التهاب مری (ازوفاژیت)

التهاب مری چیست؟

التهاب مری یا ازوفاژیت به وضعیتی گفته می شود که در آن دیواره داخلی مری—لوله بلندی که غذا را از گلو به معده می برد—دچار التهاب، سوزش یا زخم می شود. این التهاب ممکن است باعث درد قفسه سینه شود یا بلع غذا را سخت و ناراحت کننده کند. برخی افراد این درد را با درد قلبی اشتباه می گیرند، چون دقیقا در وسط قفسه سینه احساس می شود و ممکن است هنگام غذا خوردن یا حتی استراحت تشدید شود.

وقتی التهاب ایجاد می شود، بافت های مری ممکن است حالت خام، متورم، داغ یا سوزان داشته باشند. سیستم ایمنی بدن معمولا برای مقابله با عفونت، آلرژی یا ترمیم بافت آسیب دیده وارد عمل می شود، اما گاهی اوقات مواد خورنده مانند اسید معده یا برخی داروها نیز می توانند به پوشش مری آسیب بزنند و التهاب ایجاد کنند. این وضعیت اگر درمان نشود به مرور زمان شدت پیدا می کند.

شیوع التهاب مری چقدر است؟

شایع ترین علت التهاب مری همان برگشت اسید معده یا ریفلاکس است. این مشکل که بسیاری از افراد با آن درگیر هستند، می تواند باعث تحریک مداوم دیواره مری شود. غیر از ریفلاکس، انواع دیگر ازوفاژیت نسبتا نادر هستند و به ویژه عفونت های مری معمولا در افرادی دیده می شود که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند. مثلا کسانی که دیابت دارند یا داروهای تضعیف کننده ایمنی مصرف می کنند ممکن است بیشتر مستعد التهاب باشند.

علائم التهاب مری چیست؟

ازوفاژیت ممکن است علائم مختلفی ایجاد کند. این علائم می توانند از خفیف تا شدید باشند:

• گلودرد
• سوزش سر دل
• دشواری در بلع
• درد قفسه سینه

گاهی درد حالت رفت وبرگشتی دارد و بعضی وقت ها به طور مداوم احساس می شود.

بسته به علت و شدت التهاب ممکن است این نشانه ها نیز دیده شوند:

• ریفلاکس اسید
• برگشت غذا یا ترشحات
• گیر کردن غذا در گلو
• سوءهاضمه
• تهوع و استفراغ
• وجود خون در استفراغ
• زخم های دهانی
• مشکلات تغذیه ای در کودکان

اگر هر یک از این نشانه ها مدام تکرار می شود، باید حتما بررسی پزشکی انجام شود تا علت دقیق آن مشخص گردد.

دلایل التهاب مری چیست؟

بافت های مری وقتی ملتهب می شوند که سیستم ایمنی درحال مقابله با عفونت باشد، یک واکنش آلرژیک رخ دهد یا ماده ای خورنده باعث آسیب به بافت شود.

دلایل رایج شامل موارد زیر هستند:

• ریفلاکس اسید معده
• داروها
• عفونت ها
• آلرژی ها
• پرتودرمانی
• بیماری های خودایمنی

هر کدام از این دلایل باعث نوع خاصی از ازوفاژیت می شوند.

انواع التهاب مری

1. التهاب مری ناشی از ریفلاکس

شایع ترین نوع التهاب زمانی رخ می دهد که اسیدهای معده به مری برمی گردند و دیواره آن را تحریک می کنند. این مشکل معمولا در افراد مبتلا به ریفلاکس معده یا استفراغ های مکرر مشاهده می شود.

عوامل تشدیدکننده:

• بیماری GERD
• بازگشت صفرا
• استفراغ عصبی یا پرخوری عصبی

این نوع التهاب در ایران نیز بسیار رایج است و در منابع فارسی مانند «مرکز تحقیقات گوارش و کبد» نیز به عنوان شایع ترین عامل التهاب مری شناخته می شود.

2. التهاب مری ناشی از دارو

برخی داروها اگر با آب کم مصرف شوند یا در مری گیر کنند، می توانند باعث زخم و التهاب شوند. داروهای رایج شامل:

• مسکن ها مانند ایبوپروفن
• آنتی بیوتیک ها
• مکمل پتاسیم
• داروهای پوکی استخوان
• برخی داروهای شیمی درمانی

برای پیشگیری توصیه می شود قرص ها همیشه با یک لیوان پر آب مصرف شوند.

3. التهاب مری عفونی

این نوع نادر است و بیشتر در افرادی دیده می شود که سیستم ایمنی ضعیف دارند. عفونت های قارچی و ویروسی از عوامل اصلی هستند.

عوامل عفونی:

• قارچ کاندیدا
• ویروس CMV
• ویروس هرپس
• HPV

افرادی که دچار دیابت، سرطان های خونی، HIV یا مصرف کننده داروهای تضعیف کننده ایمنی هستند بیشتر در معرض این نوع هستند.

4. التهاب مری ائوزینوفیلیک

این حالت نوعی واکنش بیش ازحد سیستم ایمنی است. گاهی بدن سلول های سفید زیادی به مری می فرستد تا با یک آلرژن مقابله کند، اما حتی بعد از رفع عامل، التهاب ادامه پیدا می کند. این بیماری بیشتر در افراد با حساسیت های متعدد دیده می شود.

5. التهاب مری خودایمنی

برخی بیماری های خودایمنی مانند:

• بیماری بهجت
• بیماری های التهابی روده
• واکنش «پیوند علیه میزبان»

می توانند روی مری تأثیر گذاشته و التهاب ایجاد کنند.

6. التهاب مری ناشی از پرتو

پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه یا گردن ممکن است باعث التهاب کوتاه مدت در مری شود. البته در موارد نادر این التهاب مزمن و طولانی مدت می شود.

آیا التهاب مری خطرناک است؟

التهاب مری معمولا قابل درمان است، اما اگر نادیده گرفته شود، می تواند به مشکلات مهمی منجر شود:

• زخم مری: این زخم ها ممکن است دردناک باشند و گاهی خونریزی کنند. در موارد نادر، زخم های عمیق می توانند باعث ایجاد سوراخ در مری شوند که خطر عفونت شدید را افزایش می دهد.
• تنگی مری: التهاب طولانی مدت باعث ایجاد بافت اسکار می شود. این اسکار می تواند باعث تنگ شدن مری شود و بلع را سخت کند. اگر شدید باشد ممکن است باعث کاهش وزن و سوءتغذیه گردد.
• تغییر بافتی (مری بارت): وقتی بافت مری در اثر التهاب مزمن تغییر کند، مشابه بافت روده می شود. این تغییر می تواند زمینه ساز سرطان مری باشد و نیاز به پیگیری منظم دارد.

التهاب مری چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک بر اساس علائم ممکن است ابتدا داروهای کاهنده اسید تجویز کند. اگر بهبود حاصل شود معمولا تشخیص التهاب مری ناشی از ریفلاکس است.

اگر بهبود حاصل نشود، پزشک ممکن است آزمایش های زیر انجام دهد:

• آندوسکوپی فوقانی
• اندازه گیری pH مری
• نمونه برداری از بافت مری

این روش ها به طور دقیق نوع و شدت التهاب را مشخص می کنند.

التهاب مری چگونه درمان می شود؟

درمان بسته به علت متفاوت است اما هدف اصلی، توقف عامل آسیب زننده و کمک به ترمیم بافت است.

داروهای مؤثر شامل:

• داروهای ضداسید، مهارکننده پمپ پروتون و بلوکه کننده اسید
• داروهای ضدالتهاب مانند کورتیکواستروئیدهای مایع
• داروهای ضدقارچ
• داروهای ضدویروس
• آنتی بادی های مونوکلونال مانند دوپیلوماب برای التهاب ائوزینوفیلیک

تغییرات سبک زندگی:

• پرهیز از غذاهای تند، چرب و اسیددار
• کاهش حجم وعده شام و رعایت فاصله حداقل سه ساعته با خواب
• ترک سیگار و الکل
• نوشیدن آب کافی هنگام مصرف دارو
• اجتناب از خوردن وعده های حجیم
• شناسایی محرک های غذایی

در منابع پزشکی ایران نیز توصیه های مشابهی توسط متخصصان گوارش تأیید شده است.

آیا التهاب مری خودبه خود خوب می شود؟

اگر عامل ایجادکننده متوقف شده باشد، احتمال دارد التهاب طی چند هفته بهبود یابد. با این حال، ارزیابی پزشکی ضروری است تا علت صحیح مشخص شود و از عوارض احتمالی جلوگیری گردد.

طول درمان چقدر است؟

معمولا سه تا شش هفته طول می کشد تا التهاب کاملا برطرف شود. اگر علت مزمن باشد (مثل GERD)، ممکن است نیاز به درمان طولانی مدت باشد.

مراقبت های روزانه برای بهبود التهاب مری

در دوران درمان بهتر است:

• از غذاهای محرک مانند ادویه ها و مرکبات پرهیز شود
• یک رژیم غذایی نرم (سوپ، فرنی، پوره) استفاده شود
• لقمه ها کوچک برداشته شوند
• آب و دمنوش های گیاهی ملایم مثل گل ختمی مصرف شود

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم جدید ایجاد شود، یا درمان جواب ندهد، باید دوباره پزشک را ملاقات کرد. برخی افراد ممکن است چند علت مختلف التهاب را هم زمان داشته باشند و لازم است همه عوامل شناسایی شوند.

آیا التهاب مری همان GERD است؟

GERD شایع ترین علت التهاب مری است اما هر فردی با GERD دچار التهاب نمی شود. التهاب زمانی رخ می دهد که ریفلاکس دائمی و طولانی مدت باشد.

سخنی از نی نی تینی

مری معمولا بخش بی صدای بدن ماست اما وقتی ملتهب شود، علائم آن زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می دهد. بیشتر افراد به دلیل ریفلاکس معده دچار التهاب مری می شوند، اما مصرف نادرست داروها، عفونت ها و بیماری های خودایمنی نیز از عوامل مهم هستند. اگر فکر می کنید دچار ازوفاژیت هستید، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا از عوارض احتمالی پیشگیری شود.