دیدن یک لکه سفید در مردمک چشم نوزاد، به ویژه در عکس هایی که با فلش گرفته می شوند، ممکن است والدین را نگران کند. این حالت که در پزشکی به آن لکوکوریا در نوزادان گفته می شود، در ظاهر ممکن است بی اهمیت به نظر برسد، اما گاهی می تواند نشانه ای از بیماری های جدی چشمی باشد. شناخت به موقع علائم لکوکوریا در نوزادان و مراجعه سریع به پزشک، می تواند نقش مهمی در حفظ بینایی کودک و حتی پیشگیری از مشکلات بزرگ تر داشته باشد.
در این مقاله، به زبانی ساده درباره ی علت، علائم، تشخیص و درمان لکوکوریا در نوزادان صحبت می کنیم تا والدین با آگاهی بیشتری مراقب سلامت چشمان فرزندشان باشند.
لکوکوریا چیست؟
لکوکوریا در نوزادان به حالتی گفته می شود که مردمک چشم، به جای بازتاب قرمز طبیعی، رنگی سفید، نقره ای، خاکستری یا زرد پیدا می کند. در واقع این تغییر رنگ به دلیل بازتاب نور از سطحی غیر از شبکیه (بافتی که در پشت چشم نور را دریافت می کند) رخ می دهد. مشاهده چنین وضعیتی می تواند نشانه وجود بیماری های جدی یا خطرناک چشمی باشد.
آمارها نشان می دهد در حدود یک پنجم موارد لکوکوریا در کودکان، علت آن سرطان های چشمی است؛ بنابراین توجه به این علامت بسیار مهم است.
منشأ نام لکوکوریا
واژه “لکوکوریا” از زبان یونانی گرفته شده و به معنای «مردمک سفید» است. در برخی منابع از اصطلاح “چشم گربه ای” نیز برای توصیف این حالت استفاده می شود، زیرا انعکاس سفید در مردمک شبیه بازتاب نور از چشم گربه در تاریکی است.
بازتاب قرمز طبیعی چیست؟
در شرایط طبیعی، وقتی نوری به چشم تابانده می شود (مثل نور فلش دوربین)، باید بازتابی قرمز از مردمک دیده شود. این پدیده به دلیل انعکاس نور از شبکیه سالم چشم است و به آن “بازتاب قرمز” گفته می شود. اما اگر جسم یا ضایعه ای جلوی شبکیه را بپوشاند و نور از آن سطح بازتاب شود، رنگ بازتاب به جای قرمز، سفید یا زرد دیده می شود که همان علامت لکوکوریا است.
آیا لکوکوریا در نوزادان خطرناک است؟
دیدن مردمک سفید در عکس نوزاد می تواند برای والدین نگران کننده باشد، اما باید توجه داشت که گاهی این بازتاب سفید ممکن است ناشی از زاویه ی نور یا انعکاس سطحی باشد و لزوما بیماری نیست.
بازتاب سطحی معمولا کوچک تر است و در همه عکس ها دیده نمی شود، اما لکوکوریا واقعی معمولا کل مردمک را درگیر می کند و در تمام زوایا دیده می شود.
اگر در چند عکس از زوایای مختلف (بالا، پایین، چپ، راست) بازتاب سفید دیده می شود و تمام مردمک را می پوشاند، لازم است نوزاد سریعا توسط متخصص چشم یا پزشک اطفال معاینه شود.
علت لکوکوریا در نوزادان
مهم ترین علل لکوکوریا در نوزادان عبارت اند از:
- آب مروارید مادرزادی (کاتاراکت):
شایع ترین علت لکوکوریا در کودکان است و حدود 74% موارد را شامل می شود. این بیماری ممکن است هنگام تولد وجود داشته باشد یا در دوران کودکی ایجاد شود.
اگر آب مروارید فقط در یک چشم دیده شود، معمولا علت خاصی ندارد؛ اما اگر در هر دو چشم وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به بیماری های ژنتیکی مانند سندرم استیکلر یا گالاکتوزمی بیشتر است. - رتینوبلاستوم (سرطان شبکیه):
این نوع سرطان در شبکیه چشم ایجاد می شود و یکی از علل خطرناک لکوکوریا در نوزادان است. در موارد نادر، توده ای خوش خیم به نام “رتینوما” ممکن است در کودکی ایجاد شود و بعدها در بزرگسالی به رتینوبلاستوم تبدیل شود.
سایر علل نادرتر لکوکوریا در نوزادان
هر یک از بیماری های زیر حدود 1% از موارد را تشکیل می دهند:
- جداشدگی شبکیه
- رتینوپاتی نوزادان نارس
- غشای ماندگار مردمک
و علل بسیار نادر دیگر شامل:
- باقی ماندن عروق جنینی در چشم (Persistent Fetal Vasculature)
- عفونت داخل چشمی (اندوفتالمیت)
- کلوُبوما (نقص مادرزادی در ساختمان چشم)
- بیماری ارثی شبکیه مانند FEVR
- عفونت های مادرزادی مانند توکسوپلاسموز، سرخجه، سیتومگالوویروس و هرپس (مجموعا به نام عفونت های TORCH شناخته می شوند)
- تومورهای خوش خیم شبکیه (Astrocytic Hamartomas)
- بیماری کوتز (Coats Disease) که باعث نشت غیرطبیعی عروق شبکیه می شود.
تشخیص لکوکوریا در نوزادان
برای تشخیص لکوکوریا در نوزادان، پزشک معمولا از روش «بازتاب قرمز» استفاده می کند. در این تست، با تاباندن نور به چشم، بازتاب شبکیه بررسی می شود. اگر بازتاب سفید، زرد یا نقره ای باشد، احتمال وجود اختلال در ساختار داخلی چشم مطرح می شود.
در صورت مشاهده لکوکوریا، پزشک ممکن است آزمایش ها یا تصویربرداری هایی مانند سونوگرافی چشمی، MRI یا معاینه دقیق شبکیه را تجویز کند تا علت اصلی مشخص شود.
درمان لکوکوریا در نوزادان
نوع درمان لکوکوریا در نوزادان کاملا به علت زمینه ای بستگی دارد. در بیشتر موارد، درمان امکان پذیر است اما در برخی شرایط، بیماری به قدری پیشرفته است که ممکن است نیاز به برداشتن بخشی از چشم یا در موارد نادر، کل چشم وجود داشته باشد.
درمان بر اساس علت
- درمان آب مروارید مادرزادی:
جراحی آب مروارید در نوزادان بسیار شبیه بزرگسالان است. در این عمل، عدسی کدر از چشم خارج و با عدسی مصنوعی جایگزین می شود. هرچه عمل در سنین پایین تر انجام شود، شانس حفظ بینایی بیشتر است. - درمان رتینوبلاستوم:
درمان این نوع سرطان بسته به اندازه تومور و محل قرارگیری آن متفاوت است. روش های درمانی شامل شیمی درمانی، پرتودرمانی، سرمادرمانی (کرایوتراپی) یا گرمادرمانی (ترموتراپی) است. در موارد شدیدتر ممکن است ترکیبی از این روش ها به کار رود. - سایر درمان ها:
برای بیماری های نادر دیگر، پزشک بر اساس شرایط خاص کودک تصمیم می گیرد و ممکن است درمان های دارویی یا جراحی خاصی را پیشنهاد کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
هر زمان که لکوکوریا در عکس یا معاینه نوزاد دیده شود، باید سریعا به پزشک مراجعه شود. در بسیاری از موارد، اولین کسی که متوجه این علامت می شود، پزشک اطفال یا حتی خود والدین هنگام دیدن عکس ها هستند.
اگر در عکس های مختلف بازتاب سفید دیده می شود، با معاینه تخصصی می توان از بروز عوارض خطرناک جلوگیری کرد. تشخیص زودهنگام در مواردی مانند رتینوبلاستوم نقش حیاتی در حفظ بینایی و حتی نجات جان کودک دارد.
سخنی از نی نی تینی
اگر هنگام گرفتن عکس از نوزادتان متوجه بازتاب سفید در یکی از مردمک ها شدید، آن را نادیده نگیرید. در بیشتر موارد، این موضوع ممکن است بی خطر باشد، اما در برخی شرایط می تواند نشانه بیماری های مهم چشمی یا حتی سرطان شبکیه باشد. تشخیص زودهنگام همیشه بهترین راه برای جلوگیری از آسیب دائمی بینایی است.
آیا تاکنون در عکس های نوزادتان متوجه بازتاب سفید در چشم او شده اید؟ تجربه یا پرسش خود را در بخش دیدگاه ها بنویسید تا دیگر والدین هم از تجربه شما استفاده کنند و پزشکان بتوانند به پرسش ها پاسخ دهند.
