اسفنج ضد بارداری یکی از روش های پیشگیری از بارداری بدون هورمون است که به صورت یک وسیله کوچک و نرم در داخل واژن قرار می گیرد. این اسفنج حاوی ماده اسپرم کش است و درست قبل از رابطه جنسی وارد واژن می شود تا از رسیدن اسپرم به رحم جلوگیری کند. در منابع مختلف، این وسیله با نام هایی مثل اسفنج پیشگیری از بارداری یا فقط «اسفنج» شناخته می شود. در ادامه این مقاله در مورد این روش ضد بارداری توضیح خواهیم داد.
اسفنج ضد بارداری چیست؟
اسفنج ضد بارداری یک قطعه کوچک، گرد و نرم از جنس فوم پلی اورتان است که روی سطح آن لایه ای از اسپرم کش قرار دارد. زمانی که اسفنج داخل واژن قرار می گیرد، ورودی دهانه رحم را می پوشاند و اجازه نمی دهد اسپرم ها به سمت رحم حرکت کنند. در کنار این پوشش فیزیکی، ماده اسپرم کش نیز به طور مداوم آزاد می شود و اسپرم ها را از بین می برد.
در ایران نیز برخی روش های بدون هورمون مثل دیافراگم یا کاندوم بیشتر شناخته شده اند، اما اسفنج ضد بارداری می تواند گزینه ای مناسب برای مادرانی باشد که به دنبال یک روش ساده، قابل حمل و بدون مراجعه به پزشک هستند.
چه کسانی می توانند از اسفنج ضد بارداری استفاده کنند؟
افرادی که ترجیح می دهند از روش های فاقد هورمون استفاده کنند، معمولا از اسفنج ضد بارداری استقبال می کنند. این وسیله برای کسانی که می خواهند روش پیشگیری را بدون نسخه تهیه کنند نیز مناسب است. البته همان طور که در پزشکی ایران نیز توصیه می شود، بهتر است قبل از انتخاب هر روش پیشگیری از بارداری، با پزشک متخصص زنان مشورت کنید تا مناسب ترین روش بر اساس شرایط بدنی تان تعیین شود.
این روش برای مادرانی که در دوران شیردهی هستند و نمی خواهند از قرص های هورمونی استفاده کنند، می تواند گزینه ای ایمن و بدون تأثیر بر شیر باشد. با این حال، اگر سابقه عفونت های مکرر واژینال دارید، حتما مشورت با پزشک ضروری است.
آیا اسفنج ضد بارداری هنوز در دسترس همگان است؟
بله، اسفنج ضد بارداری همچنان در بازارهای جهانی موجود است. البته این محصول در سال های مختلف چند بار از بازار جمع آوری شد؛ یک بار در سال 1994 و بار دیگر در سال 2008. اما مجددا از سال 2009 به بعد دوباره وارد بازار شد و در کشورهای مختلف عرضه می شود.
چرا تولید اسفنج ضد بارداری متوقف شد؟
اسفنج پیشگیری از بارداری اولین بار در سال 2983 معرفی شد. اما در سال 1994، بازرسان سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به دلیل آلودگی باکتریایی در کارخانه تولید کننده، تولید آن را متوقف کردند. این محصول در سال 2005 با مالکیت جدید دوباره تولید شد، اما شرکت جدید، پس از مدتی ورشکست شد و محصول دوباره از بازار جمع شد. از سال 2009 توزیع کننده ای جدید مسئولیت عرضه آن را پذیرفت و از آن زمان تاکنون این وسیله در دسترس مصرف کنندگان قرار دارد.
در ایران، توقف های جهانی این محصول باعث شد کمتر شناخته شود؛ به همین دلیل بسیاری از مادران هنوز با نحوه استفاده از آن آشنایی ندارند. اما مشابه سایر روش های پیشگیری بدون هورمون، در صورت تأیید وزارت بهداشت، می تواند یکی از گزینه های قابل انتخاب باشد.
اسفنج ضد بارداری چگونه عمل می کند؟
اسفنج ضد بارداری به چند روش هم زمان از بارداری جلوگیری می کند:
- جذب و به دام انداختن اسپرم ها
- آزادسازی مداوم اسپرم کش برای از بین بردن اسپرم ها
- پوشاندن دهانه رحم و جلوگیری از رسیدن اسپرم به تخمک
این سه مکانیسم باعث می شود اسفنج ضد بارداری هم یک سد فیزیکی باشد و هم یک عامل شیمیایی. همین موضوع سبب می شود نسبت به برخی روش های ساده تر مانند کاندوم زنانه، کارایی دوگانه داشته باشد.
چطور اسفنج ضد بارداری را داخل واژن قرار دهیم؟
می توانید اسفنج ضد بارداری را تا 24 ساعت قبل از رابطه داخل واژن قرار دهید. البته این کار نسبت به برخی روش ها مثل کاندوم، نیازمند کمی آمادگی اولیه است.
مراحل قرار دادن اسفنج
- شست وشوی دست ها
دست ها را با آب و صابون مناسب بشویید تا از ورود آلودگی به واژن جلوگیری شود. - فعال سازی اسپرم کش
اسفنج را زیر آب بگیرید و کمی فشار دهید تا کاملا مرطوب و کف آلود شود. توجه کنید که نباید آب از آن بچکد. - تا کردن اسفنج
اسفنج را از جهتی که حلقه ندارد تا کنید تا باریک و بلند شود و راحت تر وارد واژن گردد. - قرار دادن اسفنج
با کمک انگشت ها، اسفنج را تا حد ممکن داخل واژن ببرید. - رها کردن اسفنج
اسفنج در جای خود باز می شود و روی دهانه رحم قرار می گیرد. با انگشتان خود مطمئن شوید که سطح اسفنج کاملا دهانه رحم را پوشانده است.
در ایران، بسیاری از بانوان برای یادگیری قرار دادن دیافراگم از پزشک یا ماما کمک می گیرند. همین کار می تواند برای یادگیری جایگذاری اسفنج ضد بارداری نیز بسیار مؤثر باشد.
تا چه مدت باید اسفنج ضد بارداری داخل واژن بماند؟
پس از رابطه جنسی، باید حداقل 6 ساعت صبر کنید تا اثر اسپرم کش کامل شود. با این حال، نباید اسفنج را بیش از 30 ساعت داخل واژن نگه دارید، زیرا ممکن است احتمال عفونت افزایش یابد.
چطور اسفنج ضد بارداری را خارج کنیم؟
برای خارج کردن اسفنج مراحل زیر را انجام دهید:
- دست ها را با آب و صابون بشویید.
- با انگشت حلقه انتهایی اسفنج را پیدا کنید.
- به آرامی حلقه را گرفته و اسفنج را بیرون بکشید.
- اسفنج را در سطل زباله بیندازید. (هرگز آن را داخل توالت نیندازید.)
در بعضی خانم ها، پیدا کردن حلقه کمی زمان می برد. اگر نتوانستید اسفنج را به راحتی پیدا کنید، چند دقیقه آرام باشید، در یک حالت راحت بنشینید یا کمی زور بزنید تا دیواره های واژن شُل شود.
اسفنج ضد بارداری چقدر مؤثر است؟
کارایی اسفنج به سابقه زایمان طبیعی بستگی دارد:
- تقریبا 88 درصد کارایی برای خانم هایی که تابه حال زایمان نداشته اند
- حدود 80 درصد کارایی برای خانم هایی که زایمان داشته اند
این اعداد مربوط به زمانی است که اسفنج هر بار به روش صحیح استفاده شود.
مقایسه با روش های دیگر
- کاندوم: حدود 98 درصد در صورت استفاده صحیح
- قرص های ضد بارداری: حدود 99 درصد
به همین دلیل، بسیاری از متخصصان توصیه می کنند اگر به دنبال بالاترین سطح پیشگیری هستید، اسفنج را همراه یک روش دیگر مانند کاندوم استفاده کنید.
در منابع ایرانی نیز توصیه می شود روش های بدون هورمون مانند اسپرم کش ها یا اسفنج، بهتر است به تنهایی استفاده نشوند و ترکیب آن ها با کاندوم ایمنی بیشتری ایجاد می کند.
مزایای استفاده از اسفنج ضد بارداری
اسفنج ضد بارداری چندین مزیت مهم دارد که باعث شده بسیاری از بانوان آن را به عنوان یک روش ساده و بدون دردسر انتخاب کنند.
مزایای قابل توجه اسفنج ضد بارداری شامل موارد زیر است:
- نیاز نداشتن به نسخه پزشک
اسفنج ضد بارداری معمولا بدون نسخه در داروخانه ها عرضه می شود و برای تهیه آن لازم نیست به پزشک مراجعه کنید. این موضوع برای مادرانی که زمان کمی دارند یا نمی خواهند برای هر بار تهیه ی روش جلوگیری به پزشک مراجعه کنند، یک امتیاز قابل توجه است. در ایران نیز بسیاری از روش های غیرهورمونی به همین شکل قابل تهیه هستند. - محافظت 24 ساعته
بعد از قرار دادن اسفنج داخل واژن، می توانید تا 24 ساعت رابطه جنسی داشته باشید. در این مدت لازم نیست اسفنج را عوض یا دوباره فعال کنید. این ویژگی باعث می شود نگران آماده کردن وسیله پیشگیری در زمان رابطه نباشید. - روش بدون هورمون
اسفنج ضد بارداری برای کسانی که از عوارض روش های هورمونی مثل قرص ها یا آمپول ها ناراحتند، بسیار مناسب است. این روش روی شیردهی نیز اثر منفی ندارد و در منابع معتبر داخلی نیز روش های غیرهورمونی برای دوران شیردهی توصیه می شوند. - عدم مزاحمت در لحظه رابطه
چون می توانید اسفنج را چند ساعت قبل از رابطه داخل واژن قرار دهید، در لحظه رابطه نیازی به توقف یا آماده سازی مجدد ندارید. این موضوع برای بسیاری از بانوان مسئله مهمی است و کمک می کند لحظات صمیمیت بدون نگرانی طی شود.
در تجربه بالینی بسیاری از ماماهای ایرانی، مادرانی که به دنبال روش های کنترل پذیر و قابل استفاده فقط هنگام نیاز هستند، به این روش علاقه نشان می دهند. اسفنج ضد بارداری دقیقا چنین ویژگی ای دارد.
خطرات و عوارض احتمالی اسفنج ضد بارداری
با وجود مزایا، اسفنج ضد بارداری نیز مانند هر روش پیشگیری دیگری معایبی دارد که لازم است قبل از انتخاب آن در نظر بگیرید.
مهم ترین نکته منفی این روش:
اسفنج ضد بارداری هیچ گونه محافظتی در برابر بیماری های مقاربتی مانند زگیل تناسلی یا عفونت های باکتریایی و ویروسی ایجاد نمی کند. بنابراین اگر رابطه شما در شرایطی است که احتمال انتقال بیماری وجود دارد، باید این روش را همراه کاندوم استفاده کنید.
عوارض احتمالی ماده اسپرم کش موجود در اسفنج شامل موارد زیر است:
- التهاب یا عفونت واژن
- عفونت مجاری ادراری
- خشکی یا تحریک واژن
- احتمال نادر بروز سندرم شوک سمی (TSS)
در منابع زنان و زایمان داخل ایران نیز ذکر شده که استفاده مداوم از اسپرم کش ها ممکن است در برخی افراد حساسیت ایجاد کند. بنابراین برای استفاده طولانی مدت بهتر است با پزشک درباره تحمل بدنی خود مشورت کنید.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
پیش از آن که تصمیم بگیرید اسفنج ضد بارداری برای شما مناسب است یا خیر، بهتر است درباره شرایط بدنی، سابقه بارداری، و وضعیت هورمونی تان با پزشک مشورت کنید. اما در شرایط زیر، مشاوره با پزشک کاملا ضروری است:
- اگر به تازگی زایمان طبیعی یا سزارین داشته اید
- اگر به تازگی سقط جنین را تجربه کرده اید
- اگر پس از استفاده از اسفنج دچار درد، تب، بوی شدید واژینال یا علائم عفونت شده اید
در ایران معمولا توصیه می شود مادران تا چند هفته بعد از زایمان از قرار دادن هر وسیله ای داخل واژن خودداری کنند. بنابراین استفاده از اسفنج ضد بارداری باید با نظر پزشک در دوره پس از زایمان انجام شود.
آیا همسرتان می تواند اسفنج را احساس کند؟
بعضی افراد ممکن است هنگام رابطه جنسی وجود اسفنج را احساس کنند. با این حال، جنس اسفنج نرم است و شبیه بافت طبیعی واژن عمل می کند. بنابراین اکثریت افراد اصلا متوجه وجود آن نمی شوند.
در تجربه بسیاری از زنان، اگر اسفنج درست و در عمق مناسب قرار داده شود، معمولا قابل احساس نیست. اگر همسر شما در چند بار اول احساس ناراحتی داشت، شاید نیاز باشد اسفنج را کمی بالاتر قرار دهید.
سخنی از نی نی تینی
انتخاب روش پیشگیری از بارداری یک تصمیم کاملا شخصی است و شرایط هر فرد با دیگری متفاوت است. چیزی که برای یک مادر مناسب است ممکن است برای مادر دیگر انتخاب خوبی نباشد. بنابراین بهترین کار این است که گزینه های مختلف، از جمله اسفنج ضد بارداری، روش های هورمونی، و روش های barrier را با پزشک خود بررسی کنید تا تصمیمی آگاهانه بگیرید.
اگر شما هم تجربه ای از استفاده از اسفنج ضد بارداری دارید یا پرسشی درباره این روش غیرهورمونی دارید، خوشحال می شوم نظرتان را در بخش دیدگاه ها بخوانم. تجربه شما می تواند به مادران دیگری که به دنبال یک روش مطمئن و بدون دردسر برای پیشگیری از بارداری هستند کمک کند. همچنین اگر هنوز در انتخاب روش مناسب مردد هستید، می توانید سؤال هایتان را مطرح کنید تا راهنمایی دقیق تری ارائه شود.
