فلج خواب در کودکان

فلج خواب در کودکان چیست؟

فلج خواب در کودکان یکی از اختلالات خواب است که باعث می شود کودک در لحظاتی بین خواب و بیداری قادر به تکان دادن بدن یا صحبت کردن نباشد. این حالت می تواند برای کودک و والدین بسیار نگران کننده باشد، اما در بیشتر موارد خطرناک نیست. بسیاری از خانواده ها این تجربه را با نام بختک در کودکان می شناسند و تصور می کنند دلیل آن عوامل غیرعلمی است، اما در حقیقت این پدیده یک مشکل عصبی-خواب است که دلایل کاملا مشخص دارد. شناخت درست این مشکل کمک می کند تا خانواده با آرامش بیشتری به کودک خود کمک کنند.

علائم فلج خواب در کودکان

فلج خواب در کودکان معمولا با چند نشانه مشخص بروز می کند. شایع ترین علامت آن ناتوانی موقت در حرکت دست ها، پاها یا حتی صحبت کردن است. کودک ممکن است چشمانش را باز کند، اما نتواند از جایش بلند شود. برخی کودکان می گویند حس می کنند چیزی روی سینه شان سنگینی می کند؛ همان احساسی که در فرهنگ ایرانی به آن بختک در کودکان گفته می شود.

گاهی کودک توهم دیداری یا شنیداری خفیف نیز دارد؛ مثل احساس حضور شخصی در اتاق یا شنیدن صداهای مبهم. این علائم معمولا چند ثانیه تا دو دقیقه طول می کشد و سپس کودک به طور طبیعی می تواند حرکت کند. این حالت خطر فیزیکی ندارد، اما از نظر روانی ممکن است کودک را بترساند.

چرا فلج خواب در کودکان رخ می دهد؟

پژوهش ها نشان می دهد که فلج خواب در کودکان زمانی رخ می دهد که هماهنگی مغز و عضلات هنگام ورود یا خروج از مرحله خواب REM دچار اختلال کوتاه مدت شود. در مرحله REM بدن به طور طبیعی دچار شلی عضلانی می شود تا فرد رویاهایش را اجرا نکند. وقتی کودک قبل از پایان REM بیدار می شود، مغز هوشیار است اما عضلات هنوز در حالت استراحت عمیق قرار دارند و این همان لحظاتی هستند که فلج خواب رخ می دهد.

برخی عوامل خطرساز شامل کمبود خواب، استرس مدرسه، مصرف زیاد غذاهای سنگین قبل از خواب، و برنامه خواب نامنظم هستند. کمبود آهن، اضطراب جدایی در برخی کودکان، و سابقه خانوادگی نیز می تواند احتمال رخ دادن این حالت را افزایش دهد.

تفاوت فلج خواب در کودکان با کابوس یا خوابگردی

کابوس ها معمولا کودک را از خواب می پرانند و او قادر است صحبت کند و حرکت کند. در خوابگردی نیز کودک فعالیت هایی مثل راه رفتن یا نشستن انجام می دهد. اما در فلج خواب در کودکان، برعکس، کودک در حالت بی حرکتی قرار می گیرد و نمی تواند واکنشی نشان دهد.

همچنین بختک در کودکان برخلاف آنچه برخی تصور می کنند ارتباطی با عوامل ماورایی ندارد. این حالت یک واکنش طبیعی سیستم عصبی در زمان گذار بین خواب و بیداری است که با کنترل محیط خواب و کاهش اضطراب به شکل قابل توجهی کاهش می یابد.

چگونه فلج خواب در کودکان تشخیص داده می شود؟

تشخیص این مشکل معمولا از طریق گفت وگو با والدین و بررسی الگوی خواب کودک انجام می شود. پزشکان به ندرت نیاز به تست خواب دارند، مگر اینکه کودک علائم دیگری مانند خروپف شدید، توقف تنفس یا خواب آلودگی مفرط در روز داشته باشد. وجود سابقه خانوادگی، استرس مدرسه یا کم خوابی نیز به تشخیص کمک می کند.

اگر والدین توصیف دقیقی از زمان، مدت و شرایط رخداد فلج خواب ارائه دهند، پزشک می تواند با دقت بیشتری علت آن را مشخص کند. ثبت وقایع خواب در یک دفترچه روزانه به والدین کمک می کند الگوها و محرک های اصلی را پیدا کنند.

راه های پیشگیری از فلج خواب در کودکان

پیشگیری از این حالت معمولا ساده و عملی است.
در اغلب موارد، تنظیم سبک زندگی و کیفیت خواب نتیجه بسیار خوبی دارد.

تنظیم ساعت خواب

کودکان باید یک برنامه خواب ثابت داشته باشند. خواب ناکافی یا نامنظم بزرگ ترین عامل برای بروز فلج خواب است.

کاهش اضطراب قبل از خواب

قصه خوانی آرام، حمام ولرم و دوری از هیجان های شدید باعث می شود کودک با آرامش بیشتری بخوابد.

دوری از موبایل و تلویزیون قبل از خواب

نور صفحه نمایش ریتم شبانه روزی بدن را مختل می کند. بهتر است ۱ ساعت قبل از خواب خاموش شوند.

بهبود شرایط اتاق خواب

دمای متعادل، نور کم و محیط آرام نقش مهمی در کاهش احتمال بختک در کودکان دارند.

درمان فلج خواب در کودکان

در بیشتر کودکان نیازی به دارو نیست و با اصلاح سبک خواب مشکل برطرف می شود. اما اگر فلج خواب با اضطراب یا مشکلات روانی همراه باشد، مشاوره کودک بهترین گزینه درمانی است.

در برخی موارد که حملات بسیار مکرر هستند، پزشک امکان دارد از داروهای مخصوص خواب استفاده کند، اما این تصمیم فقط باید توسط متخصص اطفال یا روانپزشک کودک اتخاد شود.

همچنین آموزش دادن به کودک که این حالت خطرناک نیست، باعث کاهش ترس و در نتیجه کاهش دفعات بروز آن می شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

والدین باید زمانی به پزشک مراجعه کنند که:

• حملات فلج خواب بیش از حد تکرار شود.
• کودک دچار اضطراب شدید یا ترس های شبانه شود.
• نشانه هایی مانند خروپف شدید یا قطع تنفس در خواب دیده شود.
• فلج خواب همراه با افت تحصیلی یا مشکل تمرکز باشد.

مشاوره تخصصی می تواند علت دقیق را مشخص کند و مانع اثرگذاری این مشکل بر روند رشد کودک شود.

سخنی از نی نی تینی

فلج خواب در کودکان اگرچه ترسناک به نظر می رسد، اما معمولا بی خطر است و با مدیریت خواب و کاهش اضطراب کنترل می شود. والدین با افزایش آگاهی و ایجاد یک محیط خواب مناسب می توانند به کودک کمک کنند که این دوره را آسان تر پشت سر بگذارد. شناخت درست بختک در کودکان باعث می شود خانواده از نگرانی بی مورد دور بمانند و بدانند که این حالت کاملا قابل کنترل و درمان است.