میلوگرافی یک آزمایش تصویربرداری دقیق از ستون فقرات است که با استفاده از ماده حاجب و اشعه ایکس یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن) انجام می شود. پزشکان ممکن است زمانی انجام میلوگرافی را توصیه کنند که فرد، به ویژه یک خانم، از درد مزمن کمر یا گردن رنج می برد و روش های تصویربرداری معمول پاسخ روشنی به علت درد نداده اند.
در این روش، ماده حاجب به ناحیه اطراف نخاع تزریق می شود تا ساختارهای داخلی ستون فقرات مانند اعصاب، نخاع و بافت های نرم به طور واضح تر قابل مشاهده باشند. این کار به پزشک کمک می کند علت دقیق درد یا ضعف را شناسایی کند و تصمیم گیری درست تری برای درمان داشته باشد.
میلوگرافی چیست و چگونه انجام می شود؟
میلوگرافی یک نوع تصویربرداری تخصصی از ستون فقرات است که به وسیله ماده حاجب، مشکلات مربوط به نخاع، اعصاب و اطراف آن را برجسته می کند. در این بررسی، رابطه بین مهره ها (استخوان های کوچک تشکیل دهنده ستون فقرات) و دیسک هایی که بین آن ها قرار دارند نیز به طور دقیق دیده می شود.
در عکس برداری ساده با اشعه ایکس، معمولا فقط استخوان ها دیده می شوند، زیرا از ماده کنتراست یا همان ماده حاجب استفاده نمی شود. اما در میلوگرافی، این ماده سفیدرنگ در تصاویر ظاهر شده و نمایی واضح از کانال نخاعی، نخاع و ریشه های عصبی ایجاد می کند. این موضوع باعث می شود پزشک بتواند جزئیاتی را ببیند که در عکس های معمولی مشخص نیستند.
میلوگرافی نوعی فلوروسکوپی نیز محسوب می شود. به این معنی که متخصص تصویربرداری می تواند حرکت ماده حاجب را در ستون فقرات به صورت زنده و لحظه ای مشاهده کند و دقیق ترین تصاویر ممکن را ثبت نماید.
گاهی ممکن است با اصطلاحاتی مانند میلوگرافی گردنی (سرویکال) یا میلوگرافی کمری (لومبار) مواجه شوید. این نام ها صرفا به ناحیه مورد بررسی اشاره دارند و تفاوتی در اصل روش ایجاد نمی کنند. اگر تصاویر از ناحیه گردن گرفته شود، میلوگرافی گردنی و اگر از ناحیه پایین کمر باشد، میلوگرافی کمری نامیده می شود.
چه زمانی پزشک انجام میلوگرافی را توصیه می کند؟
اگر از درد مزمن در ناحیه کمر یا گردن رنج می برید، معمولا پزشک ابتدا انجام سی تی اسکن یا ام آر آی (MRI) را پیشنهاد می دهد. اما اگر هیچ کدام از این روش ها نتوانند دلیل اصلی مشکل را نشان دهند، در این صورت میلوگرافی به عنوان روشی دقیق تر مطرح می شود.
این آزمایش می تواند برای تشخیص مشکلات زیر بسیار مفید باشد:
- بیرون زدگی یا فتق دیسک های بین مهره ای
- آرتروز مفاصل ستون فقرات
- تنگی کانال نخاعی که باعث فشار به نخاع می شود
- خارهای استخوانی (استئوفیت ها)
- تومورها و ضایعات ستون فقرات
همچنین اگر به تازگی جراحی ستون فقرات انجام داده اید و بعد از آن دچار درد یا ضعف جدید و ماندگار شده اید، پزشک ممکن است انجام میلوگرافی را برای بررسی دقیق تر توصیه کند.
میلوگرافی چگونه کار می کند؟
در میلوگرافی، ماده حاجب به داخل فضای اطراف نخاع تزریق می شود. این ماده در مایع اطراف نخاع حرکت می کند و باعث می شود اعصاب و خود نخاع در تصاویر به شکل سایه یا سیلوئت مشخص شوند. این تصاویر با اشعه ایکس یا سی تی اسکن ثبت می شوند و نمایی بسیار دقیق از ستون فقرات نشان می دهند.
این روش مخصوصا برای مشاهده استخوان ها، دیسک ها و بافت هایی که به عصب یا نخاع فشار وارد می کنند بسیار کاربردی است و در مواردی که سایر تصاویر کافی نباشند، اطلاعات تکمیلی ارزشمندی ارائه می دهد.
آمادگی قبل از انجام میلوگرافی
پزشک معمولا دستورالعمل هایی را در اختیار شما قرار می دهد. اما به صورت کلی، رعایت موارد زیر اهمیت زیادی دارد:
- از یک دوست یا یکی از اعضای خانواده بخواهید شما را به مرکز تصویربرداری رسانده و بازگرداند، زیرا بعد از میلوگرافی نباید رانندگی کنید.
- از روز قبل، مایعات شفاف مانند آب، چای کمرنگ و آب میوه صاف شده بدون پالپ، به مقدار کافی بنوشید (حدود هر دو ساعت یک لیوان).
- شش ساعت قبل از انجام آزمایش از خوردن غذا خودداری کنید.
- تا شش ساعت قبل از میلوگرافی می توانید مایعات شفاف مصرف نمایید.
اگر به دیابت مبتلا هستید:
- دوز معمول انسولین خود را طبق برنامه مصرف کنید.
- هنگام ورود به مرکز تصویربرداری، حتما به کادر درمان اطلاع دهید که دیابت دارید.
معمولا قبل از میلوگرافی نیازی به آزمایش خون نیست، مگر اینکه سابقه بیماری های خونی، کم آبی شدید یا بیماری کلیوی مزمن داشته باشید.
مراحل انجام میلوگرافی
در طول انجام میلوگرافی، شما به خواب نمی روید، اما ممکن است داروی آرام بخش برای کاهش استرس دریافت کنید. یک متخصص رادیولوژی و یک تکنسین در تمام مدت در کنار شما هستند.
مراحل اصلی شامل موارد زیر است:
- دراز کشیدن روی تخت معاینه، معمولا به پهلو یا روی شکم
- ضدعفونی کردن ناحیه پایین کمر و تزریق بی حسی موضعی
- وارد کردن ماده حاجب به فضای اطراف نخاع (ممکن است کمی فشار یا ناراحتی احساس کنید)
- شیب دادن ملایم تخت برای حرکت ماده حاجب در ناحیه مورد نظر
- در برخی موارد، حرکت دادن آرام سر طبق دستور پزشک
- گرفتن تصاویر با اشعه ایکس و سی تی اسکن
این فرآیند معمولا حدود یک ساعت طول می کشد و ممکن است با کمی ناراحتی یا سردرد خفیف همراه باشد.
مراقبت های بعد از میلوگرافی
پس از انجام میلوگرافی، حدود یک ساعت در مرکز درمانی تحت نظر می مانید تا از پایدار بودن وضعیت تان مطمئن شوند. سپس دستورالعمل هایی برای مراقبت در خانه دریافت خواهید کرد.
گزارش کامل تصویربرداری برای پزشک معالج شما ارسال می شود تا نتایج را بررسی کرده و در مورد مرحله بعدی درمان تصمیم بگیرد.
عوارض احتمالی میلوگرافی
حدود 10 درصد افراد ممکن است بعد از انجام این تست دچار عوارض خفیف و موقتی شوند، از جمله:
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
این علائم معمولا طی یک تا دو روز از بین می روند. اما در صورت بروز موارد زیر، باید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- سردرد شدید و مداوم
- تب
- سفتی گردن
- گزگز یا بی حسی پاها
بهبودی پس از میلوگرافی چقدر طول می کشد؟
به طور متوسط، بهبودی کامل بعد از میلوگرافی حدود 24 ساعت طول می کشد. در این مدت باید چند ساعت بدون حرکت بمانید یا دراز بکشید تا احتمال نشت مایع نخاعی کاهش پیدا کند.
پس از یک روز می توانید فعالیت های روزمره خود را از سر بگیرید، اما اگر سردرد یا علائم غیرطبیعی ادامه داشت، حتما پزشک خود را در جریان بگذارید.
توصیه هایی برای دوران نقاهت:
- سر خود را کمی بالاتر از بدن نگه دارید
- تا حد امکان روی پشت دراز بکشید
- مایعات زیاد بنوشید و از مصرف الکل پرهیز کنید
- برای کاهش سردرد می توانید از استامینوفن و نوشیدنی های حاوی کافئین استفاده کنید
- به مدت 24 ساعت از بلند کردن اجسام سنگین و فعالیت شدید بپرهیزید
زمان دریافت نتیجه میلوگرافی
پس از بررسی تصاویر توسط متخصص رادیولوژی، گزارش برای پزشک عمومی یا متخصص شما ارسال می شود. معمولا طی چند روز، پزشک با شما تماس گرفته و نتایج و مراحل بعدی را توضیح می دهد.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید؟
در صورت مشاهده علائم زیر بعد از میلوگرافی، لازم است بلافاصله با مراکز درمانی تماس بگیرید:
- تب بالاتر از 38/3 درجه سانتی گراد
- بیهوشی یا غش کردن
- بی حسی یا گزگز در پاها
- ترشح یا درد شدید در محل تزریق
- ناتوانی در دفع ادرار
- سفتی شدید گردن
- سردردی که بهبود پیدا نمی کند
میلوگرافی چقدر دردناک است؟
شدت درد در میلوگرافی برای هر فرد متفاوت است. معمولا درد غیرقابل تحمل نیست، اما ممکن است احساس هایی مانند موارد زیر را تجربه کنید:
- فشار هنگام تزریق ماده حاجب
- سوزش کوتاه و تیز در ناحیه باسن یا پا
- احساس گرمی در بدن
- طعم فلزی در دهان
- تهوع خفیف و موقت
پزشک و کادر درمان نهایت تلاش خود را به کار می گیرند تا فرایند در آرامش کامل و در کوتاه ترین زمان ممکن انجام شود.
سخنی از نی نی تینی
درد مزمن ستون فقرات می تواند کیفیت زندگی شما را کاهش دهد و مانع انجام کارهای روزمره شود. زمانی که روش های تصویربرداری معمول نتوانند علت درد را مشخص کنند، میلوگرافی می تواند دید دقیق تری به پزشک بدهد و راه حل مناسب تری برای درمان ارائه دهد.
اگر به دنبال پاسخی روشن برای دردهای مداوم پشت یا گردن خود هستید، میلوگرافی می تواند یک قدم مؤثر و ارزشمند در مسیر درمان شما باشد.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان تجربه انجام میلوگرافی داشته اید، تجربه خود را با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید. همچنین اگر سؤالی درباره این روش دارید، آن را مطرح کنید تا در اسرع وقت پاسخ دهیم و به شما در تصمیم گیری آگاهانه کمک کنیم.
