ورم سر نوزاد یکی از مشکلاتی است که برخی خانواده ها هنگام تولد نوزاد با آن روبه رو می شوند، به ویژه وقتی زایمان طولانی یا دشوار باشد. این حالت که در پزشکی به آن کاپوت سوکسدانیوم گفته می شود، معمولا موقتی و بی خطر است و با گذشت زمان برطرف می شود. بیشتر نوزادانی که دچار این مشکل هستند، هیچ نوع درمان خاصی نیاز ندارند و تنها کمی تورم روی پوست سر مشاهده می شود که اغلب مادرها را نگران می کند. در ادامه این مقاله در مورد این عارضه در نوزادان بیشتر توضیح خواهیم داد.
ورم سر نوزاد یا کاپوت سوکسدانیوم چیست؟
کاپوت سوکسدانیوم نوعی ورم یا ادم است که سطح پوست سر نوزاد را درگیر می کند و اغلب در نتیجه فشار واردشده هنگام عبور از کانال زایمان ایجاد می شود. در زایمان هایی که طولانی می شوند یا خروج نوزاد با سختی بیشتری همراه است، فشار بیشتری روی سر وارد می شود و این ورم احتمال بروز بیشتری پیدا می کند.
در این وضعیت، مایع زیر پوست سر جمع می شود و باعث ایجاد تورم نرم و قابل لمس می گردد. در برخی نوزادان، ظاهر سر ممکن است کمی مخروطی شکل به نظر برسد؛ حالتی که بین خانواده ها به عنوان “سر مخروطی نوزاد” شناخته می شود و معمولا چند روز بعد طبیعی می گردد. پزشکان در بسیاری مواقع برای راحتی، این مشکل را به اختصار “کاپوت” می نامند.
میزان شیوع ورم سر نوزاد
بر اساس بررسی های پزشکی، احتمال بروز ورم سر نوزاد بین 2 تا 33 درصد گزارش شده است. این تفاوت به عواملی مانند نوع زایمان، طول مدت زایمان و میزان فشار واردشده بستگی دارد. در ایران نیز متخصصان نوزادان چنین آماری را طبیعی می دانند و تأکید می کنند که این مشکل اغلب خودبه خود بهبود پیدا می کند.
عوامل خطر ایجاد کاپوت سوکسدانیوم
ورم سر نوزاد معمولا در زایمان طبیعی دیده می شود و در زایمان به روش سزارین احتمال آن بسیار کمتر است. دلایل شایع ایجاد این وضعیت عبارت اند از:
- زایمان های کمک واسطه ای مانند استفاده از فورسپس یا وکیوم.
- درشت بودن نوزاد، مثلا وزن بیشتر از حدود 4 کیلوگرم.
- طولانی شدن روند زایمان و فشار زیاد روی سر نوزاد.
- پایین بودن بیش از حد سر نوزاد در کانال زایمان برای مدت طولانی قبل از خروج.
(طبق گفته های خیلی از پزشکان متخصص زنان و زایمان، کمبود مایع آمنیوتیک یا وضعیت نادرست قرار گرفتن جنین در لگن مادر هم می تواند احتمال فشار روی سر نوزاد را افزایش دهد.)
علائم و ظاهر ورم سر نوزاد
ورم سر نوزاد معمولا در پشت سر دیده می شود و ممکن است با تغییر رنگ یا کبودی همراه باشد. ویژگی های شایع آن عبارت است از:
- تغییر رنگ بخش متورم مانند تیرگی یا کبودی.
- تورم نرم و اسفنجی هنگام لمس.
- تورم ممکن است به دو طرف سر نیز گسترش پیدا کند.
این موارد بیشتر ظاهری هستند و تأثیر دائمی روی رشد یا ساختار مغز نوزاد ندارند.
در صورت ورم سر در نوزادم چه انتظاری باید داشته باشم؟
کاپوت سوکسدانیوم تقریبا همیشه بی خطر است. تورم معمولا طی چند ساعت تا چند روز به طور کامل از بین می رود بدون نیاز به درمان دارویی یا اقدام خاص. پزشکان تنها توصیه می کنند که والدین ناحیه را تحت نظر داشته باشند تا کم کم فروکش کند.
(در برخی بیمارستان ها توصیه می شود مادر از ماساژ دادن ناحیه یا قرار دادن وسایل گرم کننده روی آن خودداری کند، چرا که این کار باعث تحریک پوست می شود.)
عوارض احتمالی ورم سر نوزاد
اگرچه اغلب بدون مشکل برطرف می شود، اما گاهی ممکن است دو عارضه مشاهده شود:
ریزش مو در ناحیه ورم
برخی نوزادان به دلیل فشار واردشده، دچار ریزش موی موقتی در شکل یک حلقه یا دایره می شوند. در موارد نادر، فشار زیاد ممکن است سبب آسیب جزئی پوست و ایجاد جای زخم شود که منجر به ریزش موی دائمی شود. این حالت بسیار نادر است.
زردی نوزاد
وجود تورم و کبودی باعث افزایش جزئی بیلی روبین خون می شود و ممکن است نوزاد دچار زردی شود. زردی در این مورد معمولا خفیف است و با گذر زمان بهتر می شود. اگر مادر متوجه زرد شدن چشم یا پوست نوزاد شد، باید به پزشک مراجعه کند.
تفاوت ورم سر نوزاد با سفالوهماتوم
این دو وضعیت ممکن است به طور جداگانه یا با هم رخ دهند، اما تفاوت هایی دارند که در ادامه به این تفاوت ها اشاره می کنیم:
ورم سر نوزاد (کاپوت)
- تورم در سطح پوست سر است.
- مرز مشخصی ندارد و از خطوط استخوانی جمجمه عبور می کند.
- معمولا بلافاصله پس از تولد دیده می شود.
- اغلب ظرف چند روز کاهش می یابد.
سفالوهماتوم
- تجمع خون در زیر لایه های عمقی تر پوست سر است.
- از خطوط استخوانی عبور نمی کند و مرز مشخص دارد.
- پس از تولد قابل مشاهده است.
- برطرف شدن آن ممکن است هفته ها تا ماه ها طول بکشد.
(پزشکان معمولا با لمس ملایم ناحیه می توانند تفاوت این دو حالت را تشخیص دهند و نیاز به تصویربرداری معمولا نیست، مگر در موارد خاص.)
آیا می توان ورم سر نوزاد را در دوران بارداری تشخیص داد؟
در برخی موارد نادر، مشکلات بارداری باعث ایجاد کاپوت سوکسدانیوم پیش از تولد می شود. سونوگرافی بارداری ممکن است تورم را نشان دهد.
عوامل بارداری که ممکن است سبب ایجاد این مشکل شوند عبارت اند از:
- کمبود مایع آمنیوتیک
- پاره شدن زودرس کیسه آب پیش از هفته 37 بارداری
در چنین شرایطی پزشک معمولا وضعیت جنین را به دقت تحت نظر می گیرد.
سخنی از نی نی تینی
اگرچه ممکن است ظاهر سر نوزاد به دلیل ورم کمی غیرطبیعی به نظر برسد، اما این وضعیت در اکثر موارد کاملا بی خطر و موقتی است. ورم معمولا طی چند روز تا چند هفته از بین می رود. در موارد نادر ممکن است زردی یا ریزش مو ایجاد شود که اغلب خودبه خود بهتر می شود.
اگر تغییر رنگ غیرعادی پوست یا چشم نوزاد مشاهده کردید، یا ورم پس از چند روز بهتر نشد، مراجعه به پزشک ضروری است.
اگر تجربه ای درباره ورم سر نوزاد یا کاپوت سوکسدانیوم دارید، یا پزشک چیزی به شما گفته که می تواند برای مادران دیگر مفید باشد، خوشحال می شوم همین جا بنویسید. پرسش های شما درباره زایمان، ورم سر، زردی یا مراقبت های نوزاد را با جان و دل پاسخ می دهم. مشارکت شما می تواند به مادران دیگری که همین نگرانی ها را دارند آرامش بیشتری بدهد.
