سرماخوردگی نوزاد چیست؟
سرماخوردگی نوزاد یکی از شایع ترین مشکلات دوران نوزادی است که تقریبا تمام نوزادان آن را تجربه می کنند. این بیماری در واقع نوعی عفونت ویروسی در ناحیه ی بینی و گلو است که باعث گرفتگی، آبریزش و تحریک دستگاه تنفسی فوقانی می شود.
از آنجایی که بدن نوزاد هنوز سیستم ایمنی قوی ندارد، نمی تواند در برابر ویروس های مختلف به خوبی مقاومت کند. بنابراین، نوزادان به ویژه در ماه های اول زندگی بیشتر در معرض سرماخوردگی قرار دارند. به مرور زمان، بدن آن ها با تماس مکرر با ویروس ها، ایمنی خود را تقویت می کند.
بر اساس مطالعات تخصصی، نوزادان و کودکان خردسال معمولا در طول یک سال بین 6 تا 8 بار دچار سرماخوردگی می شوند. اگر نوزاد در مهدکودک یا محیط های شلوغ تر قرار گیرد، احتمال ابتلا به سرماخوردگی نوزادان حتی بیشتر می شود.
درمان خاصی برای از بین بردن ویروس سرماخوردگی وجود ندارد، اما با مراقبت درست، علائم را می توان کاهش داد و به بهبود سریع تر کمک کرد. این مراقبت ها شامل افزایش مصرف مایعات، مرطوب نگه داشتن هوا و تمیز کردن بینی نوزاد است.
نکته مهم: اگر نوزاد بسیار کوچک است (به ویژه زیر سه ماه)، باید در اولین نشانه های سرماخوردگی توسط پزشک معاینه شود تا احتمال بیماری های جدی تر مانند کروپ، ذات الریه یا برونشیولیت رد شود.
علائم سرماخوردگی نوزاد
علائم اولیه سرماخوردگی نوزادان معمولا به شکل گرفتگی یا آبریزش بینی ظاهر می شود. در ابتدا ترشحات بینی شفاف هستند، اما ممکن است به مرور غلیظ تر و به رنگ زرد یا سبز درآیند.
از دیگر علائم رایج می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تب خفیف
- عطسه های مکرر
- سرفه
- بی اشتهایی یا تغذیه ی کمتر از حد معمول
- بی قراری و بی حوصلگی
- سختی در خوابیدن
- مشکل در شیر خوردن به دلیل گرفتگی بینی
این علائم معمولا خفیف هستند و طی چند روز ظاهر می شوند. اما اگر علائم شدیدتر شوند یا بیش از دو هفته ادامه یابند، باید با پزشک مشورت شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
سیستم ایمنی نوزادان به زمان نیاز دارد تا رشد و مقاومت کافی پیدا کند. در بیشتر موارد، سرماخوردگی نوزاد بدون مشکل خاصی بین 10 تا 14 روز برطرف می شود.
با این حال، نباید هیچ علامتی را ساده گرفت. اگر سرماخوردگی بدتر شد یا بهبود پیدا نکرد، مراجعه به پزشک ضروری است.
برای نوزادان زیر سه ماه، حتی در شروع علائم خفیف هم بهتر است با پزشک تماس بگیرید، زیرا بیماری های خطرناک در این سن ممکن است با علائم ظاهرا ساده شروع شوند.
برای نوزادان بالای سه ماه، اگر موارد زیر مشاهده شد، حتما پزشک را در جریان بگذارید:
- تعداد پوشک های خیس کمتر از حد معمول
- تب بالاتر از 38 درجه سانتی گراد
- نشانه های درد گوش یا بی قراری غیرمعمول
- قرمزی چشم یا ترشحات زرد یا سبز از چشم
- خس خس سینه یا دشواری در تنفس
- سرفه مداوم یا خلط سبز و غلیظ
- علائم نگران کننده مانند گریه های غیرعادی یا خواب آلودگی زیاد
در موارد زیر باید فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- نوزاد از خوردن شیر یا مایعات خودداری کند
- سرفه های شدید که باعث استفراغ یا تغییر رنگ پوست می شوند
- وجود خون در خلط
- کبودی یا تغییر رنگ پوست اطراف لب ها (به صورت آبی یا خاکستری)
- بی حالی شدید یا خواب آلودگی غیرطبیعی
علت سرماخوردگی نوزاد چیست؟
سرماخوردگی نوزادان نوعی عفونت ویروسی در دستگاه تنفسی فوقانی (بینی و گلو) است. بیش از 200 نوع ویروس مختلف می توانند این بیماری را ایجاد کنند، اما شایع ترین آن ها رینوویروس ها هستند.
ویروس سرماخوردگی از طریق دهان، بینی یا چشم ها وارد بدن نوزاد می شود. وقتی بدن نوزاد یک نوع ویروس را تجربه کند، معمولا در برابر همان ویروس ایمنی پیدا می کند. اما چون تعداد ویروس ها بسیار زیاد است و برخی ایمنی ماندگار ایجاد نمی کنند، نوزاد ممکن است در طول سال چندین بار دچار سرماخوردگی شود.
راه های انتقال ویروس به نوزاد شامل موارد زیر است:
- از طریق هوا: وقتی فرد بیمار سرفه یا عطسه کند، ویروس در هوا پخش می شود و نوزاد می تواند آن را استنشاق کند.
- تماس مستقیم: اگر فرد بیمار دست نوزاد را لمس کند، ویروس می تواند از طریق تماس به بدن نوزاد منتقل شود.
- سطوح آلوده: ویروس ها گاهی تا دو ساعت روی سطوح باقی می مانند. تماس نوزاد با وسایل آلوده مثل اسباب بازی یا پستانک می تواند موجب ابتلا شود.
عوامل خطر در سرماخوردگی نوزادان
چند عامل احتمال ابتلای نوزاد به سرماخوردگی را افزایش می دهد:
- سیستم ایمنی ضعیف: نوزاد هنوز با بسیاری از ویروس ها مواجه نشده است و بدنش دفاع قوی ندارد.
- تماس با سایر کودکان: کودکان خردسال اغلب هنگام عطسه یا سرفه دهان خود را نمی پوشانند، بنابراین حضور نوزاد در کنار آن ها خطر ابتلا را بالا می برد.
- فصل سال: سرماخوردگی ها معمولا از پاییز تا اواخر بهار شایع ترند، اما در هر زمان از سال هم ممکن است اتفاق بیفتند.
عوارض احتمالی سرماخوردگی نوزاد
در بیشتر موارد، سرماخوردگی نوزاد خفیف و موقتی است، اما گاهی ممکن است باعث بروز مشکلات دیگری شود:
- عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا): شایع ترین عارضه سرماخوردگی است. در این حالت باکتری ها یا ویروس ها وارد فضای پشت پرده گوش می شوند.
- خس خس سینه نوزاد: حتی نوزادانی که آسم ندارند ممکن است پس از سرماخوردگی خس خس کنند.
- سینوزیت حاد: اگر ترشحات بینی تخلیه نشود، می تواند باعث التهاب و عفونت در سینوس ها شود.
- عفونت های دیگر: مانند ذات الریه، برونشیولیت یا کروپ که نیاز به درمان فوری دارند.
پیشگیری از سرماخوردگی نوزاد
هیچ واکسنی برای جلوگیری از سرماخوردگی وجود ندارد، اما با رعایت چند نکته ساده می توان احتمال ابتلا را تا حد زیادی کاهش داد:
- نوزاد را از افرادی که سرماخورده اند دور نگه دارید.
- قبل از لمس یا غذا دادن به نوزاد، دست ها را حداقل 20 ثانیه با آب و صابون بشویید.
- اگر از مواد ضدعفونی کننده استفاده می کنید، نوع حاوی حداقل 60٪ الکل را انتخاب کنید.
- اسباب بازی ها، پستانک و سطوحی که نوزاد لمس می کند را مرتب تمیز کنید.
- هنگام عطسه یا سرفه از دستمال استفاده کنید و آن را بلافاصله دور بیندازید.
- اگر دستمال در دسترس نیست، در آرنج عطسه یا سرفه کنید تا ذرات در فضا پخش نشود.
- به کودکان بزرگ تر آموزش دهید که دست هایشان را بشویند و از تماس با چشم، بینی و دهان خودداری کنند.
- در انتخاب مهدکودک دقت کنید؛ محیطی مناسب است که کودکان بیمار را پذیرش نکند و به بهداشت اهمیت دهد.
درمان سرماخوردگی نوزاد
درمان سرماخوردگی نوزادان معمولا شامل کاهش علائم و کمک به راحتی تنفس نوزاد است، نه از بین بردن مستقیم ویروس. بدن نوزاد با گذشت چند روز خود به خود با ویروس مقابله می کند، اما در این مدت باید از او به درستی مراقبت شود تا دچار عفونت های ثانویه نشود.
نکات مهم در درمان خانگی سرماخوردگی نوزاد
- مرطوب نگه داشتن هوا:
استفاده از دستگاه بخور سرد در اتاق نوزاد به کاهش گرفتگی بینی و خشکی گلو کمک می کند. اگر دستگاه بخور ندارید، می توانید از بخار آب گرم در حمام استفاده کنید. - تمیز کردن بینی نوزاد:
برای باز کردن بینی می توانید از قطره های سالین (محلول نمکی مخصوص نوزادان) استفاده کنید. چند قطره از این محلول در هر سوراخ بینی بریزید و سپس با پوار مخصوص، ترشحات را به آرامی خارج کنید. این کار را چند بار در روز، به ویژه پیش از شیر دادن یا خواب انجام دهید. - مصرف مایعات کافی:
در زمان سرماخوردگی نوزاد، حفظ آب بدن بسیار مهم است. اگر نوزاد فقط شیر مادر می خورد، دفعات شیردهی را بیشتر کنید. در نوزادان بالای شش ماه می توان مقدار کمی آب جوشیده سرد شده نیز بین وعده ها داد. - استراحت کافی:
نوزادان بیمار بیشتر از همیشه به خواب نیاز دارند. محیطی آرام، تمیز و با نور ملایم برایشان فراهم کنید تا سیستم ایمنی بتواند بهتر کار کند. - بالا بردن سر نوزاد هنگام خواب:
اگر بینی گرفته است، قرار دادن بالش زیر تشک (نه زیر سر نوزاد) به گونه ای که بالاتنه کمی بالاتر قرار گیرد، به تنفس راحت تر کمک می کند. - لباس مناسب:
نوزاد را بیش از حد نپوشانید. بدن او باید بتواند دما را متعادل نگه دارد. لباس های نخی و سبک بهترین گزینه هستند.
داروهای ممنوع برای نوزادان سرماخورده
- هیچ گاه از داروهای سرماخوردگی بزرگسالان یا شربت های ضدسرفه بدون تجویز پزشک استفاده نکنید. این داروها می توانند عوارض خطرناکی مانند تنگی نفس یا خواب آلودگی شدید ایجاد کنند.
- از دادن آسپرین به نوزاد خودداری کنید؛ این دارو ممکن است باعث سندرم نادر اما خطرناک رای سندرم ری شود.
- در صورت نیاز به دارو برای تب، فقط طبق نظر پزشک از استامینوفن مخصوص نوزاد یا ایبوپروفن (برای نوزادان بالای شش ماه) استفاده کنید.
نقش تغذیه در بهبود سرماخوردگی نوزاد
شیر مادر بهترین دارو برای نوزاد سرماخورده است. شیر مادر حاوی آنتی بادی هایی است که با ویروس ها و باکتری ها مقابله می کند.
اگر نوزاد از شیشه تغذیه می کند، حتما شیشه و سرپستانک ها را به طور مرتب استریل کنید تا آلودگی ها منتقل نشوند.
در نوزادان بالای شش ماه، می توان از سوپ های رقیق و گرم، آب مرغ خانگی و مایعات مقوی برای کمک به بهبود سریع تر استفاده کرد.
مراقبت های بهداشتی هنگام سرماخوردگی نوزاد
- دست های خود را مرتب بشویید و از تماس نزدیک با نوزاد در صورت بیمار بودن خودداری کنید.
- وسایل شخصی نوزاد (مثل حوله، پستانک، قاشق و فنجان) را جداگانه بشویید.
- اگر نوزاد در مهدکودک نگهداری می شود، تا زمان بهبود کامل، او را در خانه نگه دارید تا از انتقال ویروس به دیگران جلوگیری شود.
نکات مهم هنگام مراجعه به پزشک
پزشک ممکن است با معاینه ی دقیق، گوش، حلق و قفسه ی سینه ی نوزاد را بررسی کند تا از نبود عفونت های جدی تر مطمئن شود. در برخی موارد، اگر نوزاد تب بالا یا خس خس سینه داشته باشد، آزمایش خون یا عکس قفسه ی سینه درخواست می شود.
در صورتی که پزشک تشخیص دهد نوزاد دچار برونشیولیت یا عفونت باکتریایی است، ممکن است درمان دارویی لازم باشد. اما در بیشتر موارد، استراحت، مایعات و مراقبت خانگی بهترین گزینه هستند.
راهکارهای تقویت سیستم ایمنی نوزاد
برای کاهش احتمال ابتلا به سرماخوردگی نوزادان در آینده، توصیه می شود:
- نوزاد را تا حد امکان با شیر مادر تغذیه کنید.
- محیط خانه را از دود سیگار، بخور یا مواد شیمیایی پاک نگه دارید.
- از تماس نوزاد با افراد بیمار جلوگیری کنید.
- واکسیناسیون های ضروری نوزاد را طبق برنامه وزارت بهداشت انجام دهید.
چه زمانی سرماخوردگی نوزاد خطرناک می شود؟
اگر هر یک از موارد زیر را مشاهده کردید، فورا به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید:
- تنفس سریع یا منقطع
- کبودی لب ها یا تغییر رنگ پوست
- بی حالی یا خواب آلودگی شدید
- امتناع کامل از شیر خوردن
- تب بالا و مداوم بیش از دو روز
سخنی از نی نی تینی
سرماخوردگی نوزاد بیماری شایعی است، اما در اغلب موارد خطرناک نیست. با مراقبت صحیح، استراحت کافی و توجه به علائم هشداردهنده، می توان این دوران را بدون نگرانی پشت سر گذاشت.
به خاطر داشته باشید که هر سرماخوردگی فرصتی است تا سیستم ایمنی نوزاد قوی تر شود و در برابر بیماری های آینده آماده تر گردد.
اگر شما هم تجربه ای از سرماخوردگی نوزاد خود دارید یا روشی خاص برای مراقبت و آرام کردن نوزاد سرماخورده به کار برده اید، تجربیاتتان را در بخش دیدگاه ها با دیگر والدین به اشتراک بگذارید تا همه از آن بهره مند شوند.
