شاید از قبل انتظار داشتید که دوران بارداری همراه با هوس های غذایی عجیب باشد؛ مثلا میل به خوردن خیارشور شیرین یا ترکیب های غیرعادی که معمولا در جمع دوستان خنده دار می شود. اما اگر به جای خوراکی، ناگهان هوس چیزهایی مثل یخ، صابون یا حتی خاک به سراغتان بیاید چه؟
این موضوع کاملا واقعی و حتی در میان بسیاری از زنان باردار غیرمعمول نیست.
خوردن یا میل شدید به مواد غیرخوراکی اصطلاحا پیکا نام دارد. این حالت ممکن است در هر فردی اتفاق بیفتد، چه باردار باشد چه نباشد؛ اما پیکا در بارداری بسیار شایع تر دیده می شود.
اما واقعا چرا یک زن باردار (یا هر فرد دیگری) ممکن است بخواهد چیزی را بخورد که اصلا برای خوردن ساخته نشده؟
در ادامه مقاله، همه آنچه لازم است درباره پیکا در بارداری بدانید، همراه با راهکارهای کاربردی مطرح شده است.
پیکا در بارداری چیست؟
پیکا نوعی اختلال خوردن است. زمانی این وضعیت تشخیص داده می شود که فرد حداقل به مدت یک ماه به طور مداوم مواد غیرخوراکی را مصرف کند یا میل شدید به خوردن آنها داشته باشد.
بسیاری از متخصصان معتقدند پیکا می تواند نشانه ای باشد که بدن دچار عدم تعادل یا کمبود مواد مغذی شده است. برخی پژوهش ها نشان داده اند که پیکا در بارداری به ویژه با کم خونی و به خصوص کمبود آهن ارتباط دارد. این وضعیت ممکن است در هر مرحله ای از بارداری رخ دهد، اما معمولا در سه ماهه اول بیشتر دیده می شود.
مواد غیرخوراکی که فرد مبتلا به پیکا ممکن است بخورد یا حتی بمکد شامل موارد زیر است:
- یخ
- کاغذ
- خاک رس
- خاک
- صابون
- گچ
- پودر بچه
- خاکستر
- نشاسته خام
- برنج خام
- حبوبات خام
- مو
- نخ
- پارچه
- تکه های رنگ
- چسب
- فلز
- سنگ ریزه ها
در بیشتر موارد فرد مبتلا به پیکا همچنان غذای معمولی می خورد، اما همزمان میل شدید به یک یا چند ماده غیرخوراکی نیز دارد.
برای مثال:
میل به یخ «پاگوفاژیا»، میل به خاک یا سنگ ریزه «ژئوفاژیا» و میل به نشاسته خام «امیلوفاژیا» نام دارد.
در ایران نیز بسیاری از مادران باردار تجربه میل به خوردن یخ یا حتی نشاسته خام را گزارش می کنند و معمولا این موضوع به عنوان نشانه ای از کم خونی مطرح می شود.
علت پیکا در بارداری چیست؟
پیکا در بارداری می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. برخی از این دلایل توضیح می دهند که چرا این حالت در دوران بارداری بیشتر دیده می شود.
یکی از مهم ترین دلایل آن است که بدن مواد مغذی کافی دریافت نمی کند.
در دوران بارداری، غذایی که شما مصرف می کنید علاوه بر نیازهای بدن خودتان، باید نیازهای جنین را نیز تأمین کند. اگر تغذیه مناسب نباشد یا حجم غذا به دلیل تهوع و استفراغ کاهش یابد، احتمال کمبود برخی مواد مغذی افزایش پیدا می کند.
در چنین شرایطی بدن ممکن است به طور ناخودآگاه به دنبال مواد غیرخوراکی برود تا کمبودها را جبران کند؛ هرچند این مواد هیچ ارزش غذایی ندارند.
مواردی که بیشتر باعث پیکا در بارداری می شوند عبارت اند از:
- کمبود آهن
- کمبود روی
- کمبود ویتامین های گروه B
- تهوع و استفراغ شدید
- تغذیه ناکافی یا نامنظم
در برخی مناطق دنیا، مثل بعضی بخش های آفریقا، زنان باردار به دلیل باورهای فرهنگی خاک رس می خورند و گمان می کنند خواص درمانی دارد. در ایران نیز در برخی مناطق قدیمی تر، خوردن خاک رس به نام «گل سرشوی» دیده می شد. اما هیچ یک از این مواد ارزش تغذیه ای واقعی ندارند و حتی می توانند خطرناک باشند.
پژوهشی روی 286 زن باردار در غنا نشان داد زنانی که احتمال بیشتری برای پیکا دارند شامل موارد زیر می شوند:
- زنان دارای تغذیه نامناسب یا کمبود مواد مغذی
- زنانی که سابقه فرهنگی خوردن مواد غیرخوراکی دارند
در این مطالعه حدود 48 درصد زنان باردار دچار نوعی پیکا بودند. یخ و خاک رس سفید دو ماده ای بودند که بیشتر مصرف می شدند.
محققان اشاره کردند که بسیاری از زنان فکر می کردند این مواد خاصیت درمانی دارند یا باعث کاهش تهوع می شوند.
با اینکه این مطالعه مربوط به یک کشور دیگر است، اما رفتار مشابه در میان زنان باردار ایرانی نیز به خصوص در مورد خوردن یخ بسیار رایج است و اغلب با کم خونی ناشی از کمبود آهن ارتباط دارد.
آیا پیکا در بارداری خطرناک است؟
پیکا در بارداری همیشه خطر مستقیم ایجاد نمی کند، اما اگر علت اصلی آن درمان نشود، ممکن است برای شما یا جنین آسیب زا باشد.
اگر تنها میل به یخ دارید و گاهی یخ می جوید، معمولا خطر خاصی ندارد (به جز احتمال آسیب به دندان!).
اما علت اصلی میل به یخ (که اغلب کمبود آهن یا کم خونی است) می تواند برای جنین خطرناک باشد.
اما اگر میل شما به مواد دیگری مثل کاغذ، خاک یا صابون باشد، خطرات بیشتری ایجاد می شود:
مشکلات احتمالی شامل موارد زیر است:
- مسمومیت یا مشکلات گوارشی
- احساس سیری کاذب و کاهش دریافت غذای مفید
- عفونت
- تحریک معده
- انسداد روده
- استفراغ
- کاهش وزن
- مصرف مواد سمی (مثل تکه های رنگ قدیمی یا فلزات سنگین)
اگر احساس می کنید دچار پیکا شده اید (اگر فقط یخ می خورید) باید حتما به متخصص زنان و زایمان اطلاع دهید تا از سلامت شما و جنین مطمئن شود.
درمان پیکا در بارداری چگونه است؟
آزمایشی وجود ندارد که مستقیما مشخص کند هوس های شما ناشی از پیکا هستند یا نه.
اما متخصص زنان معمولا با بررسی شرح حال، سابقه بارداری و انجام آزمایش خون می تواند کمبودها را شناسایی کند.
راهکارهای رایج برای درمان پیکا در بارداری شامل:
- اصلاح کمبود آهن یا روی
- تغییر مکمل اسیدفولیک یا ویتامین بارداری
- دریافت رژیم غذایی متعادل
- مصرف نوشیدنی های مقوی مخصوص زمانی که تهوع شدید اجازه غذا خوردن نمی دهد
- مشاوره تغذیه برای برنامه غذایی مناسب بارداری
در بسیاری از زنان، پیکا در بارداری پس از درمان کمبودها یا بعد از تولد نوزاد به طور کامل برطرف می شود.
سخنی از نی نی تینی
پیکا در بارداری حالتی است که در آن فرد میل شدید به خوردن مواد غیرخوراکی دارد؛ مثل یخ، خاک رس یا نشاسته خام.
این وضعیت معمولا نشانه ای از کمبود مواد مغذی است.
در دوران بارداری بدن نیاز بیشتری به تغذیه مناسب دارد و به همین دلیل احتمال پیکا بیشتر است، به خصوص اگر مادر کم خون باشد یا به دلیل تهوع غذای کافی دریافت نکند.
پیکا بسته به نوع مواد مصرف شده ممکن است به بدن آسیب بزند و از طرفی علت اصلی آن (مثل کم خونی) نیز برای جنین خطرناک است.
خبر خوب این است که در اغلب موارد با اصلاح تغذیه و مصرف مکمل های مناسب، پیکا به صورت کامل برطرف می شود.
اگر شما هم در دوران بارداری تجربه هوس های غیرعادی یا مصرف مواد غیرخوراکی داشته اید، تجربه تان را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید. دانستن تجربه های دیگر مادران می تواند به زنان باردار کمک کند تا با نگرانی کمتری این موضوع را مدیریت کنند. اگر سوالی درباره علائم، علت یا درمان پیکا در بارداری دارید، بپرسید تا راهنمایی تان کنم.
