فلوروسکوپی چیست؟
فلوروسکوپی یک روش تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از اشعه ایکس، عملکرد اندام ها و بافت های داخلی بدن را به صورت زنده نشان می دهد. پزشکان از این روش برای تشخیص مشکلات اندام های داخلی و همچنین برای هدایت بهتر در حین انجام برخی اقدامات پزشکی استفاده می کنند.
برخلاف عکس برداری ساده با اشعه ایکس که تنها یک تصویر ثابت از بدن ارائه می دهد، فلوروسکوپی تصاویر پیوسته و متحرک ایجاد می کند. می توان گفت تفاوت آن مانند تفاوت میان یک عکس ثابت و یک فیلم زنده از یک رویداد در حال وقوع است.
از رایج ترین نمونه های کاربرد فلوروسکوپی می توان به آنژیوگرافی، بلع باریم، کاتتریزاسیون قلب و همچنین جای گذاری استنت یا کاتتر اشاره کرد.
در یک فرایند معمول فلوروسکوپی، فرد روی تخت مخصوصی دراز می کشد و دستگاه فلوروسکوپی در بالای بدن او قرار می گیرد. این دستگاه می تواند حرکت خون در رگ ها، عملکرد اندام ها و حتی مسیر حرکت ابزارهای پزشکی را به صورت زنده نمایش دهد.
فلوروسکوپی به پزشک این امکان را می دهد که ببیند اعضای بدن چگونه کار می کنند، خون چگونه در رگ ها جریان دارد و دستگاه های پزشکی دقیقا در کجا قرار گرفته اند.
کاربرد اصلی فلوروسکوپی چیست؟
پزشکان برای بررسی دقیق وضعیت بخش های خاصی از بدن استفاده می کنند. همچنین این روش به آنها کمک می کند اقدامات پزشکی مانند تزریق، تخلیه مایعات یا کارگذاری تجهیزات پزشکی را با دقت بالاتری انجام دهند. این کاربرد به «راهنمایی مداخله ای» نیز معروف است.
فلوروسکوپی تشخیصی
فلوروسکوپی در تشخیص بیماری ها و اختلالات بخش های مختلف بدن کاربرد گسترده ای دارد. چند نمونه رایج عبارت اند از:
- آنژیوگرافی: پزشک با کمک فلوروسکوپی می تواند تنگی یا انسداد رگ ها را شناسایی و بررسی کند. این موضوع به ویژه در بیماری های قلبی-عروقی اهمیت دارد.
- بلع باریم (مری نگاری): این آزمایش برای بررسی مشکلات مری و بخش های بالایی دستگاه گوارش انجام می شود.
- تنقیه باریم: برای بررسی کولون (روده بزرگ) و راست روده به کار می رود.
- سیستوگرافی: در این روش با کمک فلوروسکوپی، وضعیت مثانه بررسی می شود. یکی از انواع آن VCUG است که عملکرد تخلیه ادرار را ارزیابی می کند.
- هیستروسالپینگوگرافی: در این آزمایش تصاویر دقیقی از رحم و لوله های فالوپ گرفته می شود که برای بررسی ناباروری یا انسداد لوله ها کاربرد دارد.
- میلوگرافی: این روش برای مشاهده نخاع، ریشه های عصبی و پرده های اطراف نخاع استفاده می شود.
- تست اسنیف (Sniff Test): برای بررسی نحوه عملکرد دیافراگم (عضله مهم تنفسی) به کار می رود.
استفاده از فلوروسکوپی برای هدایت اقدامات پزشکی
فلوروسکوپی نقش بسیار مهمی در هدایت پزشک در حین انجام برخی اعمال پزشکی دارد، از جمله:
- کاتتریزاسیون داخل عروقی: با کمک فلوروسکوپی، جریان خون در عروق به وضوح مشاهده می شود.
- قرار دادن یا تنظیم کاتتر: فلوروسکوپی کمک می کند تا لوله های نازک (کاتتر) به درستی در عروق، مجرای ادرار یا مجاری صفراوی قرار بگیرند. این روش در آنژیوپلاستی بسیار پرکاربرد است.
- جایگذاری استنت: استنت ها برای باز نگه داشتن رگ های تنگ یا مسدود استفاده می شوند و فلوروسکوپی دقت این فرایند را بالا می برد.
- جراحی های ارتوپدی: در عمل هایی مثل تعویض مفصل یا ترمیم شکستگی استخوان، فلوروسکوپی به جراح کمک می کند موقعیت ابزارها و استخوان را دقیق ببیند.
فلوروسکوپی چگونه کار می کند؟
در فلوروسکوپی از یک دوربین خاص استفاده می شود که پالس های کوتاه اشعه ایکس را به بدن می تاباند و تصاویر لحظه ای ایجاد می کند. این تصاویر هم در زمان عملکرد طبیعی اندام ها و هم در حین انجام یک اقدام درمانی ثبت می شوند.
در برخی از انواع فلوروسکوپی از ماده حاجب (کنتراست) استفاده می شود تا اندام ها واضح تر دیده شوند. این ماده ممکن است به یکی از روش های زیر وارد بدن شود:
- تزریق به داخل رگ
- نوشیدن مایع حاوی ماده حاجب
- وارد کردن ماده از طریق تنقیه (از راه مقعد)
این ماده به لباس یا پوست شما رنگ نمی دهد و تنها برای وضوح بیشتر تصاویر استفاده می شود.
چگونه برای فلوروسکوپی آماده شویم؟
آمادگی برای آن به نوع آزمایش و هدف انجام آن بستگی دارد. برخی از این آزمایش ها نیاز به آمادگی خاصی ندارند، اما در بعضی موارد لازم است:
- چند ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید یا ننوشید
- مصرف برخی داروها را به طور موقت قطع کنید
حتما به پزشک خود اطلاع دهید اگر:
- به ماده حاجب حساسیت دارید یا در گذشته واکنش آلرژیک داشته اید
- باردار هستید یا احتمال بارداری وجود دارد (اشعه ایکس برای جنین خطرناک است)
در طول انجام فلوروسکوپی چه اتفاقی می افتد؟
بسته به نوع آن، ممکن است این آزمایش در یک مرکز سرپایی یا در بیمارستان انجام شود. قبل از شروع:
- ممکن است از شما بخواهند زیورآلات خود را درآورید یا لباس مخصوص بپوشید
- روی تخت دراز بکشید یا روی صندلی بنشینید
- در صورت نیاز، از طریق رگ دست به شما بیهوشی یا آرام بخش داده می شود
- ماده حاجب به شکل نوشیدنی، تزریق یا تنقیه وارد بدن می شود
- از شما خواسته می شود در وضعیت های مختلف قرار بگیرید یا چند ثانیه نفس خود را نگه دارید
- اگر نیاز به کاتتر باشد، پزشک آن را مثلا از کشاله ران یا بازو وارد می کند
- دستگاه تصاویر را ثبت و روی مانیتور نمایش می دهد
در این آزمایش بیدار هستم یا بیهوش؟
در برخی از انواع آن شما کاملا بیدار هستید. اما اگر از این روش در حین جراحی یا قرار دادن استنت استفاده شود، ممکن است تحت بیهوشی یا خواب آلودگی قرار بگیرید.
پزشک شما قبل از انجام آزمایش توضیح می دهد که آیا نیاز به بیهوشی وجود دارد یا خیر.
خطرات احتمالی فلوروسکوپی
مهم ترین خطر آن، قرار گرفتن در معرض اشعه است. در کاربردهای تشخیصی، میزان اشعه بسیار کم است. اما اگر این روش در حین جراحی طولانی استفاده شود، ممکن است:
- باعث آسیب جزئی به پوست و بافت ها شود
- خطر ابتلا به برخی سرطان ها را در آینده کمی افزایش دهد
- در صورت بارداری، به جنین آسیب برساند
با این حال، احتمال این عوارض بسیار کم است و در موارد ضروری، فواید آن بیشتر از خطراتش خواهد بود.
اگر ماده حاجب استفاده شود، احتمال واکنش آلرژیک نیز هرچند بسیار کم، وجود دارد. پس حتما هرگونه سابقه حساسیت را به پزشک اطلاع دهید.
فواید فلوروسکوپی
بزرگ ترین مزیت این است که پزشک می تواند به صورت زنده عملکرد اعضای بدن و موقعیت دقیق ساختارها را مشاهده کند. این ویژگی در بسیاری از روش های تصویربرداری مانند سی تی اسکن وجود ندارد و تنها یک تصویر ثابت ارائه می شود.
فلوروسکوپی دقت تشخیص و درمان را تا حد زیادی افزایش می دهد و از خطاهای احتمالی جلوگیری می کند.
نتایج و پیگیری پس از فلوروسکوپی
نوع نتیجه ای که دریافت می کنید به نوع آزمایش بستگی دارد. اگر مشخص شود بخشی از بدن به درستی کار نمی کند، ممکن است به بررسی های تکمیلی یا درمان خاصی نیاز داشته باشید.
نتایج ممکن است:
- همان لحظه یا بلافاصله بعد از آزمایش اعلام شود
- پس از به هوش آمدن از بیهوشی مشخص شود
- بعد از بررسی دقیق تصاویر توسط رادیولوژیست (حدود یک روز تا یک هفته) ارائه گردد
بهتر است از پزشک خود بپرسید چه زمانی باید منتظر نتیجه باشید.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر درباره نحوه آماده شدن برای فلوروسکوپی، روند انجام آن یا تفسیر نتایج سوالی دارید، حتما با پزشک یا مرکز درمانی خود تماس بگیرید.
آیا فلوروسکوپی دردناک است؟
خود تصویربرداری با فلوروسکوپی بدون درد است و هیچ گونه تهاجمی ندارد. اما اگر این روش در حین جراحی یا اقدامات پزشکی خاص استفاده شود، ممکن است به دلیل آن عمل دچار درد شوید، نه به خاطر خود فلوروسکوپی. پزشک قبل از انجام، میزان درد احتمالی را برای شما توضیح می دهد.
سخنی از نی نی تینی
اگر تا به حال خودرویی را نزد مکانیک برده باشید، می دانید که فقط با دیدن یک عکس نمی توان مشکل آن را پیدا کرد. معمولا باید خودرو در حال حرکت بررسی شود تا ایراد مشخص گردد. فلوروسکوپی هم دقیقا همین کار را برای بدن انجام می دهد: عملکرد زنده بدن شما را نشان می دهد تا پزشک بتواند مشکل را بهتر پیدا کرده و درمان مناسب انجام دهد.
آیا تاکنون تجربه انجام فلوروسکوپی داشته اید یا در آستانه انجام آن هستید؟ سوالات و نگرانی های خود را در بخش نظرات بنویسید تا به شما پاسخ داده شود و دیگران نیز از تجربه شما بهره مند شوند.
