تبخال چشمی یک بیماری است که می تواند بر اثر ویروس های بسیار شایع و مسری ایجاد شود. این ویروس ها باعث ایجاد تبخال های اطراف دهان و همچنین آبله مرغان یا زونا در نقاط دیگر بدن می شوند. ویروس های عامل تبخال چشمی قابل درمان قطعی نیستند، اما درمان می تواند شدت علائم را کاهش دهد، از آسیب دائمی بینایی جلوگیری کند و از عود مجدد بیماری پیشگیری نماید. در ادامه این مقاله در مورد این عارضه چشمی به طور کامل توضیح خواهیم داد.
تبخال چشمی چیست؟
تبخال چشمی زمانی رخ می دهد که ویروس های هرپس چشم ها را مبتلا کنند. این بیماری جدی و اغلب شدید است و می تواند باعث نابینایی شود، بنابراین نیاز به تشخیص سریع و درمان فوری دارد. این وضعیت گاهی با عنوان “بیماری چشمی هرپسی” نیز شناخته می شود و به طور غیررسمی به آن “هرپس چشمی” گفته می شود.
دو نوع اصلی ویروس باعث این بیماری می شوند:
-
ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
دو نوع ویروس HSV می توانند باعث تبخال چشمی شوند:
- HSV نوع 1 (HSV-1): این نوع بیشتر با عنوان “تبخال دهانی” شناخته می شود و عامل اکثر موارد تبخال چشمی در آمریکا است. وقتی HSV چشم ها را مبتلا می کند، به آن هرپس سیمپلکس اوفتالمیکوس (HSO) گفته می شود.
- HSV نوع 2 (HSV-2): بیشتر به عنوان “تبخال تناسلی” شناخته می شود و در موارد کمتری باعث تبخال چشمی می شود.
-
ویروس واریسلا زوستر
این ویروس باعث آبله مرغان می شود و در سنین بالاتر می تواند دوباره فعال شده و زونا ایجاد کند. اگر زونا به چشم ها برسد، به آن هرپس زوستر اوفتالمیکوس (HZO) گفته می شود.
شیوع تبخال چشمی چقدر است؟
حدود 500 هزار نفر در آمریکا به تبخال چشمی مرتبط با HSV مبتلا هستند و حدود 58 هزار مورد هر ساله تشخیص داده می شود. این بیماری می تواند افراد در هر سنی را مبتلا کند. با توجه به شیوع بالای HSV، بسیاری از افراد در معرض خطر هستند. تحقیقات نشان می دهد که در بین افراد 15 تا 49 ساله در آمریکا، حدود 50% به HSV-1 (فعال یا غیرفعال) و حدود 12% به HSV-2 مبتلا هستند.
ویروس واریسلا زوستر سالانه تقریبا 1 نفر از هر 1000 نفر را مبتلا می کند و در افراد بالای 60 سال این میزان به حدود 1 نفر از هر 100 نفر می رسد. کارشناسان برآورد می کنند که بین 8 تا 20 درصد این موارد باعث علائم و مشکلات چشمی می شوند. موارد تبخال چشمی مرتبط با واریسلا زوستر در کودکان نادر است.
علائم و دلایل
علائم تبخال چشمی چیست؟
علائم هرپس چشمی ممکن است کمی بسته به نوع ویروس متفاوت باشد و بسیاری از این علائم می توانند در سایر بیماری ها نیز دیده شوند. برخی از علائم مستقیما چشم را درگیر می کنند و برخی دیگر قسمت های اطراف صورت را تحت تأثیر قرار می دهند. معمولا تنها یک چشم درگیر می شود، اما گاهی هر دو چشم به طور همزمان مبتلا می شوند.
علائم مرتبط با ویروس HSV
علائم رایج تبخال چشمی ناشی از HSV شامل موارد زیر است:
- درد در چشم
- قرمزی و تحریک چشم
- احساس جسم خارجی در چشم
- حساسیت به نور (فتوفوبیا)
- آبریزش یا اشک زیاد چشم
- تورم یا التهاب پلک ها (بلفاریت)
- قرمزی چشم (کنژنکتیویت) و احتمالا التهاب قرنیه (کراتوکنژنکتیویت)
- خوشه ای از برجستگی ها یا تاول های پر از مایع یا چرک روی پلک ها یا اطراف چشم
- زخم های قرنیه یا تغییرات دیگر در قرنیه
علائم شدیدتر می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کاهش بینایی
- التهاب عنبیه (ایریت)
- از دست دادن سریع یا ناگهانی بینایی
علائم مرتبط با ویروس واریسلا زوستر
ویروس واریسلا زوستر می تواند علائم متعددی در چشم ایجاد کند و معمولا علائم پوستی اطراف چشم، به ویژه روی پیشانی، دیده می شوند. این ویروس عمدتا سیستم عصبی را درگیر می کند و شاخه های عصب سه قلو در پیشانی محل شایع بروز علائم هستند.
علائم چشمی شامل موارد زیر می باشد:
- تورم یا التهاب پلک ها (بلفاریت)
- تورم قرنیه یا ملتحمه
- قرمزی یا تورم صلبیه چشم (اپیسکلریت)
- ترشح آبکی از چشم، به ویژه در اپیسکلریت
- افتادگی پلک (پتوز)
- از دست دادن بینایی بدون درد (این حالت نادر اما شدید است)
علائم پوستی معمولا یک طرف صورت را درگیر می کند و ممکن است شامل:
- جوش یا بثورات
- تاول ها یا برجستگی ها که ترکیده و دلمه می بندند روی پیشانی یا بینی
- خارش
افرادی که تبخال چشمی مرتبط با واریسلا زوستر دارند، معمولا قبل از ظاهر شدن علائم قابل مشاهده چشم یا پوست، دچار علائم عمومی مانند درد عصبی، خستگی یا حال عمومی ناخوشایند می شوند.
علت ایجاد تبخال چشمی
تبخال چشمی می تواند بر اثر دو نوع ویروس هرپس سیمپلکس (HSV-1 و HSV-2) یا ویروس واریسلا زوستر ایجاد شود. این ویروس ها بسیار مسری هستند و به راحتی می توان از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. با این حال، نحوه انتقال ویروس هرپس و واریسلا زوستر کمی متفاوت است و لازم است با آن آشنا شویم.
HSV-1 (ویروس هرپس نوع 1)
تبخال دهانی به راحتی می تواند از طریق دست ها به چشم منتقل شود؛ مثلا وقتی شما زخمی روی لب خود دارید و سپس چشم خود را لمس می کنید. این ویروس می تواند هنگام عفونت اولیه باعث تبخال چشمی شود، اما شایع تر است که هنگام فعال شدن دوباره ویروس، از طریق اعصاب یا دست ها چشم ها را درگیر کند.
HSV-1 به راحتی از طریق بزاق و دیگر مایعات بدن منتقل می شود. این انتقال می تواند به طور مستقیم از طریق تماس نزدیک مثل بوسه باشد یا غیرمستقیم از طریق اشیای مشترک مانند قاشق و چنگال، لوازم بهداشتی، لوازم آرایش و غیره اتفاق بیفتد.
تبخال دهانی معمولا باعث تاول یا زخم (که به آن “تبخال سرد” یا “تبخال تب دار” گفته می شود) روی لب ها یا اطراف دهان می شود. گاهی عفونت اولیه شبیه بیماری های تنفسی فوقانی یا سایر بیماری های ویروسی مانند مونونوکلئوزیس (به ویژه در بزرگسالان) ظاهر می شود.
پس از پاسخ سیستم ایمنی به HSV-1، ویروس می تواند به حالت نهفته برود و در سیستم عصبی پنهان شود. سپس در زمان مناسب فعال شده و باعث عفونت مجدد و احتمالا تبخال چشمی شود.
HSV-2 (ویروس هرپس نوع 2)
HSV-2 عمدتا یک بیماری مقاربتی است، اما در موارد نادر می تواند از طریق مایعات بدن به صورت یا چشم ها منتقل شود، چه از طریق دست ها و چه مستقیم. این موضوع می تواند باعث ایجاد تبخال چشمی در نوزادان و کودکان شود.
همچنین ممکن است HSV-2 از مادر به نوزاد در دوران بارداری یا هنگام زایمان منتقل شود. این نوع انتقال را کارشناسان “انتقال عمودی” می نامند و یکی از اصلی ترین راه های ابتلای نوزادان به HSV-2 و در ادامه ایجاد تبخال چشمی است. تحقیقات نشان می دهد که انتقال عمودی در حدود 1 مورد از هر 3200 تولد رخ می دهد.
واریسلا زوستر
ویروس واریسلا زوستر باعث آبله مرغان در کودکان و بزرگسالان می شود. پس از ابتلا به آبله مرغان، ویروس در سیستم عصبی پنهان می شود و می تواند سال ها بعد دوباره فعال شود و باعث ایجاد زونا شود. زونا می تواند از طریق سیستم عصبی به چشم ها برسد و باعث تبخال چشمی مرتبط با زونا شود.
اگرچه واریسلا زوستر باعث آبله مرغان و زونا می شود، تنها زونا می تواند تبخال چشمی ایجاد کند. آبله مرغان به ندرت چشم ها را درگیر می کند و در این صورت هم متخصصان آن را به عنوان تبخال چشمی طبقه بندی نمی کنند. همچنین تبخال چشمی ناشی از زونا به اندازه زونا روی پوست مسری نیست.
آیا می ممکن است بیش از یک بار تبخال چشمی بگیرم؟
بله، امکان ابتلای مجدد به هرپس چشمی وجود دارد. چند عامل می توانند باعث عود بیماری شوند، از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استرس
- تب
- درمان های لیزری چشم
- داروهای موضعی چشم شامل بتابلاکرها، کورتیکواستروئیدها، اپی نفرین و پروستاگلاندین ها
- عادت ماهیانه
- داروها یا بیماری هایی که سیستم ایمنی را تضعیف می کنند (وجود تبخال چشمی در هر دو چشم می تواند نشانه ای از مشکل ایمنی باشد)
- عفونت اخیر که سیستم ایمنی شما را ضعیف کرده است
عوارض تبخال چشمی
شدیدترین عارضه تبخال چشمی، از دست دادن بینایی یا نابینایی است. هر دو نوع HSV و واریسلا زوستر می توانند ساختارهای مختلف چشم را آسیب بزنند. اغلب قرنیه را درگیر می کنند، اما ممکن است یووه و شبکیه نیز تحت تأثیر قرار گیرند. عودهای مکرر ویروس می توانند باعث ایجاد جای زخم شده و در نهایت منجر به کاهش دائمی بینایی شوند. به همین دلیل، تشخیص و درمان سریع این بیماری حیاتی است.
تشخیص و آزمایش ها
چگونه تبخال چشمی تشخیص داده می شود؟
متخصص چشم، پوست پلک و اطراف چشم را بررسی می کند و به دنبال تاول ها، تغییر رنگ و دیگر علائم می گردد. همچنین درباره تاریخچه پزشکی و رویدادهای اخیر مرتبط با عفونت از شما سوال خواهد کرد.
اگر قبلا تشخیص عفونت HSV یا واریسلا زوستر داده نشده باشد، راه های مختلفی برای آزمایش این ویروس ها وجود دارد؛ از جمله سواب ساده از سطح چشم و آزمایش خون برای تشخیص عفونت فعلی یا آنتی بادی های عفونت گذشته.
متخصص چشم می تواند با معاینه دقیق، از جمله استفاده از چراغ شکاف دار (slit lamp)، ساختارهای چشم را بررسی کرده و نحوه درمان مناسب را تعیین کند. ممکن است نیاز باشد برای معاینه و درمان اثرات HSV یا زونا خارج از چشم، به پزشک عمومی یا متخصص دیگر نیز مراجعه کنید.
چون روش های مختلفی برای تشخیص و درمان تبخال چشمی وجود دارد، بهترین منبع اطلاعات درباره وضعیت خاص شما، متخصص چشم است که می تواند دقیقا بگوید چه آزمایش هایی لازم است و چرا.
مدیریت و درمان
چگونه تبخال چشمی درمان می شود و آیا درمان قطعی دارد؟
هیچ درمان قطعی برای HSV یا واریسلا زوستر وجود ندارد، اما می توان ویروس ها را کنترل و سرکوب کرد تا دوباره فعال نشوند و باعث عود بیماری نشوند.
اصلی ترین روش کنترل ویروس ها، مصرف داروهای ضدویروسی است. این داروها تکثیر ویروس را مختل می کنند و می توانند عفونت فعلی یا عود آن را درمان کنند. همچنین برخی از این داروها را می توان روزانه مصرف کرد تا از فعال شدن مجدد ویروس پیشگیری شود.
داروهای ضدویروسی می توانند به صورت تزریق وریدی، خوراکی یا قطره و پماد چشمی تجویز شوند. برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:
- آسیکلوویر
- فامسیکلوویر
- فوسکارنت
- گانسی کلوییر
- تریفلوریدین
- والاسیکلوویر
متخصص چشم ممکن است داروهای دیگری برای درمان عفونت یا علائم آن نیز توصیه کند، مانند:
- آنتی بیوتیک ها: آنتی بیوتیک ها ویروس را درمان نمی کنند، اما وقتی سیستم ایمنی در برابر ویروس ضعیف شود، امکان عفونت باکتریایی وجود دارد و آنتی بیوتیک ها از آن پیشگیری می کنند.
- داروهای ضدالتهاب: این داروها تورم، تحریک و التهاب چشم را کاهش می دهند و از بروز عوارض دیگر جلوگیری می کنند.
در موارد آسیب شدید چشم، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
متخصص چشم می تواند اطلاعات دقیقی درباره موارد زیر به شما بدهد:
- درمان های پیشنهادی
- نحوه تأثیر درمان
- روش مصرف داروها
- عوارض احتمالی
- زمان بهبود علائم
چشم انداز و پیش آگهی
چه انتظاری می توان داشت؟
علائم تبخال چشمی بسته به نوع ویروس و قسمت درگیر چشم متفاوت است. معمولا درد شدید و علائم ناخوشایند دیگری مانند حساسیت به نور و آبریزش چشم همراه است.
اگر تاول یا زخم اطراف چشم یا روی پلک ها مشاهده کردید، سریعا به متخصص چشم یا پزشک مراجعه کنید. تشخیص و درمان سریع برای جلوگیری از عوارض جدی چشم حیاتی است.
اگر کودک شما علائم تبخال چشمی دارد، فورا با پزشک اطفال تماس بگیرید یا وقت اورژانسی رزرو کنید. تبخال چشمی دومین علت شایع کاهش بینایی مرتبط با قرنیه در کودکان است.
چشم انداز بیماری
تبخال چشمی تهدیدکننده زندگی نیست، اما می تواند باعث از دست دادن دائمی بینایی و مشکلات دیگر شود. خوشبختانه، این بیماری قابل درمان است و داروهای ضدویروسی می توانند خطر عود را کاهش دهند. با توجه به اینکه این ویروس ها بیماری مادام العمر هستند، مصرف داروها ممکن است به صورت طولانی مدت لازم باشد.
پیشگیری از تبخال چشمی
آیا می توان از تبخال چشمی پیشگیری کرد؟
هیچ راهی برای پیشگیری صددرصدی از تبخال چشمی وجود ندارد، اما می توان با رعایت چند نکته ساده، ریسک ابتلا به این بیماری را به طور قابل توجهی کاهش داد، حتی اگر ویروسی که باعث آن می شود وارد بدن شما شود.
- شست وشوی مکرر دست ها: دست ها را مرتب با آب و صابون یا محلول ضدعفونی کننده بشویید. این کار از انتشار ویروس ها جلوگیری می کند.
- استفاده نکردن مشترک از وسایل شخصی: تبخال دهانی به راحتی از طریق ظروف نوشیدنی، قاشق و چنگال، لوازم بهداشتی، لوازم آرایشی و دیگر وسایل شخصی منتقل می شود. بهتر است از اشتراک گذاشتن این موارد خودداری کنید.
- اجتناب از تماس با فرد مبتلا یا هنگام داشتن تبخال: اگر خودتان یا شخص دیگری اطراف دهان یا چشم ها تبخال یا تاول دارید، از بوسه یا هرگونه تماس نزدیک خودداری کنید.
- واکسیناسیون: واکسیناسیون علیه آبله مرغان و زونا می تواند ریسک ابتلا به مشکلات شدید چشم و کاهش دائمی بینایی را کاهش دهد. حتی اگر قبلا زونا داشته اید، دریافت واکسن می تواند خطر عود مجدد را کاهش دهد.
- کنترل بیماری های زمینه ای: اگر پزشک شما بیماری ویروسی تشخیص داده است که می تواند باعث تبخال چشمی شود، ممکن است داروهای ضدویروسی برای پیشگیری از عود بیماری توصیه شود.
زندگی با تبخال چشمی
چگونه از خود مراقبت کنم؟
اگر به تبخال چشمی مبتلا هستید، درمان سریع اهمیت زیادی دارد. هر چه درمان زودتر شروع شود، احتمال بروز عوارض جدی کمتر می شود. همچنین باید با پزشک خود درباره مصرف داروهای ضدویروسی مشورت کنید تا از فعال شدن دوباره ویروس و عود بیماری جلوگیری شود.
چه سوالاتی باید از متخصص چشم یا پزشک خود بپرسم؟
- ویروس عامل تبخال چشمی من چیست؟
- چه درمان هایی را پیشنهاد می کنید؟
- آیا دارویی وجود دارد که از عود بیماری جلوگیری کند؟
- چه اقداماتی می توانم انجام دهم تا این بیماری را به دیگران منتقل نکنم؟
تبخال چشمی چه شکلی دارد؟
هرپس چشمی ناشی از HSV ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بثورات روی پلک یا اطراف چشم
- خوشه ای از برجستگی ها یا تاول ها با پوست قرمز در اطراف چشم
- یک یا چند زخم، تاول یا چرک روی پلک یا اطراف چشم
- ترشح چشم
- قرمزی یا خونی شدن چشم
هرپس چشمی ناشی از واریسلا زوستر ممکن است شبیه موارد بالا باشد، اما یک ویژگی متمایز هم دارد: بثورات، تاول یا زخم روی یک طرف پیشانی. این به دلیل انتشار ویروس از طریق اعصاب خاص در پیشانی است که نزدیک چشم منشعب می شوند.
آیا تبخال چشمی می تواند از طریق وسایل پارچه ای مثل حوله یا روبالشی منتقل شود؟
بله. ویروس هایی مثل HSV یا واریسلا می توانند از طریق وسایل پارچه ای آلوده مانند روبالشی، حوله و دستمال ها منتقل شوند. این وسایل را با کسی که HSV یا زونا دارد یا خودتان مبتلا هستید، به اشتراک نگذارید. همچنین حوله ها و روبالشی ها را روزانه بشویید و برای نواحی آلوده از دستمال جداگانه استفاده کنید تا احتمال انتقال کاهش یابد.
سخنی از نی نی تینی
ویروس هایی که باعث تبخال چشمی می شوند، بسیار شایع هستند و به روش های مختلف منتقل می شوند. ممکن است صحبت درباره ویروس های هرپس برای شما راحت نباشد، اما تمرکز پزشک شما بر درمان بیماری است تا سریع تر احساس بهبودی کنید. درمان زودهنگام می تواند از بروز عوارض جدی و عود مجدد جلوگیری کند. در صورت داشتن علائم تبخال چشمی یا نگرانی درباره ریسک ابتلا در آینده، فورا با متخصص چشم تماس بگیرید.
اگر شما یا فرزندتان علائمی مانند قرمزی چشم، درد، تاول یا ترشح چشم مشاهده کردید، فورا با متخصص چشم یا پزشک اطفال تماس بگیرید. رعایت نکات پیشگیری، شست وشوی مکرر دست ها و استفاده از داروهای ضدویروسی تجویز شده توسط پزشک می تواند خطر عود بیماری و عوارض جدی را کاهش دهد. همچنین اگر تجربه یا سوالی درباره مراقبت از چشم ها و پیشگیری از تبخال چشمی دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا اطلاعات بیشتری در اختیار خانواده های دیگر قرار گیرد.
