کیست آراکنوئید چیست؟
کیست آراکنوئید یک کیست غیرسرطانی و کیسه ای پر از مایع است که روی مغز یا نخاع رشد می کند. این کیست معمولا مادرزادی است و بسیاری از افراد ممکن است سال ها آن را داشته باشند بدون اینکه متوجه وجودش شوند. در بیشتر موارد، کیست آراکنوئید هیچ علامتی ایجاد نمی کند و به درمان خاصی هم نیاز ندارد. با این حال، اگر اندازه کیست بزرگ شود یا تغییر کند، ممکن است پزشک جراحی تخلیه یا برداشتن آن را توصیه کند.
کیست آراکنوئید چگونه تشکیل می شود؟
کیست آراکنوئید زیر لایه ای به نام غشای آراکنوئید تشکیل می شود. این غشا یکی از لایه های اصلی پوشاننده مغز و نخاع است و مانند یک شبکه ظریف و عنکبوتی عمل می کند.
زمانی که این لایه به هر دلیل دچار پارگی یا شکاف شود، مایع مغزی–نخاعی (CSF) در آن تجمع پیدا کرده و موجب تشکیل کیست آراکنوئید می شود.
این کیست ها اغلب کوچک هستند و مشکلی ایجاد نمی کنند، اما اگر رشد کنند می توانند روی بخش هایی از سیستم عصبی مرکزی فشار وارد کرده و علائم ایجاد کنند.
محل تشکیل کیست آراکنوئید
کیست آراکنوئید داخل جمجمه (مغزی)
کیست آراکنوئید ممکن است در بخش های مختلف مغز ایجاد شود. از جمله:
نواحی معمول ایجاد کیست آراکنوئید در مغز
- جلوی گوش ها (ناحیه حفره میانی)
- پشت چشم ها (ناحیه سوپراسلار)
- در پایه جمجمه (ناحیه حفره پسین)
این مناطق از نظر حساسیت بالینی اهمیت دارند، زیرا هرگونه فشار اضافی در این نواحی می تواند روی بینایی، شنوایی یا تعادل تأثیر بگذارد.
کیست آراکنوئید نخاعی
این نوع کیست روی نخاع قرار می گیرد و بیشترین شیوع آن در ناحیه پشتی ستون فقرات است؛ یعنی بخشی که از پایین گردن تا زیر دنده ها امتداد دارد.
این نوع نسبت به نوع مغزی بسیار کمتر دیده می شود.
انواع کیست آراکنوئید
انواع کیست آراکنوئید بر اساس زمان تشکیل
1. کیست آراکنوئید اولیه (مادرزادی)
این نوع از زمان تولد همراه فرد است و علت دقیق آن ناشناخته است. در بسیاری از منابع معتبر ایرانی، علت ایجاد این کیست ها نقص های خفیف در شکل گیری لایه های محافظ مغز در دوران جنینی عنوان شده است.
2. کیست آراکنوئید ثانویه
این نوع بعدها در زندگی فرد ایجاد می شود و می تواند به دلایل زیر باشد:
- ضربه های جدی به سر
- عفونت های مغزی یا نخاعی
- جراحی های مغزی
- وجود تومور در مغز یا نخاع
علائم کیست آراکنوئید
آیا کیست آراکنوئید همیشه علامت دارد؟
خیر. بیشتر کیست ها بی علامت هستند.
فقط زمانی علائم ایجاد می شود که کیست بزرگ شود و روی ساختارهای مغزی یا نخاعی فشار وارد کند.
علائم شایع کیست آراکنوئید
- سردردهای مکرر
- سرگیجه یا احساس دوران
- خستگی شدید
- تهوع و استفراغ
- تشنج
- اسپاسم یا گرفتگی عضلات
- کمر درد
نکته مهم: در کیست مغزی در کودکان علائمی مانند بی قراری، تأخیر در رشد یا بزرگ شدن غیرطبیعی سر می تواند دیده شود.
علل ایجاد کیست آراکنوئید
چرا کیست آراکنوئید ایجاد می شود؟
کیست آراکنوئید زمانی تشکیل می شود که غشای آراکنوئید دچار شکاف شود و مایع مغزی–نخاعی در آن جمع گردد.
عوامل ایجاد کیست مادرزادی
پزشکان علت دقیق را نمی دانند، اما احتمالا پارگی یا نقص در بافت های محافظ مغز هنگام رشد جنین نقش دارد.
عوامل ایجاد کیست ثانویه
- ضربه به سر
- عفونت های مغزی
- جراحی های قبلی
- وجود تومور
در بسیاری موارد، علت آن هرگز مشخص نمی شود و پیشگیری هم امکان پذیر نیست.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر کیست آراکنوئید هستند؟
- نوزادان و کودکان خردسال
- مردان (شیوع بیشتر نسبت به زنان)
- افراد مبتلا به بیماری هایی مانند آراکنوئیدیت یا سندرم مارفان
- افرادی که سابقه این بیماری در خانواده دارند
در برخی خانواده ها، کیست مغزی در کودکان به شکل ژنتیکی دیده می شود.
اگر نگرانی دارید، مشاوره ژنتیک می تواند مفید باشد.
عوارض کیست آراکنوئید
عوارض احتمالی (نادر اما مهم)
- تأخیر حرکتی یا رشدی در کودکان
- اختلال در هورمون ها و رشد
- ضعف عضلات صورت
- درد شدید
- کجی ستون فقرات
- بزرگ بودن غیرطبیعی سر در نوزادان
- عفونت های ادراری
- کاهش یا از دست دادن بینایی
- فلج عضلات چشم
خطر انسداد جریان مایع مغزی–نخاعی
اگر کیست جریان طبیعی CSF را مختل کند، هیدروسفالی ایجاد می شود که افزایش فشار داخل جمجمه را به دنبال دارد و بسیار خطرناک است.
پارگی کیست
اگر کیست پاره شود، مایع اضافی وارد مغز یا نخاع شده و ممکن است خونریزی یا افزایش ناگهانی فشار ایجاد کند. این وضعیت اورژانسی است.
کیست آراکنوئید چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می دهد و در صورت لزوم از روش های تصویربرداری مانند:
- ام آرآی
- سی تی اسکن
استفاده می کند.
بسیاری از افراد زمانی از وجود کیست آراکنوئید مطلع می شوند که برای مشکل دیگری تصویربرداری انجام داده اند.
درمان کیست آراکنوئید
آیا همیشه درمان لازم است؟
خیر. اگر کیست کوچک باشد و علامتی ایجاد نکند، تنها کاری که نیاز است پیگیری منظم با ام آرآی است.
اما اگر کیست بزرگ باشد یا علامت دار شود، درمان جراحی پیشنهاد می شود.
روش های جراحی
1. جراحی آندوسکوپی
در این روش کم تهاجمی، جراح با یک دوربین ظریف وارد مغز یا نخاع می شود و کیست را باز یا تخلیه می کند.
2. کرانیوتومی و فنستریشن
در این روش، بخش کوچکی از استخوان جمجمه برداشته می شود تا جراح بتواند کیست را باز کرده و مایع آن را تخلیه کند.
3. برداشت کامل کیست
در موارد نخاعی، جراح تلاش می کند کیست را کاملا بردارد. اگر کامل برداشته نشود، از شانت برای تخلیه مایع استفاده می شود.
4. شانت گذاری
امروزه کمتر انجام می شود، زیرا باقی ماندن شانت در بدن احتمال عارضه را افزایش می دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما یا فرزندتان علائمی مانند سردرد شدید، اختلال در حرکت، تاری دید، تشنج یا ضعف ناگهانی دارید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
کیست آراکنوئید ممکن است با علائم تومور مغزی اشتباه گرفته شود؛ بنابراین تشخیص دقیق ضروری است.
آینده افراد مبتلا به کیست آراکنوئید چگونه است؟
بیشتر کیست ها هرگز مشکل جدی ایجاد نمی کنند. اما ضربه های شدید می توانند خطر پارگی کیست را افزایش دهند، پس استفاده از کلاه ایمنی در فعالیت های ورزشی ضروری است.
اگر درمان لازم باشد، برداشتن کامل کیست می تواند آن را برای همیشه برطرف کند.
در موارد نادر، کیست ممکن است پس از جراحی دوباره تشکیل شود.
سخنی از نی نی تینی
کیست آراکنوئید معمولا خطرناک نیست و بیشتر افراد بدون هیچ مشکلی با آن زندگی می کنند. با این حال، آگاهی از علائم هشداردهنده و پیگیری منظم می تواند از عوارض احتمالی جلوگیری کند.
اگر نگران خود یا فرزندتان هستید، مشورت با پزشک می تواند نگرانی شما را کمتر کند.
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تجربه ای درباره کیست آراکنوئید داشته اید، در بخش نظرات با دیگران به اشتراک بگذارید. پرسش های خود را نیز بنویسید تا راهنمایی تان کنم.
