کیستیک هیگروما یک برجستگی یا کیست پر از مایع است که معمولا روی گردن جنین یا نوزاد تشکیل می شود. این عارضه به دلیل یک مشکل یا انسداد در مسیرهای سیستم لنفاوی ایجاد می شود و موجب تجمع مایع زیر پوست می گردد. هرچند کیستیک هیگروما در بیشتر موارد یک توده خوش خیم است، اما می تواند با خطراتی مانند سقط یا مرگ داخل رحم همراه باشد. همچنین در بسیاری از موارد، با درمان مناسب می توان اندازه این کیست را کاهش داد یا آن را کاملا از بین برد.
کیستیک هیگروما چیست؟
کیستیک هیگروما یک توده یا کیست پر از مایع است که بر اثر اختلال در سیستم لنفاوی ایجاد می شود. سیستم لنفاوی وظیفه دارد مایع لنف را در بدن حرکت دهد تا سموم، مواد زائد و میکروب ها را دفع کند. هنگامی که یکی از مسیرهای لنفاوی کامل شکل نگیرد یا دچار انسداد شود، مایع به جای حرکت طبیعی، در یک نقطه جمع می شود و توده ای شبیه کیست تشکیل می دهد.
کیستیک هیگروما ممکن است در دوران بارداری در سونوگرافی دیده شود یا پس از تولد نوزاد به صورت برجستگی نرم زیر پوست با رنگ متمایل به آبی ظاهر شود. اگر این کیست در دوران بارداری دیده شود، احتمال سقط یا مرگ جنین وجود دارد، زیرا ممکن است در ادامه رشد جنین اختلال ایجاد کند.
کیستیک هیگروما بیشتر چه افرادی را درگیر می کند؟
کیستیک هیگروما معمولا به دلیل تغییرات ژنتیکی رخ می دهد و می تواند هر جنینی را در هر بارداری تحت تأثیر قرار دهد. این مشکل ممکن است به شکل منفرد ایجاد شود، یا همراه با برخی اختلالات ژنتیکی مانند:
- سندرم داون
- سندرم ترنر
- سندرم نونان
اگرچه شایع ترین حالت وقوع کیستیک هیگروما در جنین و نوزاد است، اما در بزرگسالان نیز در شرایطی مانند ضربه شدید فیزیکی یا عفونت دستگاه تنفسی می تواند دیده شود، هرچند بسیار نادر است.
میزان شیوع کیستیک هیگروما
کیستیک هیگروما جزو بیماری های نادر محسوب می شود. تنها حدود ۶ درصد از توده های خوش خیم دوران کودکی را تشکیل می دهد. شکل بالغ این بیماری بسیار نادر است و در منابع پزشکی ایرانی نیز به عنوان یک اختلال کم شیوع معرفی می شود.
علائم کیستیک هیگروما
علائم بسته به اندازه و محل کیست متفاوت است. شایع ترین نشانه ها عبارت اند از:
- برآمدگی نرم زیر پوست
- رنگ آبی یا ارغوانی روی پوست ناحیه کیست
- بزرگ شدن تدریجی کیست
- ظاهر شدن کیست اغلب در ناحیه گردن، اما ممکن است در هر نقطه از بدن تشکیل شود
- اندازه ای که می تواند از یک دانه انگور تا اندازه ای مشابه یک گریپ فروت باشد
علائم شدید و خطرناک کیستیک هیگروما
در برخی موارد، کیست بزرگ می شود و مشکلات جدی ایجاد می کند، مانند:
- تغییر شکل ظاهری اندام
- فشار بر استخوان ها یا اندام ها
- اختلال در غذا خوردن نوزاد
- اختلال در تنفس به دلیل درگیری راه های هوایی
- خونریزی داخلی کیست
- عفونت
در دوران بارداری نیز اگر کیستیک هیگروما تشخیص داده شود، خطر سقط جنین به دلیل تجمع شدید مایع در بدن جنین (هیدروپس) وجود دارد.
علت ایجاد کیستیک هیگروما
علت دقیق این وضعیت مشخص نیست، اما بر اساس تحقیقات پزشکی، دلایل زیر در بروز آن نقش دارند:
- آسیب یا ناهنجاری در شکل گیری سیستم لنفاوی جنین
- ضربه فیزیکی در بزرگسالان
- عفونت های شدید تنفسی در بزرگسالان
- تغییرات ژنتیکی یا جهش های مرتبط با رشد سیستم لنفاوی
- عوامل محیطی دوران بارداری مانند مصرف دخانیات یا الکل
در بسیاری از موارد، کیستیک هیگروما به صورت منفرد شکل می گیرد، اما در برخی موارد همراه با اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون یا نونان دیده می شود.
روش های تشخیص کیستیک هیگروما
تشخیص کیستیک هیگروما معمولا تا سن دو سالگی انجام می شود. اما اگر در دوران بارداری ظاهر شود، معمولا با روش های زیر بررسی می شود:
- سونوگرافی دوران بارداری: کیست معمولا در هفته های ابتدایی قابل مشاهده است.
- آزمایش خون (آلفافیتوپروتئین): بین هفته های 15 تا 20 بارداری انجام می شود و به تشخیص دقیق تر کمک می کند.
- بررسی کروموزومی جنین: اگر شک به اختلال ژنتیکی وجود داشته باشد.
پس از تولد، پزشک برای تشخیص دقیق تر ممکن است موارد زیر را درخواست کند:
- معاینه فیزیکی
- سونوگرافی
- تصویربرداری MRI یا X-ray
کیستیک هیگروما چگونه درمان می شود؟
درمان کیستیک هیگروما به شرایط کودک، محل کیست و اندازه آن بستگی دارد. هدف اصلی درمان، کوچک کردن یا حذف کامل کیست است. روش های درمانی عبارت اند از:
روش های درمان
- جراحی برای برداشتن کامل کیست
- تخلیه مایع داخل کیست (درناژ پوستی)
- اسکلروتراپی: تزریق ماده ای که باعث خشک شدن و از بین رفتن کیست می شود
- لیزر درمانی: برای حذف بافت های اضافی
- رادیوفرکوئنسی: کوچک کردن سایز کیست از طریق امواج
در بعضی از کودکان، کیست بدون درمان خاصی به مرور کوچک شده و حتی ناپدید می شود. البته اگر بخشی از سیستم لنفاوی آسیب دیده باشد، احتمال برگشت کیست وجود دارد.
عوارض درمان کیستیک هیگروما
یکی از عوارض معمول پس از جراحی، باقی ماندن جای زخم است که مقدار آن بستگی به اندازه و محل کیست دارد. روش هایی مثل لیزر، اسکلروتراپی و رادیوفرکوئنسی معمولا جای زخم کمتری ایجاد می کنند.
پس از جراحی یا تخلیه کیست باید محل درمان مانند یک زخم باز مراقبت شود. اگر علائمی مانند موارد زیر دیده شد باید فورا به پزشک اطلاع داده شود:
- خروج مایع زرد یا شفاف
- قرمزی، گرمی یا حساسیت ناحیه
- بزرگ شدن ناگهانی کیست
- تغییر رنگ محل درمان
پیش آگهی و آینده بیماران مبتلا به کیستیک هیگروما
پیش آگهی کیستیک هیگروما به زمان تشخیص، علت بروز و اندازه کیست بستگی دارد. اگر جراح بتواند تمام بافت های غیرطبیعی را به طور کامل بردارد، پیش آگهی بسیار خوب خواهد بود. اما اگر بخشی از بافت باقی بماند، احتمال بازگشت کیست حدود 15 درصد است.
تشخیص زودهنگام، مخصوصا در دوران بارداری، باعث می شود احتمال عوارض شدید مانند آسیب اندام ها یا ناهنجاری های ظاهری کمتر شود.
آیا می توان از کیستیک هیگروما پیشگیری کرد؟
از آن جایی که علت دقیق این بیماری مشخص نیست، پیشگیری قطعی وجود ندارد. اما می توان با روش های زیر احتمال بروز مشکلات جنینی را کاهش داد:
- انجام مشاوره ژنتیک پیش از بارداری
- پرهیز از مصرف دخانیات و الکل
- تغذیه سالم و سبک زندگی مناسب
- انجام منظم مراقبت های بارداری
چه زمان باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر کودک شما دارای کیستیک هیگروما است و موارد زیر رخ دهد، بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- بزرگ تر شدن کیست
- تغییر رنگ
- خروج مایع
- حساسیت، درد یا گرم شدن محل
- اختلال در تغذیه یا تنفس
در صورتی که کودک مشکل تنفسی دارد، باید فورا به اورژانس مراجعه شود.
چه سوالاتی می توانم از پزشک بپرسم؟
- آیا نیاز به جراحی وجود دارد؟
- آیا کیست باعث آسیب به استخوان یا اندام ها شده؟
- بهترین روش درمان برای کودک من چیست؟
- احتمال برگشت کیست چقدر است؟
سخنی از نی نی تینی
دیدن یک توده بزرگ روی گردن نوزاد ممکن است بسیار نگران کننده باشد، اما با تشخیص به موقع و انتخاب درمان مناسب، بسیاری از کودکان به خوبی درمان می شوند. اگر قصد بارداری دارید و می خواهید درباره احتمال بروز بیماری های ژنتیکی بدانید، مشاوره ژنتیک بهترین راه است. همچنین اگر با سقط یا مرگ جنین مواجه شده اید، متخصصان سلامت می توانند کمک های روانی و حمایتی لازم را ارائه دهند.
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان تجربه ای درباره کیستیک هیگروما یا روند درمان آن دارید، لطفا در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. پرسش ها، دغدغه ها و تجربه های واقعی شما می تواند به والدین دیگر کمک کند تا در مسیر درمان فرزندشان با آرامش بیشتری قدم بردارند. همچنین اگر سؤال تخصصی تری دارید، کافی است بپرسید تا در سریع ترین زمان راهنمایی تان کنم.
