دیافراگم ضد بارداری

دیافراگم ضد بارداری یکی از روش های پیشگیری از بارداری به شکل یک مانع فیزیکی است. وقتی این وسیله همراه با اسپرم کش استفاده می شود، با جلوگیری از رسیدن اسپرم ها به رحم، از بارداری پیشگیری می کند. میزان اثربخشی آن حدود 87 درصد است و باید توجه داشت که دیافراگم ضد بارداری به تنهایی در برابر بیماری های مقاربتی محافظتی ایجاد نمی کند. استفاده همزمان از دیافراگم و کاندوم می تواند احتمال بارداری را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و در عین حال از ابتلا به بیماری های مقاربتی هم پیشگیری کند. در ادامه این مقاله بیشتر توضیح خواهیم داد.

دیافراگم ضد بارداری چیست و چگونه عمل می کند؟

دیافراگم ضد بارداری یک وسیله انعطاف پذیر، گنبدی شکل و قابل استفاده مجدد است که داخل واژن قرار می گیرد. این وسیله مانند اسفنج، کلاهک دهانه رحم و کاندوم، در دسته روش های «سدّی» پیشگیری از بارداری قرار می گیرد. عملکرد آن به این صورت است که راه ورود اسپرم به رحم و لوله های فالوپ را مسدود می کند؛ جایی که لقاح اسپرم و تخمک معمولا در آن اتفاق می افتد.

برای اینکه دیافراگم ضد بارداری بیشترین تاثیر را داشته باشد، باید همیشه همراه با اسپرم کش استفاده شود. اسپرم کش ماده ای شیمیایی است که اسپرم را بی حرکت یا نابود می کند و نمی گذارد تا به رحم حرکت کند. این نکته مهم است زیرا تنها قرار دادن دیافراگم بدون اسپرم کش، احتمال خطا را بیشتر می کند.

در ایران نیز بسیاری از ماماها و پزشکان زنان هنگام تجویز دیافراگم، آموزش استفاده درست از اسپرم کش را نیز ارائه می دهند تا اثربخشی آن بیشتر شود.

نحوه تهیه دیافراگم ضد بارداری

برای اینکه بتوانید از دیافراگم ضد بارداری استفاده کنید، باید نسخه پزشک یا ماما داشته باشید تا اندازه مناسب برای شما انتخاب شود. زیرا این وسیله باید کاملا با شکل و اندازه دهانه رحم شما سازگار باشد. در مقابل، تهیه اسپرم کش نیازی به نسخه ندارد و به راحتی قابل خرید است. البته بهتر است نوعی را انتخاب کنید که با بدنتان سازگار باشد و باعث حساسیت نشود.

مواد تشکیل دهنده دیافراگم ضد بارداری

دیافراگم ها معمولا از لاستیک، سیلیکون یا لاتکس ساخته می شوند. اگر نسبت به یکی از این مواد، مانند لاتکس، حساسیت دارید، حتما قبل از تهیه آن به پزشک اطلاع دهید.
اگر در رابطه جنسی از روان کننده استفاده می کنید، بهتر است از نوع بر پایه آب یا سیلیکون استفاده شود. روان کننده های روغنی می توانند باعث آسیب دیدن جنس دیافراگم شوند و احتمال پارگی یا تغییر شکل آن را بالا ببرند. استفاده از دیافراگم آسیب دیده می تواند خطر بارداری را بیشتر کند.

در منابع پزشکی فارسی نیز تاکید می شود که نگهداری صحیح و انتخاب روان کننده مناسب نقش مهمی در افزایش عمر دیافراگم ضد بارداری دارد.

دیافراگم ضد بارداری چگونه عمل می کند؟

این وسیله دهانه رحم را می پوشاند؛ یعنی همان ورودی بین واژن و رحم. با پوشاندن این ناحیه، مانعی فیزیکی ایجاد می شود تا اسپرم هایی که پس از نزدیکی وارد واژن می شوند، نتوانند وارد رحم شوند.
همزمان، اسپرم کش که داخل گنبد دیافراگم قرار می گیرد، اسپرم ها را بی حرکت می کند تا نتوانند مسیر خود را ادامه دهند. اسپرم کش در شکل های مختلف شامل ژل، کرم، فوم و شیاف وجود دارد.

چگونه از دیافراگم ضد بارداری استفاده کنیم؟

برای دریافت دیافراگم ضد بارداری نیاز به معاینه توسط پزشک یا ماما دارید. در این جلسه معمولا معاینه لگن انجام می شود تا مطمئن شوند اندازه انتخاب شده مناسب بدن شماست. در این ویزیت، نحوه قرار دادن دیافراگم، خارج کردن آن و همچنین نکات مهم در استفاده صحیح نیز آموزش داده می شود.

روش قرار دادن دیافراگم ضد بارداری

ابتدا دست ها را با آب و صابون ملایم و بدون عطر بشویید. سپس مقدار مناسب اسپرم کش را داخل قسمت گنبدی دیافراگم قرار دهید. مقدار اسپرم کش بسته به نوع محصول می تواند متفاوت باشد، بنابراین بهتر است دستورالعمل بسته را با دقت بخوانید. همچنین کمی از اسپرم کش را روی لبه دیافراگم نیز بزنید.

مراحل قرار دادن دیافراگم:

1- انتخاب یک وضعیت راحت:
می توانید دراز بکشید، چمباتمه بزنید یا یک پا را روی صندلی قرار دهید. موقعیتی را انتخاب کنید که مشابه زمانی باشد که بخواهید فنجان قاعدگی یا تامپون بدون اپلیکاتور را وارد کنید.

2- باز کردن دهانه واژن:
با یک دست لب های داخلی واژن را کنار بزنید و با دست دیگر دیافراگم را نگه دارید طوری که قسمت گنبدی به سمت کف دستتان باشد.

3- جمع کردن دیافراگم:
لبه های دیافراگم را کمی فشار دهید تا کوچک تر شود و بتوانید راحت تر آن را وارد واژن کنید. سپس آن را به آرامی در امتداد دیواره پشتی واژن به سمت پایین و عقب وارد کنید. زاویه مناسب معمولا رو به دنبالچه (استخوان دُم) است.

4- قرار دادن صحیح روی دهانه رحم:
وقتی دیافراگم داخل واژن قرار گرفت، با نوک انگشت اشاره لبه آن را کمی جابه جا کنید تا مطمئن شوید کاملا روی دهانه رحم قرار گرفته است. دهانه رحم معمولا مانند برجستگی کوچک یا حتی مانند نوک بینی احساس می شود. اگر دیافراگم درست جاگذاری شده باشد، باید پشت استخوان شرمگاهی قرار بگیرد و نباید باعث ناراحتی شود.

5- افزودن اسپرم کش:
بعد از قرار دادن دیافراگم، کمی اسپرم کش داخل واژن اضافه کنید تا پوشش بیشتری ایجاد شود.

اگر هنگام راه رفتن، عطسه یا رابطه جنسی وجود دیافراگم را احساس کردید، ممکن است اندازه آن درست نباشد یا به درستی جاگذاری نشده باشد.

چگونه دیافراگم ضد بارداری را خارج کنیم؟

دست ها را بشویید، سپس اقدامات زیر را انجام دهید:

1- انگشت اشاره را داخل واژن ببرید و لبه دیافراگم را پیدا کنید.
2- آن را کمی به سمت پایین خم کنید تا مکش بین دیافراگم و دیواره واژن از بین برود.
3- سپس به آرامی آن را بیرون بکشید.

پس از خارج کردن، دیافراگم را با آب و صابون بشویید و بگذارید در هوای آزاد خشک شود. سپس آن را در محفظه مخصوص خود و در مکانی خنک و دور از نور مستقیم نگهداری کنید.

چه زمانی باید دیافراگم را وارد یا خارج کرد؟

می توانید دیافراگم ضد بارداری را چند ساعت قبل از رابطه وارد کنید. اما بهتر است رابطه جنسی حداکثر تا دو ساعت بعد از ورود دیافراگم انجام شود، زیرا اسپرم کش بعد از مدتی اثر خود را از دست می دهد. اگر بیش از دو ساعت گذشته باشد، باید دوباره داخل واژن اسپرم کش بزنید.

اگر چند بار نزدیکی دارید، هر بار باید مقدار اضافه تری اسپرم کش داخل واژن استفاده کنید.

دیافراگم باید بین 6 تا 24 ساعت بعد از نزدیکی خارج شود. برداشتن زودتر می تواند باعث زنده ماندن برخی اسپرم ها شود. نگه داشتن آن بیش از 24 ساعت نیز ممکن است خطر عفونت یا سندرم شوک سمی را افزایش دهد.

شست وشوی واژن (دوچینگ) بلافاصله بعد از رابطه توصیه نمی شود، زیرا اسپرم کش را از بین می برد. بهتر است حداقل 6 ساعت صبر کنید.

تعویض و نگهداری دیافراگم ضد بارداری

به طور معمول یک دیافراگم تا دو سال قابل استفاده است، مگر اینکه شرایط بدن یا سلامت شما تغییر کند. در شرایط زیر بهتر است به پزشک مراجعه کرده و اندازه جدید بگیرید:

• انجام جراحی لگن
• ابتلا به عفونت های مکرر ادراری
• تغییر وزن بیش از 5 کیلوگرم
• لغزیدن یا نامناسب شدن فیت دیافراگم
• بارداری، زایمان، سقط یا سقط ناموفق
• احساس درد هنگام رابطه

اگر پارگی یا سوراخی در دیافراگم مشاهده کردید، باید فورا آن را تعویض کنید. برای بررسی، می توانید جنس دیافراگم را زیر نور بکشید یا از آن آب عبور دهید تا مطمئن شوید نشتی ندارد.

چقدر دیافراگم ضد بارداری مؤثر است؟

دیافراگم ضد بارداری در شرایط ایده آل و زمانی که به طور کاملا صحیح و منظم استفاده شود، می تواند تا حدود 94 درصد از بارداری جلوگیری کند. این یعنی اگر هر بار دقیقا طبق دستور از دیافراگم و مواد اسپرم کُش استفاده کنید، احتمال بارداری بسیار کم خواهد بود. اما در شرایط معمول و استفاده روزمره که ممکن است خطاهایی رخ بدهد، میزان پیشگیری حدود 87 درصد است.

برای کاهش بیشتر احتمال بارداری، بسیاری از متخصصان پیشنهاد می کنند که همزمان با دیافراگم ضد بارداری، از کاندوم نیز استفاده شود. این روش نه تنها اثر پیشگیری را بیشتر می کند، بلکه مانند کاندوم، از برخی عفونت های مقاربتی نیز محافظت می کند.

مزایای استفاده از دیافراگم ضد بارداری

دیافراگم ضد بارداری چندین مزیت مهم دارد که آن را برای برخی زنان به گزینه ای قابل اعتماد تبدیل می کند:

1- قابل استفاده مجدد (Reusable)

شما می توانید یک دیافراگم را تا دو سال استفاده کنید. کافی است آن را پس از هر بار استعمال شست وشو دهید و در جای خشک و خنک نگهداری کنید. این موضوع باعث می شود روشی اقتصادی و ماندگار باشد.

2- کم دردسر

برخلاف روش هایی مثل قرص جلوگیری که باید روزانه مصرف شوند، دیافراگم فقط زمانی استفاده می شود که رابطه جنسی دارید.

3- بدون هورمون (Non-hormonal)

دیافراگم روی هورمون های بدن تأثیری نمی گذارد و سیکل قاعدگی شما را برهم نمی زند. به همین دلیل برای زنانی که به روش های هورمونی حساسند، انتخاب مناسبی است.

4- بدون عوارض جانبی شایع

در اغلب موارد، دیافراگم باعث عارضه نمی شود مگر اینکه حساسیت پوستی وجود داشته باشد.

5- حس استقلال و کنترل بیشتر

با دیافراگم ضد بارداری شما نیاز ندارید منتظر همراه داشتن کاندوم از طرف شریک جنسی باشید و کنترل پیشگیری به دست خودتان است.

6- مناسب برای رابطه بدون وقفه

می توانید دیافراگم را چند ساعت قبل از رابطه قرار دهید تا لحظات صمیمی بدون نیاز به توقف ادامه یابد.

7- بازگشت سریع باروری

پس از برداشتن دیافراگم، بلافاصله امکان بارداری بازمی گردد و نیاز به صبر یا پاک سازی هورمونی نیست.

نکته تکمیلی:
در ایران، بسیاری از ماماها و متخصصان زنان توصیه می کنند زنانی که نمی خواهند از روش های هورمونی مانند قرص یا آمپول استفاده کنند، می توانند دیافراگم ضد بارداری را به عنوان یک روش مؤثر و ایمن امتحان کنند.

معایب استفاده از دیافراگم ضد بارداری

همان طور که هر روش پیشگیری نقاط ضعف دارد، دیافراگم نیز ممکن است چالش هایی داشته باشد:

1- کاهش اثر در صورت استفاده نادرست

اگر هر بار به درستی وارد نشود یا اسپرم کش به اندازه کافی استفاده نشود، احتمال بارداری افزایش می یابد.

2- جابه جایی در زمان رابطه

گاهی ممکن است به دلیل فعالیت زیاد، دیافراگم از جای خود حرکت کند و خطر بارداری بیشتر شود.

3- نیاز به تمرین برای یادگیری

در روزهای اول ممکن است وارد کردن آن کمی سخت یا زمان بر باشد. بسیاری از زنان بعد از چند بار استفاده کاملا مسلط می شوند.

4- نیاز به روش کمکی در اوایل کار

تا زمانی که کاملا یاد بگیرید چگونه از دیافراگم استفاده کنید، بهتر است از یک روش دیگر مثل کاندوم نیز استفاده کنید.

خطرات احتمالی دیافراگم ضد بارداری

در استفاده صحیح معمولا عارضه خاصی ایجاد نمی شود، اما برخی نکات مهم وجود دارد:

1- حساسیت به مواد سازنده یا اسپرم کش

اگر به لاتکس یا مواد شیمیایی اسپرم کش حساسیت دارید، ممکن است دچار خارش یا سوزش شوید.

2- تحریک دیواره واژن

گروهی از زنان احساس سوزش با استفاده مکرر اسپرم کش دارند. در ایران، بسیاری از متخصصان توصیه می کنند از اسپرم کش های استاندارد و مورد تأیید وزارت بهداشت استفاده شود.

3- افزایش احتمال عفونت ادراری

فشار دیافراگم روی مجرای ادرار در بعضی زنان احتمال UTI را کمی بالاتر می برد.

4- خطر نادر سندرم شوک سمی (TSS)

اگر دیافراگم بیش از 24 ساعت در واژن بماند، احتمال TSS افزایش می یابد که وضعیتی اورژانسی است.

چه کسانی نباید از دیافراگم ضد بارداری استفاده کنند؟

این روش برای همه مناسب نیست. از دیافراگم استفاده نکنید اگر:

• کمتر از شش هفته از زایمان شما گذشته است.
• به لاتکس یا اسپرم کش حساسیت دارید.
• به عفونت های ادراری مستعدید یا در حال حاضر عفونت واژن دارید.
• در معرض خطر بالا برای ابتلا به عفونت مقاربتی هستید.
• سابقه سندرم شوک سمی دارید.

همچنین اگر رابطه جنسی شما بسیار مکرر است (مثلا چند بار در هفته) یا زیر 30 سال هستید، احتمال بارداری بیشتر است و شاید بهتر باشد از روش های طولانی اثر مثل IUD یا کاشتنی ها استفاده کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

در صورت مشاهده هر یک از این علائم با متخصص زنان یا ماما تماس بگیرید:

• تب بالا، ضعف شدید، تهوع یا اسهال
• ترشح غیرطبیعی یا بوی نامطبوع
• خون ریزی غیرمرتبط با قاعدگی از دیافراگم
• درد یا خارش واژینال
• علائم عفونت ادراری

آیا همسر وجود دیافراگم را احساس می کند؟

در اغلب موارد خیر. اما اگر احساس ناخوشایندی وجود داشت، ممکن است دیافراگم درست جاگذاری نشده باشد یا نیاز به اندازه دیگری داشته باشید. در این موارد مراجعه به ماما یا متخصص بهترین راه است.

سخنی از نی نی تینی

دیافراگم ضد بارداری روشی غیرهورمونی، کم خطر و نسبتا مؤثر برای پیشگیری از بارداری است. هرچند از نظر قدرت پیشگیری به اندازه IUD یا ایمپلنت قوی نیست، اما در صورت استفاده صحیح می تواند احتمال بارداری را به شکل قابل توجهی کاهش دهد.