همدلی در کودکان یکی از مهم ترین مهارت های روانی و اجتماعی است که نقش اساسی در شکل گیری شخصیت، روابط سالم و سلامت روان آن ها دارد. کودکی که بتواند احساسات دیگران را درک کند، در آینده فردی مسئولیت پذیر، اجتماعی و متعادل خواهد بود. بسیاری از والدین، به ویژه مادران، به دنبال راه هایی هستند تا بدانند چگونه همدلی در کودکان را تقویت کنند و چه رفتارهایی می تواند این توانایی ارزشمند را در فرزندشان پرورش دهد.
همدلی در کودکان چیست؟
همدلی کودکان به معنای توانایی درک احساسات، افکار و شرایط دیگران و واکنش مناسب نسبت به آن هاست. کودک همدل می تواند غم، شادی، ترس یا ناراحتی دیگران را تشخیص دهد و نسبت به آن واکنش عاطفی نشان دهد.
همدلی فقط دلسوزی ساده نیست. بلکه ترکیبی از شناخت احساسات دیگران و پاسخ رفتاری مناسب به آن احساسات است. برای مثال، وقتی کودکی می بیند دوستش ناراحت است و سعی می کند او را آرام کند، نشانه ای از همدلی در کودکان دیده می شود.
این مهارت به تدریج رشد می کند و نیازمند آموزش، تجربه و الگوگیری از والدین است.
اهمیت همدلی در کودکان از دیدگاه روانشناسی
روانشناسان کودک معتقدند همدلی در کودک پایه بسیاری از مهارت های اجتماعی و اخلاقی در آینده است. کودکانی که همدلی را می آموزند، در روابط خود موفق تر هستند و کمتر دچار مشکلات رفتاری می شوند.
برخی از مهم ترین فواید همدلی در کودکان عبارت اند از:
- بهبود روابط اجتماعی و دوستی ها
- کاهش پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتماعی
- افزایش مسئولیت پذیری و همکاری
- تقویت عزت نفس و سلامت روان
- آمادگی بهتر برای زندگی جمعی و مدرسه
تحقیقات نشان می دهد کودکانی که همدلی بیشتری دارند، در بزرگسالی نیز روابط عاطفی پایدارتر و تصمیم گیری های اخلاقی بهتری خواهند داشت.
همدلی در کودکان از چه سنی شکل می گیرد؟
همدلی در کودکان از همان سال های ابتدایی زندگی به صورت ابتدایی شروع می شود. البته شکل و عمق آن در سنین مختلف متفاوت است.
همدلی در نوزادی و نوپایی
نوزادان هنوز همدلی آگاهانه ندارند، اما واکنش آن ها به گریه سایر نوزادان، نشانه ای اولیه از حساسیت هیجانی است. در این مرحله، کودک احساسات را تقلید می کند.
همدلی کودکان 2 تا 4 سال
در این سن، کودک کم کم متوجه می شود که دیگران احساساتی جدا از او دارند. ممکن است وقتی کسی ناراحت است، اسباب بازی اش را به او بدهد، هرچند هنوز درک عمیقی از احساسات ندارد.
همدلی کودکان پیش دبستانی و دبستانی
در این دوره، همدلی در کودکان رشد چشمگیری پیدا می کند. کودک می تواند دلیل ناراحتی دیگران را بفهمد و واکنش مناسب تری نشان دهد. این بهترین زمان برای آموزش هدفمند همدلی است.
تفاوت همدلی با همدردی در کودکان
بسیاری از والدین این دو مفهوم را با هم اشتباه می گیرند. همدردی یعنی احساس ناراحتی برای دیگری، اما همدلی یعنی درک عمیق احساسات او.
در همدلی در کودکان، کودک یاد می گیرد خود را جای دیگری بگذارد و از زاویه دید او به موقعیت نگاه کند. این مهارت پیچیده تر است اما ارزش تربیتی بالاتری دارد.
نقش والدین در تقویت همدلی کودکان
والدین، به ویژه مادران، مهم ترین نقش را در پرورش همدلی در کودکان دارند. کودکان بیشتر از آنکه آموزش مستقیم ببینند، از رفتار والدین الگو می گیرند.
الگوی رفتاری والدین
وقتی کودک می بیند والدین با دیگران با احترام، صبوری و درک رفتار می کنند، به طور ناخودآگاه این رفتارها را یاد می گیرد. رفتار همدلانه والدین، قوی ترین ابزار آموزش همدلی در کودکان است.
نام گذاری احساسات
یکی از روش های مؤثر این است که احساسات کودک و دیگران را برایش نام گذاری کنید. مثلا:
«به نظر میاد ناراحت شدی چون دوستت اسباب بازیت رو برداشت.»
این کار به کودک کمک می کند احساسات را بشناسد و درک کند.
روش های عملی برای آموزش همدلی در کودکان
صحبت درباره احساسات در موقعیت های روزمره
هر موقعیت ساده روزانه می تواند فرصتی برای آموزش همدلی در کودکان باشد. هنگام دیدن یک فیلم، خواندن داستان یا حتی یک اتفاق خانوادگی، درباره احساسات شخصیت ها صحبت کنید.
قصه گویی و کتاب خوانی
داستان ها ابزار قدرتمندی برای تقویت همدلی در کودکان هستند. داستان هایی که شخصیت های متنوع با احساسات مختلف دارند، به کودک کمک می کند خود را جای دیگران بگذارد.
تشویق به کمک کردن
فرصت هایی ایجاد کنید تا کودک بتواند به دیگران کمک کند، مثلا کمک به خواهر یا برادر، یا مشارکت در کارهای خانه. این تجربه ها همدلی در کودکان را به صورت عملی تقویت می کند.
آموزش حل تعارض
وقتی بین کودکان اختلاف پیش می آید، به جای قضاوت سریع، از کودک بخواهید احساس طرف مقابل را بیان کند. این تمرین ساده تأثیر زیادی بر رشد همدلی در کودکان دارد.
نقش مدرسه و محیط اجتماعی در همدلی در کودکان
مدرسه یکی از مهم ترین محیط ها برای رشد همدلی در کودکان است. تعامل با همسالان، تجربه همکاری و مواجهه با تفاوت ها، همگی به شکل گیری این مهارت کمک می کنند.
معلمان آگاه با تشویق رفتارهای مشارکتی و احترام متقابل، می توانند نقش مکمل خانواده را ایفا کنند. همکاری والدین و مدرسه در این زمینه بسیار مهم است.
موانع رشد همدلی در کودکان
برخی عوامل می توانند مانع شکل گیری همدلی در کودکان شوند، از جمله:
- تنبیه شدید و تحقیر کودک
- بی توجهی به احساسات کودک
- استفاده افراطی از موبایل و تبلت
- الگوهای رفتاری پرخاشگرانه در خانواده
شناخت این موانع به والدین کمک می کند آگاهانه تر رفتار کنند.
همدلی در کودکان و تأثیر آن بر آینده
کودکانی که همدلی را به خوبی می آموزند، در آینده شهروندانی مسئول، والدینی آگاه و افرادی موفق در روابط شخصی و شغلی خواهند بود. همدلی در کودکان فقط یک مهارت فردی نیست، بلکه سرمایه ای اجتماعی برای جامعه محسوب می شود.
سخنی از نی نی تینی
همدلی در کودکان مهارتی آموختنی، تدریجی و بسیار ارزشمند است که از سال های اولیه زندگی شکل می گیرد. والدین با رفتار آگاهانه، گفت وگو درباره احساسات، الگو بودن و ایجاد فرصت های عملی، می توانند نقش کلیدی در پرورش این توانایی داشته باشند. توجه به همدلی در کودکان، یعنی سرمایه گذاری بر سلامت روان، روابط سالم و آینده ای بهتر برای فرزندمان.
اگر شما هم تجربه ای در زمینه آموزش همدلی در کودکان دارید یا با چالش خاصی روبه رو هستید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. تجربه شما می تواند به والدین دیگر کمک کند.
