استرووایت چیست؟
استرووایت نوعی سنگ کلیه است که از تجمع مواد معدنی سخت در کلیه ها تشکیل می شود. این سنگ ها زمانی به وجود می آیند که ترکیباتی مانند کلسیم، فسفات و منیزیم در کلیه ها به شکل کریستال درمی آیند و به هم می چسبند. تفاوت مهم سنگ های استرووایت کلیه با سایر انواع سنگ های کلیوی در این است که منشأ آن ها معمولا عفونت های باکتریایی دستگاه ادراری است.
به طور میانگین، بین 10 تا 15 درصد از کل سنگ های کلیه را سنگ های استرووایت تشکیل می دهند. تحقیقات نشان داده اند که احتمال بروز این نوع سنگ در زنان بیشتر از مردان است، زیرا زنان بیشتر مستعد ابتلا به عفونت های ادراری هستند.
سنگ های استرووایت ممکن است در مدت کوتاهی رشد کنند و اگر درمان نشوند، می توانند باعث انسداد کلیه، حالب یا مثانه شوند و در نهایت به بافت کلیه آسیب جدی وارد کنند.
علائم بروز سنگ های استرووایت کلیه
نشانه های سنگ های استرووایت بسیار شبیه سایر انواع سنگ کلیه هستند، اما معمولا شدیدتر و همراه با علائم عفونت می باشند. از جمله:
- درد در پهلو یا کمر که ممکن است به کشاله ران یا پایین شکم گسترش یابد.
- تب و لرز به دلیل وجود عفونت ادراری.
- احساس نیاز مکرر به ادرار کردن.
- سوزش یا درد هنگام ادرار.
- وجود خون در ادرار که ممکن است به رنگ صورتی یا قرمز روشن دیده شود.
در برخی افراد، به ویژه در مراحل ابتدایی، ممکن است علائم واضحی وجود نداشته باشد. اما با رشد سنگ، نشانه ها شدیدتر و دردناک تر خواهند شد.
علت تشکیل سنگ های استرووایت کلیه
عامل اصلی ایجاد سنگ های استرووایت، وجود باکتری در مجاری ادراری است. این باکتری ها ماده ای به نام اوره را به آمونیاک تجزیه می کنند. آمونیاک باعث می شود ادرار قلیایی (با pH بالا) شود، محیطی که برای تشکیل کریستال های استرووایت بسیار مناسب است.
زنانی که به طور مکرر دچار عفونت های ادراری درمان نشده می شوند، بیشتر در معرض تشکیل این سنگ ها هستند. همچنین عواملی مانند تخلیه ناقص مثانه، استفاده طولانی از سوند ادراری، یا بیماری های کلیوی مزمن نیز می توانند احتمال بروز استرووایت را افزایش دهند.
تشخیص سنگ های استرووایت
پزشک برای تشخیص دقیق سنگ های استرووایت و بررسی عملکرد کلیه، ممکن است چند روش تشخیصی را همزمان انجام دهد:
-
آزمایش خون
در این آزمایش، سطح مواد معدنی مانند کلسیم، فسفات و اسید اوریک بررسی می شود تا احتمال وجود ترکیبات سنگ ساز مشخص شود.
-
آزمایش ادرار
آزمایش کامل ادرار یا آنالیز ادرار به شناسایی عفونت های ادراری کمک می کند. اگر در نمونه ادرار باکتری وجود داشته باشد، پزشک آن را در محیط کشت بررسی می کند تا نوع عفونت مشخص شود.
- آزمایش ادرار 24 ساعته
در این روش، بیمار طی 24 ساعت تمام ادرار خود را جمع آوری می کند تا در آزمایشگاه میزان مواد معدنی مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک اندازه گیری شود.
-
تصویربرداری
-
- عکس برداری با اشعه ایکس (X-Ray) برای تشخیص موقعیت تقریبی سنگ.
- سی تی اسکن (CT Scan) برای مشاهده دقیق اندازه و محل سنگ ها.
- ام آر آی (MRI) برای بررسی بافت نرم کلیه و مسیرهای ادراری.
- اورگرافی وریدی (IVU) که در آن با تزریق ماده حاجب و گرفتن تصویر با اشعه ایکس، مسیر جریان ادرار بررسی می شود.
درمان سنگ های استرووایت کلیه
درمان این نوع سنگ ها ضروری است، زیرا در صورت رشد بیش از حد، ممکن است باعث عفونت های شدید و آسیب دائمی به کلیه شوند. درمان معمولا با یکی از روش های زیر انجام می شود:
-
نفرولیتوتومی از راه پوست (PNL)
در این روش، جراح برشی کوچک در ناحیه کمر ایجاد می کند و با استفاده از دستگاه های مخصوص، سنگ را از کلیه خارج می کند. بیمار در طول عمل بی هوش است و معمولا باید چند روز در بیمارستان بستری شود. این روش برای سنگ های بزرگ تر از 2 سانتی متر یا سنگ هایی که با سایر روش ها خرد نمی شوند، مناسب است.
-
سنگ شکنی برون اندامی (SWL)
در این روش غیرتهاجمی، امواج شوکی قوی از خارج بدن به سمت سنگ هدایت می شود تا آن را به قطعات کوچک تر بشکند. این تکه ها سپس از طریق ادرار دفع می شوند. اگر سنگ ها زیاد یا بزرگ باشند، ممکن است لازم باشد چند جلسه سنگ شکنی انجام شود.
-
جراحی باز
در موارد خاص، وقتی دو روش قبلی امکان پذیر نیست یا کلیه آسیب زیادی دیده، جراحی باز انجام می شود. در این روش، پزشک با برش بزرگ تری در شکم یا پهلو، سنگ ها را مستقیما از کلیه خارج می کند. در صورت تخریب شدید بافت کلیه، ممکن است نیاز به برداشتن کلیه آسیب دیده وجود داشته باشد.
نقش تغذیه در کنترل و پیشگیری سنگ های استرووایت کلیه
از آنجا که استرووایت به دلیل عفونت ادراری ایجاد می شود، رژیم غذایی به تنهایی نمی تواند از تشکیل آن جلوگیری کند. با این حال، برخی نوشیدنی ها می توانند محیط دستگاه ادراری را برای رشد باکتری ها نامناسب کنند، از جمله:
- آب و مایعات فراوان برای رقیق نگه داشتن ادرار.
- آب لیمو یا شربت لیموناد طبیعی که می تواند pH ادرار را تنظیم کند.
- آب پرتقال و آب زغال اخته که خاصیت ضدباکتریایی دارند.
- چای و قهوه در حد متعادل نیز می توانند مفید باشند.
پزشکان معمولا توصیه می کنند که افراد مبتلا روزانه به اندازه ای مایعات بنوشند که حدود 2 لیتر ادرار شفاف تولید کنند. البته میزان دقیق مایعات باید با مشورت پزشک مشخص شود.
پیشگیری از عود مجدد استرووایت
برای جلوگیری از بازگشت سنگ های استرووایت، معمولا پزشک داروهایی مانند استوهیدروکسامیک اسید (AHA) تجویز می کند که از تجمع آمونیاک و تشکیل مجدد سنگ جلوگیری می کند.
در مواردی که فرد مکررا دچار عفونت های ادراری می شود، مصرف آنتی بیوتیک با دوز پایین به صورت طولانی مدت می تواند احتمال تشکیل مجدد سنگ را کاهش دهد. همچنین رعایت بهداشت فردی، تخلیه کامل مثانه پس از ادرار، و درمان سریع عفونت های ادراری نقش مهمی در پیشگیری دارد.
سخنی از نی نی تینی
اگر علائمی مانند درد شدید در پهلو و کمر، تب، سوزش ادرار یا وجود خون در ادرار دارید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
پزشک با انجام آزمایش ها و تصویربرداری، نوع سنگ کلیه را مشخص می کند. خوشبختانه، درمان هایی مانند سنگ شکنی با امواج شوک (SWL) و نفرولیتوتومی از راه پوست (PNL) برای خارج کردن سنگ های استرووایت بسیار مؤثرند.
در صورتی که سنگ ها بزرگ باشند، ممکن است بخشی از آن ها باقی بماند و نیاز به درمان دوم داشته باشد.
در موارد نادر، عفونت شدید و آسیب کلیه می تواند خطرناک باشد و نیاز به بستری یا جراحی فوری داشته باشد.
اگر تجربه ابتلا به سنگ های استرووایت کلیه را دارید یا در حال درمان آن هستید، تجربه خود را در بخش دیدگاه ها با دیگران به اشتراک بگذارید. پرسش های شما درباره ی درمان، رژیم غذایی یا پیشگیری از استرووایت را بنویسید تا با هم بررسی کنیم.
