بی اختیاری ادرار در کودکان چیست؟
بی اختیاری ادرار در کودکان به معنای از دست دادن کنترل مثانه است. در سنین زیر سه سال، این موضوع کاملا طبیعی و بخشی از روند رشد کودک است و بیشتر کودکان در این سن هنوز توانایی کامل کنترل ادرار ندارند. با بزرگ تر شدن کودک، مهارت کنترل مثانه تقویت می شود و انتظار می رود که بتواند ادرار خود را نگه دارد.
زمانی که کودک در سنی قرار دارد که باید قادر به کنترل ادرار باشد اما همچنان دچار خیسی لباس یا تخت می شود، این حالت انورزیس یا همان بی اختیاری ادرار در کودکان نامیده می شود. این مشکل می تواند در طول روز یا شب اتفاق بیفتد و معمولا برای خانواده چالش برانگیز است. اما باید بدانید که این شرایط تقصیر کودک نیست و کودک هیچ کنترلی بر آن ندارد. خوشبختانه راه های متعددی برای مدیریت و درمان این مشکل وجود دارد که می تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
چه زمانی بی اختیاری ادرار در کودکان به یک مشکل تبدیل می شود؟
بسیاری از کودکان هر از گاهی دچار بی اختیاری می شوند و کنترل کامل مثانه ممکن است برای بعضی از آنها دیرتر اتفاق بیفتد. معمولا دختران زودتر از پسران به کنترل مثانه دست پیدا می کنند؛ به همین دلیل تشخیص بی اختیاری ادرار در دختران از سن پنج سالگی و در پسران معمولا از شش سالگی انجام می شود.
این تفاوت رشدی در تحقیقات پزشکی و روان شناسی کودکان نیز تایید شده و کاملا طبیعی است.
انواع بی اختیاری ادرار در کودکان
پزشکان بی اختیاری ادرار در کودکان را به چهار نوع تقسیم می کنند. ممکن است یک کودک تنها یکی از این انواع را داشته باشد یا ترکیبی از چند نوع را تجربه کند.
1. بی اختیاری روزانه (Diurnal Enuresis)
این حالت زمانی رخ می دهد که کودک در طول روز دچار خیسی می شود. این نوع معمولا با تحریک پذیری مثانه، مشغولیت ذهنی هنگام بازی، یا دیر رفتن کودک به دستشویی مرتبط است.
2. بی اختیاری شبانه (Nocturnal Enuresis)
این همان شب ادراری است که در هنگام خواب اتفاق می افتد و شایع ترین نوع بی اختیاری ادرار در کودکان محسوب می شود. بسیاری از والدین با این مشکل آشنا هستند و نیاز به حمایت و راهنمایی بیشتری احساس می کنند.
3. بی اختیاری اولیه (Primary Enuresis)
در این حالت کودک هنوز هرگز کنترل کامل ادرار را به دست نیاورده است. این مسئله معمولا با رشد جسمی و عصبی کودک ارتباط دارد.
4. بی اختیاری ثانویه (Secondary Enuresis)
اینجا کودک برای مدتی خشک بوده، اما دوباره دچار مشکلات ادراری شده است. این نوع معمولا با استرس، تغییرات محیطی، یا بیماری های زمینه ای ارتباط دارد.
علت های بی اختیاری ادرار در کودکان
بی اختیاری ادرار در کودکان می تواند علت های مختلفی داشته باشد. در بسیاری از مواقع علت شب ادراری دقیقا مشخص نیست، اما عوامل زیر می توانند نقش داشته باشند:
عوامل مؤثر در بی اختیاری شبانه
- اضطراب و فشارهای روحی
- اختلال کم توجهی-بیش فعالی
- ژنتیک؛ اگر والدین سابقه شب ادراری داشته اند، احتمال بروز آن در کودک بیشتر می شود
- یبوست که باعث فشار روی مثانه می شود
- دیابت
- ترشح ناکافی هورمون ADH هنگام خواب
- وقفه تنفسی در خواب
- مثانه بیش فعال
- تکامل دیرتر سیستم عصبی
- اندازه کوچک مثانه
- مشکلات ساختاری در دستگاه ادراری
- عدم احساس پر بودن مثانه هنگام خواب
- عفونت ادراری
- خواب بسیار عمیق که باعث بیدار نشدن کودک هنگام پر شدن مثانه می شود
این عوامل در تحقیقات پزشکی داخل ایران، از جمله مطالعات دانشگاه های علوم پزشکی تهران و اصفهان نیز تأیید شده اند.
عوامل مؤثر در بی اختیاری روزانه
- اضطراب و نگرانی
- مصرف خوراکی های حاوی کافئین
- یبوست
- دیر رفتن کودک به دستشویی
- تخلیه ناکامل ادرار
- مثانه بیش فعال
- کوچک بودن ظرفیت مثانه
- مشکلات ساختاری در دستگاه ادراری
- عفونت ادراری
تشخیص بی اختیاری ادرار در کودکان
پزشک ابتدا تاریخچه پزشکی کودک را بررسی می کند. در این مرحله لازم است اطلاعات مهم زیر را به پزشک اعلام کنید:
- سابقه بی اختیاری ادرار در خانواده
- تعداد دفعات ادرار روزانه
- میزان مصرف مایعات کودک در ساعات عصر
- وجود درد، سوزش یا تغییر رنگ ادرار
- وجود خون در ادرار
- سابقه یبوست
- هرگونه استرس یا تغییر مهم در زندگی کودک
پزشک ممکن است معاینه فیزیکی انجام دهد یا آزمایش هایی مانند آزمایش ادرار و خون درخواست کند تا احتمال وجود مشکلاتی مانند عفونت یا دیابت بررسی شود.
درمان بی اختیاری ادرار در کودکان
در بسیاری از موارد بی اختیاری ادرار در کودکان با گذشت زمان بهتر می شود و نیازی به درمان ندارد. اما در صورت نیاز، روش های زیر می تواند کمک کننده باشد:
روش های درمانی رایج
- تنظیم مصرف مایعات: کاهش مایعات در ساعات خاص روز، مخصوصا نزدیک خواب.
- حذف کافئین: نوشابه ها، چای پررنگ و شکلات می توانند تحریک کننده باشند.
- بیدار کردن کودک طبق برنامه: کودک را در ساعات مشخصی از شب برای رفتن به دستشویی بیدار کنید.
- تمرین های تقویت مثانه: شامل تخلیه زمان بندی شده و تمرینات کنترل عضلات.
- استفاده از زنگ هشدار رطوبت: سنسورهای ویژه که هنگام خیس شدن تخت کودک را بیدار می کنند.
- داروها: برای افزایش سطح ADH یا آرام کردن عضلات مثانه.
- مشاوره و روان درمانی: در مواردی که اضطراب یا تغییرات زندگی نقش دارند بسیار مؤثر است.
بهتر است این اقدامات زیر نظر پزشک متخصص کودکان انجام شود تا مناسب ترین روش درمان انتخاب گردد.
سخنی از نی نی تینی
- کودک مقصر نیست؛ از سرزنش یا تنبیه او جدا پرهیز کنید.
- بسیاری از کودکان به طور طبیعی با گذشت زمان بهبود پیدا می کنند.
- برای محافظت از تشک، از روکش های ضدآب استفاده کنید.
- هنگام بیرون رفتن، همیشه یک دست لباس اضافی همراه داشته باشید.
اگر شما هم تجربه ای در مورد بی اختیاری ادرار در کودکان دارید یا سؤالی ذهن تان را درگیر کرده، خوشحال می شوم در بخش دیدگاه ها با من در میان بگذارید. پرسش شما می تواند به دیگر والدین کمک کند تا مسیر درمان فرزندشان را بهتر بشناسند.
