سالپنژکتومی

سالپنژکتومی یک عمل جراحی است که طی آن یک یا هر دو لوله فالوپ برداشته می شوند. این روش درمانی برای برخی بیماری ها و مشکلات مرتبط با لوله های فالوپ و همچنین بارداری خارج از رحم به کار می رود. علاوه بر این، سالپنژکتومی می تواند به عنوان یک اقدام پیشگیرانه برای افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان تخمدان هستند نیز انجام شود. در بسیاری از موارد، سالپنژکتومی با روش لاپاراسکوپی انجام می شود تا دوران نقاهت کوتاه تر و عوارض کمتری داشته باشد.

این عمل در سال های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، زیرا مطالعات نشان داده اند که برخی انواع سرطان تخمدان، در واقع از لوله های فالوپ آغاز می شوند. به همین دلیل، برداشتن لوله ها در افراد پرخطر می تواند نقش مهمی در کاهش احتمال بروز سرطان ایفا کند.

سالپنژکتومی چیست؟

سالپنژکتومی یک عمل جراحی است که در آن پزشک متخصص، یک یا هر دو لوله فالوپ را خارج می کند. لوله های فالوپ دو مجرای باریک هستند که بین تخمدان ها و رحم قرار گرفته اند. وظیفه آن ها انتقال تخمک از تخمدان به سمت رحم است؛ جایی که ممکن است تخمک با اسپرم ملاقات کرده و لقاح انجام شود.

بیشتر زنان به طور طبیعی با دو لوله فالوپ متولد می شوند. هر لوله فالوپ به یکی از تخمدان ها متصل است و نقش مهمی در بارداری طبیعی دارد. اگر یکی از این لوله ها برداشته شود، همچنان امکان بارداری وجود دارد، اما اگر هر دو برداشته شوند، بارداری طبیعی ممکن نخواهد بود.

انواع سالپنژکتومی

به طور کلی، دو نوع اصلی از سالپنژکتومی وجود دارد که بسته به شرایط پزشکی فرد انتخاب می شود:

1. سالپنژکتومی یک طرفه (جزئی)

در این نوع، پزشک تنها یک لوله فالوپ یا بخشی از یک لوله فالوپ را برمی دارد. در این حالت، چون یک لوله سالم باقی می ماند، هنوز احتمال بارداری طبیعی وجود دارد. این نوع سالپنژکتومی معمولا در مواردی مانند بارداری خارج از رحم در یک طرف یا انسداد یک لوله انجام می شود.

گاهی به این نوع عمل، سالپنژکتومی جزئی نیز گفته می شود. برای بسیاری از زنان، این روش به آن ها اجازه می دهد پس از بهبودی کامل، همچنان امکان مادر شدن را داشته باشند.

2. سالپنژکتومی دوطرفه (کامل)

در سالپنژکتومی دوطرفه، هر دو لوله فالوپ به طور کامل برداشته می شوند. پس از این عمل، بارداری طبیعی دیگر امکان پذیر نخواهد بود. این نوع معمولا برای جلوگیری دائمی از بارداری یا در موارد ابتلا به سرطان لوله فالوپ یا خطر بالای سرطان تخمدان توصیه می شود.

به این روش، سالپنژکتومی کامل نیز گفته می شود. زنانی که این عمل را انجام می دهند، اگر قصد بارداری داشته باشند، تنها از طریق روش هایی مانند آی وی اف (IVF) می توانند باردار شوند.

چه زمانی انجام سالپنژکتومی توصیه می شود؟

سالپنژکتومی می تواند به عنوان یک راه درمانی یا پیشگیرانه در شرایط مختلف توصیه شود، از جمله:

• بارداری خارج از رحم
• سرطان رحم، تخمدان یا لوله فالوپ
• عفونت شدید در لوله های فالوپ
• اندومتریوز درگیرکننده لوله ها
• انسداد یا آسیب دیدگی جدی لوله های فالوپ
• جلوگیری دائمی از بارداری (روش دائمی پیشگیری)
• کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان در افراد پرخطر ژنتیکی

در افرادی که زمینه ژنتیکی مانند جهش ژن BRCA دارند و احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمدان در آن ها بالاست، پزشک ممکن است سالپنژکتومی را به عنوان یک اقدام پیشگیرانه پیشنهاد کند. در برخی موارد نیز برداشتن تخمدان ها (اووفورکتومی) هم به طور همزمان انجام می شود.

چگونه سالپنژکتومی خطر سرطان را کاهش می دهد؟

برداشتن لوله های فالوپ می تواند خطر ابتلا به برخی انواع سرطان، به ویژه سرطان تخمدان را کاهش دهد. تحقیقات نشان داده اند که شدیدترین انواع سرطان تخمدان اغلب از سلول های انتهای لوله فالوپ شروع می شوند.

اگر فردی دارای جهش ژن BRCA باشد، خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان در او به مراتب بیشتر از حالت عادی است. در چنین شرایطی، سالپنژکتومی می تواند یک راهکار مؤثر برای کاهش ریسک باشد. این مسئله در منابع معتبر فارسی مانند دانشگاه علوم پزشکی تهران و انجمن زنان و زایمان ایران نیز مورد تأیید قرار گرفته است.

آمادگی قبل از انجام سالپنژکتومی

پزشک شما قبل از انجام سالپنژکتومی، مراحل عمل را به طور کامل برایتان توضیح می دهد. همچنین دستورالعمل هایی در مورد مراقبت های قبل و بعد از عمل ارائه می دهد که ممکن است بسته به سن، وضعیت جسمی و نوع عمل متفاوت باشد.

باید از خطرات احتمالی، مدت زمان بهبودی و شیوه انجام جراحی به خوبی آگاه باشید. در صورت بارداری خارج از رحم، سالپنژکتومی یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده زندگی محسوب می شود و ممکن است فرصت زیادی برای پرسش و پاسخ طولانی وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی، عمل باید سریع انجام شود تا از خطر خونریزی و مرگ جلوگیری شود.

سالپنژکتومی چگونه انجام می شود؟

سالپنژکتومی به دو شیوه اصلی انجام می شود:

سالپنژکتومی لاپاراسکوپی

در این روش کم تهاجمی، پزشک از وسیله ای به نام لاپاراسکوپ استفاده می کند. لاپاراسکوپ یک لوله باریک مجهز به دوربین و منبع نور است که از طریق یک برش کوچک در شکم وارد می شود. سپس با وارد کردن مقدار کمی گاز، فضای داخل شکم بازتر شده و دید بهتری برای جراح فراهم می شود.

ابزارهای جراحی از طریق برش های کوچک دیگری وارد می شوند و لوله یا لوله های فالوپ برداشته می شوند. در پایان، برش ها با بخیه یا چسب پزشکی بسته می شوند. این روش به دلیل کمتر بودن زخم، درد کمتر و بهبودی سریع تر ترجیح داده می شود.

سالپنژکتومی باز (شکمی)

در این روش، یک برش بزرگ تر روی شکم ایجاد می شود که به آن لاپاراتومی گفته می شود. جراح از طریق این برش به لوله های فالوپ دسترسی پیدا کرده و آن ها را خارج می کند. سپس محل برش با بخیه یا منگنه های جراحی بسته می شود.

اگرچه این روش دوران نقاهت طولانی تری دارد، اما در برخی شرایط خاص، مانند چسبندگی شدید یا خونریزی زیاد، ممکن است تنها گزینه ممکن باشد.

مدت زمان انجام سالپنژکتومی چقدر است؟

مدت زمان سالپنژکتومی بستگی به نوع و روش انجام آن دارد. معمولا سالپنژکتومی کامل بیشتر از نوع جزئی زمان می برد. اگر عمل به صورت باز انجام شود، ممکن است چند ساعت طول بکشد. اما در روش لاپاراسکوپی، معمولا در حدود یک ساعت یا حتی کمتر به پایان می رسد.

بهتر است پیش از عمل، این موضوع را با پزشک خود مطرح کنید تا از مدت زمان تقریبی جراحی و بیهوشی آگاه شوید.

بعد از سالپنژکتومی چه اتفاقی می افتد؟

پس از انجام سالپنژکتومی، به اتاق ریکاوری منتقل می شوید تا وضعیت شما تحت نظر باشد. اگر عمل شما به صورت لاپاراسکوپی انجام شده باشد، معمولا همان روز مرخص می شوید. اما در روش باز، ممکن است نیاز به یک شب بستری در بیمارستان وجود داشته باشد.

پزشک برای کنترل درد، داروهای مسکن تجویز می کند. مدت زمان بهبود در افراد مختلف متفاوت است، اما معمولا چند روز استراحت کامل نیاز دارید. ناحیه برش دردناک و حساس خواهد بود و تحرک شما برای چند روز محدود می شود، به ویژه اگر برش بزرگ انجام شده باشد.

پیش از ترخیص، پزشک دستورالعمل هایی درباره حمام کردن، بالا رفتن از پله، مصرف دارو، رانندگی و بازگشت به محل کار به شما خواهد داد.

پس از برداشتن لوله های فالوپ، چه تغییری در بدن ایجاد می شود؟

تغییرات بدن پس از سالپنژکتومی به نوع آن بستگی دارد. اگر هر دو لوله برداشته شده باشد، احتمال بارداری طبیعی تقریبا از بین می رود. با این حال، چون لوله های فالوپ هورمون تولید نمی کنند (این کار عمدتا توسط تخمدان ها انجام می شود)، شما وارد یائسگی نخواهید شد و همچنان عادت ماهیانه خواهید داشت.

ممکن است در بعضی زنان به طور موقت نوسانات هورمونی خفیفی دیده شود، به ویژه در مواردی که عمل به دلیل بارداری خارج از رحم انجام شده است.

بعد از سالپنژکتومی، تخمک به کجا می رود؟

در بیشتر موارد، تخمکی که آزاد می شود به طور طبیعی در بدن جذب یا تجزیه می گردد. این اتفاق حتی در چرخه های قاعدگی طبیعی نیز رخ می دهد، زمانی که بارداری اتفاق نمی افتد. بنابراین، این یک فرآیند طبیعی است و جای نگرانی ندارد.

مزایای سالپنژکتومی

سالپنژکتومی می تواند مزایای مهمی داشته باشد، از جمله:

• کاهش درد ناشی از بیماری هایی مانند اندومتریوز
• کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان در افراد پرخطر
• جلوگیری دائمی از بارداری
• درمان نجات بخش در بارداری خارج از رحم
• حذف بافت های سرطانی در لوله فالوپ

این روش در بسیاری از زنان باعث بهبود کیفیت زندگی و کاهش نگرانی های جدی سلامت می شود.

خطرات و عوارض سالپنژکتومی

مانند هر عمل جراحی، سالپنژکتومی نیز ممکن است با برخی خطرات همراه باشد، از جمله:

• خونریزی در محل جراحی
• واکنش به داروی بیهوشی
• ایجاد لخته خون
• آسیب به اندام های اطراف
• عفونت در محل زخم

در صورت مشاهده علائمی مانند تب، ترشح چرکی از محل بخیه یا درد شدید، باید فورا با پزشک تماس بگیرید.

مدت زمان بهبودی بعد از سالپنژکتومی

بیشتر افراد بعد از سالپنژکتومی لاپاراسکوپی ظرف چند روز بهبود می یابند، اما ممکن است تا دو هفته طول بکشد تا به زندگی عادی بازگردند. اگر عمل به صورت باز انجام شده باشد، بهبودی ممکن است تا شش هفته طول بکشد.

در این مدت باید از ورزش های سنگین، بلند کردن اجسام سنگین و هرگونه فشاری به شکم خودداری کنید. رعایت دستورات پزشک برای جلوگیری از عفونت و عوارض بسیار ضروری است.

آیا بعد از سالپنژکتومی می توان باردار شد؟

اگر تنها یکی از لوله های فالوپ برداشته شده باشد و لوله دیگر سالم باشد، هنوز امکان بارداری وجود دارد. اما اگر هر دو لوله برداشته شده باشند، بارداری طبیعی تقریبا غیرممکن است.

در صورت باقی ماندن رحم، امکان بارداری از طریق روش IVF (لقاح آزمایشگاهی) وجود دارد. در این روش، تخمک در آزمایشگاه با اسپرم ترکیب شده و سپس در رحم کاشته می شود.

آیا عادت ماهیانه بعد از سالپنژکتومی ادامه دارد؟

بله. سالپنژکتومی تأثیری بر چرخه قاعدگی ندارد، زیرا لوله های فالوپ مسئول ایجاد قاعدگی نیستند. در صورتی که پس از عمل، پریود شما قطع شد، حتما باید با پزشک خود مشورت کنید.

میزان اثربخشی سالپنژکتومی در پیشگیری از سرطان تخمدان

بررسی ها نشان می دهد که سالپنژکتومی می تواند تا حدود 80 درصد خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهد. این آمار در منابع علمی مختلف گزارش شده و همین موضوع باعث شده این روش در زنان پرخطر بیشتر توصیه شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

پس از انجام سالپنژکتومی اگر با علائم زیر روبه رو شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید:

• قرمزی یا تورم محل بخیه
• ترشح مایع یا چرک از زخم
• درد لگنی شدید
• تورم یا درد در پاها (نشانه لخته خون)
• تب یا لرز
• سوزش هنگام ادرار

این نشانه ها می توانند علامتی از عوارض جدی باشند و نیاز به بررسی فوری دارند.

تفاوت سالپنژکتومی با بستن لوله های رحم (توبکتومی) چیست؟

بستن لوله ها که به اشتباه «گره زدن لوله» گفته می شود، در واقع به معنی قطع یا مسدود کردن مسیر لوله های فالوپ است، نه برداشتن آن ها. این کار می تواند با روش هایی مانند کلیپس، حلقه یا سوزاندن لوله انجام شود. در حالی که در سالپنژکتومی، لوله به طور کامل یا جزئی از بدن خارج می شود.

تفاوت سالپنژکتومی با اوفورکتومی چیست؟

اووفورکتومی به معنی برداشتن یک یا هر دو تخمدان است، در حالی که سالپنژکتومی فقط لوله های فالوپ را خارج می کند.

اگر یک تخمدان و یک لوله برداشته شود، به آن سالپینگو-اووفورکتومی یک طرفه گفته می شود. اگر هر دو تخمدان و هر دو لوله برداشته شوند، به آن سالپینگو-اووفورکتومی دوطرفه می گویند.

تفاوت سالپنژکتومی با هیسترکتومی چیست؟

هیسترکتومی عملی است که در آن رحم برداشته می شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است به طور هم زمان اقدام به انجام هیسترکتومی و سالپنژکتومی کند، به ویژه در صورت وجود بیماری های جدی.

سخنی از نی نی تینی

سالپنژکتومی می تواند هم نجات بخش زندگی و هم تغییر دهنده مسیر زندگی باشد. چه برای پیشگیری از سرطان، چه برای درمان یک بیماری و چه برای جلوگیری دائمی از بارداری، تیم پزشکی در کنار شماست تا با آگاهی کامل تصمیم بگیرید.

احساس نگرانی، ترس یا ابهام قبل و بعد از عمل طبیعی است. شما حق دارید سوال بپرسید و پاسخ های شفاف دریافت کنید. هرگز از صحبت صادقانه با پزشک خود خجالت نکشید.