بارداری گفته می شود. این آزمایش معمولا در بین هفته هفتن بارداری تا هفته هشتم بارداری و از طریق واژن (سونوگرافی ترانس واژینال) انجام می شود. اهداف این سونوگرافی عبارتند از:
- تأیید بارداری (با مشاهده ضربان قلب).
- شناسایی حاملگی چندقلویی.
- اندازه گیری جنین برای تعیین سن بارداری.
برخی پزشکان اولین سونوگرافی را در حدود هفته دوازدهم بارداری انجام می دهند.
سونوگرافی هفته بیستم (آنومالی اسکن)
یکی از مهم ترین سونوگرافی های بارداری در بین هفته 18 بارداری تا هفته 20 بارداری انجام می شود و به آن اسکن آناتومی یا سونوگرافی هفته بیستم گفته می شود. در این مرحله، پزشک می تواند جنسیت جنین (در صورت موقعیت مناسب جنین) و مشکلاتی مانند ناهنجاری های ساختاری (مانند شکاف کام) یا مشکلات جدی مرتبط با مغز، قلب، استخوان ها یا کلیه ها را بررسی کند.
اگر بارداری بدون عارضه پیش برود، این سونوگرافی ممکن است آخرین سونوگرافی شما در دوران بارداری باشد. اما اگر مشکلی تشخیص داده شود، پزشک ممکن است سونوگرافی های بیشتری را برای شما تجویز کند.
چه زمانی جنین در سونوگرافی بارداری قابل مشاهده است؟
پزشکان می توانند جنین را در سونوگرافی از حدود هفته ششم بارداری مشاهده کنند. در هفته هشتم، جنین به مرحله ای می رسد که به آن “جنین” اطلاق می شود. اگر تاریخ آخرین قاعدگی نادرست باشد، ممکن است تشخیص ضربان قلب جنین به تأخیر بیفتد.
کدام سونوگرافی در دوران بارداری مهم تر است؟
تمامی سونوگرافی ها در دوران بارداری اهمیت دارند، زیرا اطلاعات مهمی درباره وضعیت بارداری ارائه می دهند. پزشک از این آزمایش برای بررسی رشد جنین و تشخیص مشکلات احتمالی استفاده می کند.
جزئیات آزمایش
دو نوع اصلی سونوگرافی بارداری
- سونوگرافی ترانس واژینال
- سونوگرافی شکمی
هر دو روش از فناوری مشابهی برای ایجاد تصاویر جنین استفاده می کنند. در سونوگرافی ترانس واژینال، پزشک دستگاهی شبیه به میله را داخل واژن قرار می دهد. در سونوگرافی شکمی، دستگاه روی پوست شکم قرار می گیرد.
سونوگرافی ترانس واژینال
در این روش، دستگاه وارد کانال واژینال می شود (مشابه قرار دادن یک تامپون). این روش در اوایل بارداری برای تشخیص ضربان قلب جنین و تعیین سن بارداری استفاده می شود. تصاویر در این روش در اوایل بارداری واضح تر از سونوگرافی شکمی هستند.
سونوگرافی شکمی
این روش شامل حرکت دادن دستگاه روی پوست شکم است. پزشک ممکن است فشار کمی اعمال کند تا تصاویر بهتری به دست آید. این نوع سونوگرافی معمولا پس از هفته 12 بارداری انجام می شود.
فناوری های پیشرفته
سونوگرافی های سنتی به صورت دوبعدی (2D) هستند. اما فناوری های پیشرفته تر مانند سونوگرافی سه بعدی (3D) یا چهاربعدی (4D) تصاویر دقیق تری ارائه می دهند. این فناوری ها برای مشاهده جزئیات بیشتر از صورت یا اندام های داخلی جنین مفید هستند. با این حال، همه مراکز این تجهیزات را ندارند.
انواع دیگر سونوگرافی ها
- سونوگرافی داپلر: برای بررسی جریان خون جنین در رگ های خونی. معمولا در مراحل پایانی بارداری انجام می شود.
- اکوکاردیوگرام جنین: برای بررسی اندازه، شکل، عملکرد و ساختار قلب جنین. اگر پزشک به مشکل قلبی مشکوک باشد یا سابقه خانوادگی مشکلات قلبی وجود داشته باشد، از این روش استفاده می شود.
نحوه آمادگی برای انجام سونوگرافی بارداری
انجام سونوگرافی به آمادگی خاصی نیاز ندارد. در برخی موارد، پزشک ممکن است از شما بخواهد مثانه تان پر باشد و قبل از آزمایش به سرویس بهداشتی نروید. این کار به دید بهتر جنین کمک می کند.
همچنین ممکن است از شما خواسته شود لباس بیمارستانی بپوشید. در سونوگرافی شکمی، این کار معمولا لازم نیست. همچنینی می توانید با خود یک فرد همراه بیاورید، اما آوردن کودکان توصیه نمی شود زیرا این آزمایش نیاز به تمرکز کامل دارد.
مراحل انجام سونوگرافی بارداری
در طول آزمایش
- شما روی تخت معاینه می خوابید.
- در اتاق نور کم است تا تکنسین بتواند صفحه نمایش را بهتر ببیند.
- تکنسین ژل محلول در آب را روی پوست شکم شما می مالد. این ژل سرد است و به انتقال بهتر امواج صوتی کمک می کند.
- دستگاه روی شکم حرکت داده می شود و تصاویر از طریق بازتاب امواج صوتی روی صفحه نمایش ایجاد می شوند.
زمان و راحتی
- سونوگرافی شکمی حدود 30 دقیقه طول می کشد و معمولا بدون درد است.
- در سونوگرافی ترانس واژینال، دستگاه داخل واژن قرار می گیرد، اما روند آزمایش مشابه است.
پس از آزمایش
- اگر سونوگرافی شکمی انجام دهید، ژل از شکم پاک می شود.
- معمولا تکنسین نتایج را توضیح نمی دهد. در صورتی که متخصص زنان سونوگرافی را انجام دهد، ممکن است به طور همزمان نتایج را توضیح دهد.
- اگر تکنسین سونوگرافی را انجام دهد، تصاویر توسط متخصص زنان بررسی شده و نتایج در جلسه بعدی ارائه می شود.
خطرات سونوگرافی بارداری
تحقیقات نشان داده اند که سونوگرافی در دوران بارداری ایمن است و هیچ عوارض جانبی مضری برای مادر یا جنین ندارد.
آیا انجام سونوگرافی ماهانه ایمن است؟
اگرچه سونوگرافی ایمن است، انجمن های پزشکی توصیه می کنند تنها در صورت نیاز پزشکی انجام شود. در صورت طبیعی بودن نتایج و بدون خطر بودن بارداری، تکرار سونوگرافی ها ضروری نیست.
نتایج و پیگیری ها
چه نتایجی از سونوگرافی بارداری به دست می آید؟
نتایج سونوگرافی می تواند طبیعی یا غیرطبیعی باشد:
- نتایج طبیعی: پزشک هیچ مشکلی پیدا نکرده و جنین به طور طبیعی در حال رشد و تکامل است.
- نتایج غیرطبیعی: پزشک متوجه موارد غیرمعمولی شده است. در این موارد، آزمایش های سونوگرافی یا تشخیصی بیشتری تجویز می شود تا وضعیت بررسی شود.
گاهی اوقات سونوگرافی به دلیل موقعیت یا حرکات جنین ناقص است و دیدن تمامی ساختارهای لازم دشوار می شود. در این شرایط، سونوگرافی تکرار می شود.
محدودیت های سونوگرافی
در برخی موارد، برخی از ناهنجاری ها تا زمان تولد قابل شناسایی نیستند.
دلایل نیاز به سونوگرافی های اضافی در بارداری
پزشک ممکن است به دلایل زیر سونوگرافی های بیشتری تجویز کند:
- مشکلات مربوط به تخمدان ها، رحم، دهانه رحم یا سایر اندام های لگن.
- جنین کوچک تر از سن بارداری است یا پزشک به محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) مشکوک است.
- مشکلات جفت مانند جفت سرراهی یا جدا شدن زودرس جفت.
- بارداری چندقلویی (دوقلو، سه قلو یا بیشتر).
- وضعیت بریچ (قرار گرفتن جنین به صورت سر بالا).
- وجود مایع آمنیوتیک بیش از حد (پلی هیدرآمنیوس) یا کمبود مایع آمنیوتیک (الیگوهیدرآمنیوس).
- ابتلا به شرایطی مانند دیابت بارداری یا پره اکلامپسی.
- تشخیص ناهنجاری مادرزادی در جنین.
چرا برنامه ریزی سونوگرافی ها بین پزشکان متفاوت است؟
تعداد و زمان بندی سونوگرافی ها به پزشک و شیوه کار هر مرکز بستگی دارد. علاوه بر این، سابقه پزشکی و علائم خاص بارداری شما می تواند برنامه ریزی سونوگرافی ها را تغییر دهد.
تشخیص جنسیت جنین در سونوگرافی بارداری
جنسیت جنین در سونوگرافی معمولا بین هفته های 18 تا 20 بارداری قابل مشاهده است. اگر قصد دارید جنسیت جنین را بدانید، پیش از سونوگرافی این موضوع را با پزشک مطرح کنید.
سخنی از نی نی تینی
سونوگرافی در بارداری می تواند همزمان تجربه ای هیجان انگیز و دلهره آور باشد. پزشک از این ابزار برای بررسی رشد و تکامل جنین استفاده می کند. با وجود تفاوت در زمان بندی، اکثر زنان باردار دو سونوگرافی انجام می دهند: یکی در سه ماهه اول و دیگری در سه ماهه دوم بارداری. در صورت بروز عوارض یا دلایل پزشکی، سونوگرافی های بیشتری برای اطمینان از سلامت مادر و جنین انجام خواهد شد. حتما پیشنهاد می کنیم که با پزشک خود درباره زمان بندی سونوگرافی ها و انتظاراتی که باید داشته باشید صحبت کنید.
