دریچه پیشابراه پسین یا همان دریچه پیشابراه خلفی یک ناهنجاری مادرزادی است که نوزاد با آن متولد می شود. در این حالت، بافت اضافه ای درون پیشابراه قرار می گیرد و مسیر خروج ادرار را تنگ یا مسدود می کند. وقتی مجرای خروج ادرار به درستی باز نباشد، ادرار نمی تواند از مثانه خارج شود و به سمت کلیه ها برمی گردد. این برگشت ادرار در طول زمان می تواند باعث آسیب به مثانه و کلیه ها شود و مشکلات جدی تری ایجاد کند.
در این وضعیت، کودک ممکن است با علائمی مانند سخت ادرار کردن، عفونت های مکرر ادراری، یا احساس درد هنگام دفع ادرار روبه رو شود. معمولا درمان با هدف از بین بردن یا تخریب این بافت اضافی انجام می شود تا مسیر ادرار کاملا باز شود.
دریچه پیشابراه خلفی (PUV) چیست؟
دریچه پیشابراه خلفی یک ناهنجاری مادرزادی است که باعث می شود بافتی غیرطبیعی در ابتدای پیشابراه ایجاد شود. این بافت مانند یک سد کوچک عمل می کند و اجازه نمی دهد ادرار آزادانه از مثانه خارج شود. در نتیجه، مثانه به طور کامل تخلیه نمی شود و ادرار در آن باقی می ماند یا به سمت کلیه ها برمی گردد. این روند در طولانی مدت می تواند عملکرد کلیه ها را مختل کند.
این بیماری از زمان رشد جنین در رحم شکل می گیرد و چون یک اختلال مادرزادی است، کودک از لحظه تولد آن را همراه خود دارد. تشخیص این وضعیت می تواند در دوران بارداری با سونوگرافی، بلافاصله پس از تولد یا حتی در سال های اولیه کودکی اتفاق بیفتد.
یک نکته مهم این است که دریچه پیشابراه خلفی فقط در نوزادان و کودکان پسر دیده می شود و در دخترها رخ نمی دهد. نام دیگر این وضعیت، غشای انسدادی مادرزادی پیشابراه خلفی است که در حوزه پزشکی نیز کاربرد دارد.
آیا دریچه پیشابراه خلفی شایع است؟
بر اساس آمارهای پزشکی بین المللی، هر سال حدود چند صد نوزاد پسر با مشکل دریچه پیشابراه خلفی متولد می شوند. این بیماری اگرچه نادر محسوب می شود، اما شایع ترین علت انسداد مادرزادی دستگاه ادراری در پسران است.
مطالعات متخصصان اورولوژی کودکان در ایران نیز نشان داده اند که این مشکل یکی از اصلی ترین دلایل بزرگ شدن مثانه و برگشت ادراری در نوزادان پسر است و نیاز به پیگیری و درمان زودهنگام دارد.
علائم دریچه پیشابراه خلفی چیست؟
علائم این بیماری بسته به شدت انسداد می تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. برخی از نشانه های رایج عبارت اند از:
- جریان ادرار ضعیف یا قطره قطره
- عفونت های مکرر ادراری
- وزن گیری نامناسب در شیرخواران
- احساس درد هنگام ادرار کردن
- سخت شروع شدن ادرار یا زور زدن برای دفع
- کاهش مایع آمنیوتیک در دوران بارداری
- مشخص شدن بزرگ شدن کلیه ها در سونوگرافی دوران بارداری
این علائم نشان می دهند که ادرار به درستی تخلیه نمی شود و دستگاه ادراری تحت فشار قرار دارد.
علت دریچه پیشابراه خلفی چیست؟
علت دقیق ایجاد دریچه پیشابراه خلفی هنوز برای پزشکان کاملا مشخص نیست، اما آنچه می دانیم این است که در دوران رشد جنین، بافت اضافه ای داخل پیشابراه شکل می گیرد که نباید وجود داشته باشد. این بافت باعث تنگی مسیر ادرار می شود و جریان ادرار را محدود می کند.
تحقیقات انجام شده در مراکز تخصصی کودکان در ایران و جهان نشان می دهد که این یک اختلال تصادفی در رشد جنین است و معمولا ارتباطی با رفتار مادر، تغذیه، یا عوامل محیطی در دوران بارداری ندارد.
عوارض دریچه پیشابراه خلفی
اگر این مشکل به موقع درمان نشود، می تواند باعث بروز عوارض زیر شود:
- برگشت ادرار به سمت کلیه ها
- تخلیه ناقص مثانه
- ورم و بزرگ شدن کلیه ها
- کاهش عملکرد کلیه ها و در موارد شدید نارسایی کلیه
به همین دلیل رسیدگی سریع و تشخیص زودهنگام اهمیت بسیار زیادی دارد.
دریچه پیشابراه خلفی چگونه تشخیص داده می شود؟
گاهی پزشک طی سونوگرافی دوران بارداری متوجه نشانه هایی می شود که احتمال وجود این بیماری را مطرح می کند. پس از تولد نیز برای تشخیص دقیق ممکن است از روش های زیر استفاده شود:
1. سونوگرافی کلیه و مثانه
در این روش، پزشک اندازه کلیه ها، شکل مثانه و هرگونه نشانه انسداد را بررسی می کند.
این سونوگرافی در ایران هم یکی از استانداردترین روش های اولیه تشخیص است.
2. عکس برداری VCUG (سیستو اورتروگرام تخلیه ای)
در این روش نشان داده می شود که مثانه چگونه پر و خالی می شود و آیا برگشت ادرار وجود دارد یا خیر. همچنین مسیر پیشابراه و محل تنگی مشخص می شود.
3. سیستوسکوپی
در این روش پزشک یک دوربین باریک و ظریف وارد دستگاه ادراری می کند تا دریچه و مسیر ادرار را مستقیم ببیند. این دقیق ترین روش برای تشخیص است.
4. آزمایش خون و ادرار
این آزمایش ها برای بررسی عملکرد کلیه ها و میزان آسیب احتمالی انجام می شوند.
پیش آگهی و آینده بیماری دریچه پیشابراه خلفی
اگر کودک شما دچار دریچه پیشابراه خلفی باشد، معمولا لازم است تا پایان عمر تحت بررسی های دوره ای قرار بگیرد. این بررسی ها شامل آزمایش خون و سونوگرافی است تا عملکرد کلیه ها به طور منظم ارزیابی شود. برخی کودکان ممکن است در دوران کودکی یا حتی بزرگسالی دچار نشت ادرار یا همان بی اختیاری ادرار شوند.
بر اساس گزارش های علمی، تقریبا ۱۵ درصد از کودکان مبتلا به دریچه پیشابراه خلفی در طول زندگی به سمت نارسایی کلیه پیش می روند. این آمار اهمیت تشخیص زودهنگام، درمان صحیح و پیگیری منظم را بیشتر نشان می دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر کودک شما هرگونه نشانه ای از دریچه پیشابراه خلفی دارد، باید فورا با پزشک یا اورولوژیست اطفال تماس بگیرید. عدم درمان به موقع این مشکل می تواند منجر به آسیب های جدی و ماندگار شود و سلامت کلیه ها و مثانه را تهدید کند. حتی نشانه هایی مانند سختی در ادرار کردن، درد، یا عفونت های مکرر ادراری نباید نادیده گرفته شوند.
چه سوالاتی را باید از پزشک بپرسم؟
پرسیدن سؤال های دقیق و هدفمند کمک می کند بهتر شرایط کودک را درک کنید و مسیر درمان برایتان شفاف تر شود. برخی از سؤال های مفید شامل موارد زیر هستند:
- چه گزینه های درمانی برای دریچه پیشابراه خلفی وجود دارد؟
- این روش درمانی چگونه کار می کند و چه میزان موفقیت دارد؟
- در دوران نقاهت باید منتظر چه علائمی باشم؟
- مراقبت از کودک در دوران بهبودی چگونه باید انجام شود؟
- چه زمانی باید برای ویزیت بعدی مراجعه کنیم و پیگیری ها چگونه خواهد بود؟
سخنی از نی نی تینی
تشخیص اینکه کودک دچار دریچه پیشابراه خلفی است می تواند برای والدین بسیار نگران کننده باشد. اما باید بدانید که این اختلال مادرزادی قابل پیشگیری نبوده و هیچ اقدام اشتباهی از سوی شما باعث ایجاد آن نشده است. تیم درمانی کودک شما برای همراهی، راهنمایی و پاسخ به پرسش های شما در تمام مراحل کنار شما خواهند بود.
رعایت ویزیت های پیگیری، انجام آزمایش ها و مطرح کردن تمام نگرانی ها می تواند روند درمان را بسیار مؤثرتر کند.
اگر تجربه ای درباره دریچه پیشابراه خلفی دارید یا سوالی در ذهن شماست، در بخش نظرات برای ما بنویسید تا به شما پاسخ دهیم و این مطلب را کامل تر کنیم.
