سرفه نوزاد یکی از شایع ترین نگرانی های والدین در ماه های ابتدایی تولد است. وقتی نوزادتان سرفه می کند، ممکن است بلافاصله تصور کنید که دچار سرماخوردگی یا عفونت شده است، اما همیشه این طور نیست. در واقع، سرفه نوزادان در بسیاری از مواقع، بخشی از واکنش طبیعی بدن برای تمیز نگه داشتن راه های تنفسی است. در ادامه به طور کامل درباره علت ها، نشانه های هشداردهنده، راه های درمان خانگی و زمان مراجعه به پزشک صحبت خواهیم کرد.
علت های اصلی سرفه نوزاد
1. سرماخوردگی معمولی (ویروسی)
بیشتر موارد سرفه نوزادان به دلیل سرماخوردگی ویروسی رخ می دهد. این نوع سرفه معمولا همراه با آبریزش بینی، گرفتگی صدا و تب خفیف است. در کودکان زیر یک سال، سرماخوردگی می تواند به قسمت های پایین تر دستگاه تنفسی (مثل نایژه ها یا برونش ها) هم برسد که در این صورت به آن برونشیت ویروسی می گویند.
در نوزادان، برونشیت همیشه ناشی از ویروس هاست (مثل ویروس سرماخوردگی، آنفلوآنزا یا کروپ) و معمولا نیازی به آنتی بیوتیک ندارد.
2. آلودگی هوا و دود سیگار
دود سیگار، آلودگی خودروها، یا بوی تند رنگ و اسپری ها می تواند باعث تحریک مجاری تنفسی و در نتیجه سرفه نوزاد شود. محیط های آلوده به خصوص برای نوزادان بسیار خطرناک هستند، زیرا سیستم تنفسی آن ها هنوز کامل رشد نکرده است. توصیه می شود هوای خانه همیشه تمیز و تهویه شده باشد.
3. بیماری های جدی تر
در برخی موارد، سرفه نوزادان می تواند نشانه ای از بیماری های جدی تری مانند ذات الریه (پنومونی)، برونشیولیت، سیاه سرفه یا حتی وجود جسم خارجی در مجاری تنفسی باشد. اگر سرفه همراه با تب بالا، خس خس سینه یا کبودی لب ها باشد، باید فورا نوزاد توسط پزشک معاینه شود.
تشخیص سختی در تنفس نوزادان (نشانه های خطر)
مشکل در تنفس یا «دشواری تنفسی» یکی از علائم هشداردهنده در نوزادان است. اگر هرکدام از نشانه های زیر را دیدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید یا با اورژانس 115 تماس بگیرید:
- نفس کشیدن سخت یا صدادار (مانند خس خس یا صدای سوت)
- جمع شدن پوست بین دنده ها هنگام هر نفس (که به آن «فرورفتگی قفسه سینه» گفته می شود)
- آبی شدن لب ها یا صورت
- سرعت تنفس خیلی زیاد
- نوزاد توان گریه یا مکیدن شیر را ندارد
چه زمانی باید برای سرفه نوزاد با پزشک تماس بگیریم؟
تماس فوری با اورژانس (115)
اگر موارد زیر را دیدید، زمان را از دست ندهید:
- نوزاد به سختی نفس می کشد یا نفس هایش قطع و وصل می شود
- رنگ لب یا پوست به آبی متمایل شده
- نوزاد بی هوش شده یا برای چند ثانیه نفس نمی کشد
- احساس می کنید جان نوزاد در خطر است
مراجعه سریع به پزشک (در همان روز)
در شرایط زیر باید در همان روز به پزشک مراجعه شود:
- سرفه های مداوم و پشت سر هم که بیشتر از پنج دقیقه طول می کشد
- خس خس سینه یا صدای غیرعادی هنگام بازدم
- لب ها در حین سرفه کبود می شوند
- تب بالای 40 درجه سانتی گراد
- نوزاد کمتر از نصف معمول شیر می خورد یا نشانه های کم آبی دارد (دهان خشک، بدون اشک هنگام گریه، ادرار نکردن بیش از 8 ساعت)
- ضعف سیستم ایمنی (مانند نوزادان مبتلا به بیماری های مزمن، نقص ایمنی، یا مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی)
- نوزاد کمتر از 3 ماه دارد و تب کرده است (در این حالت هرگز بدون نظر پزشک دارو ندهید)
تماس با پزشک طی 24 ساعت
- نوزاد زیر 6 ماه دارد
- تب بیش از 3 روز ادامه دارد
- تب پس از بهبودی مجددا برگشته است
- ترشح یا درد گوش
- یا هر موردی که حس می کنید نیاز به بررسی دارد ولی فوریت ندارد
تماس در ساعات کاری پزشک
- سرفه باعث استفراغ بیش از 3 بار در روز می شود
- آبریزش بینی بیش از دو هفته ادامه یافته
- سرفه بیش از سه هفته ادامه دارد
- پرسش یا نگرانی خاصی درباره وضعیت تنفسی نوزاد دارید
درمان خانگی سرفه نوزاد
اگر سرفه نوزاد خفیف است و هیچ کدام از علائم خطر بالا را ندارد، می توانید در خانه اقدامات زیر را انجام دهید:
1. مایعات کافی (شیر مادر یا شیر خشک)
تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک باید افزایش یابد. بهتر است دفعات تغذیه را بیشتر و مقدار هر وعده را کمتر کنید تا بدن نوزاد هیدراته بماند و گلویش مرطوب شود.
2. پرهیز از داروهای بدون نسخه
داروهای ضدسرفه و سرماخوردگی بزرگسالان برای نوزادان به هیچ وجه ایمن نیستند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مصرف آن ها را برای کودکان زیر 6 سال ممنوع کرده است. این داروها نه تنها کمکی نمی کنند بلکه ممکن است باعث عوارض خطرناک شوند.
به جای آن، برای رفع گرفتگی بینی از سرم نمکی (محلول سالین) و دستگاه مکنده بینی مخصوص نوزادان استفاده کنید.
3. استفاده از بخور گرم و هوای مرطوب
هوای خشک می تواند باعث بدتر شدن سرفه نوزاد شود. از دستگاه بخور سرد یا گرم استفاده کنید یا نوزاد را چند دقیقه در حمامی که بخار ملایمی دارد بنشانید. این روش به شل شدن خلط و باز شدن مجاری تنفسی کمک می کند.
4. کنترل تب
اگر دمای بدن نوزاد بالای 39 درجه سانتی گراد است، با مشورت پزشک می توان از استامینوفن مخصوص نوزادان استفاده کرد. در نوزادان بالای 6 ماه، ایبوپروفن هم مجاز است، اما در سنین پایین تر ممنوع است. توجه کنید که تب زیر 39 درجه معمولا نیازی به دارو ندارد، چون به بدن در مبارزه با عفونت کمک می کند.
5. پیشگیری از قرار گرفتن در معرض دود
حتی مقدار کمی دود سیگار می تواند سرفه نوزاد را تشدید کند و مجاری تنفسی را تحریک نماید. بنابراین لازم است اطراف نوزاد هیچ گونه دود سیگار یا قلیان وجود نداشته باشد.
6. استراحت و بازگشت به مراقبت های روزمره
نوزاد می تواند بعد از برطرف شدن تب به مهد یا مراقبت روزانه بازگردد. انتقال ویروس های سرماخوردگی بین کودکان تقریبا اجتناب ناپذیر است، اما رعایت بهداشت دست ها و تهویه مناسب محیط می تواند شدت آن را کاهش دهد.
مدت زمان بهبودی سرفه نوزادان
سرفه های ویروسی معمولا بین 2 تا 3 هفته طول می کشند. اگر پس از این مدت هنوز سرفه ادامه داشت یا همراه با خس خس و تب شدید شد، باید نوزاد دوباره توسط پزشک بررسی شود تا احتمال عفونت ثانویه رد گردد.
چه زمانی باید دوباره به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در طول دوره مراقبت خانگی علائم زیر را مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
- سختی در تنفس
- خس خس یا صداهای غیرعادی
- سرفه ای که بیش از ۳ هفته ادامه دارد
- نوزاد بی حال یا بی اشتها شده است
نکته مهم
این مقاله برای آگاهی والدین نوشته شده و جایگزین تشخیص یا درمان پزشکی نیست. اگر احساس می کنید وضعیت نوزاد شما نگران کننده است، حتما با پزشک اطفال مشورت کنید.
سخنی از نی نی تینی
در بیشتر موارد، سرفه نوزاد نشانه ای از سرماخوردگی یا واکنش طبیعی بدن است و با مراقبت های ساده برطرف می شود. با این حال، توجه به علائم خطر و مراجعه به پزشک در زمان مناسب، می تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. مراقبت از محیط، تغذیه کافی، رطوبت مناسب هوا و دوری از دود، از مهم ترین راه های پیشگیری و تسکین سرفه نوزادان هستند.
اگر شما هم تجربه ای از سرفه نوزادان خود دارید یا روش خانگی مؤثری برای تسکین آن یافته اید، در بخش نظرات با دیگر والدین به اشتراک بگذارید تا به آن ها کمک کنید نوزادانشان را بهتر مراقبت کنند.
