سونوگرافی NT چیست؟
سونوگرافی NT یا همان Nuchal Translucency یکی از آزمایش های غربالگری دوران بارداری است که معمولا در سه ماهه اول و در هفته 12 بارداری انجام می شود. این سونوگرافی کاملا اختیاری است، اما اهمیت بالایی دارد زیرا می تواند احتمال وجود برخی اختلالات مادرزادی مانند سندرم داون (تریزومی 21) را در جنین مشخص کند.
در واقع، این آزمایش یکی از دقیق ترین روش ها برای تشخیص زودهنگام مشکلات کروموزومی است، به ویژه زمانی که همراه با سایر آزمایش های غربالگری سه ماهه ی اول انجام شود. پزشکان امروزه توصیه می کنند تمام مادران باردار درباره ی انجام این سونوگرافی آگاهانه تصمیم بگیرند و در مورد نتایج آن با پزشک خود مشورت کنند.
مفهوم سونوگرافی NT
در سونوگرافی NT میزان مایع شفاف پشت گردن جنین در سه ماهه اول بارداری اندازه گیری می شود. وجود مقدار کمی از این مایع کاملا طبیعی است، اما زمانی که میزان آن از حد نرمال بیشتر باشد، می تواند نشانه ای از احتمال وجود ناهنجاری های کروموزومی یا ژنتیکی باشد.
این سونوگرافی به عنوان یک آزمایش غربالگری شناخته می شود، نه یک آزمایش تشخیصی. به این معنا که نتیجه آن به تنهایی بیماری خاصی را تأیید یا رد نمی کند، بلکه تنها احتمال وجود یک وضعیت خاص را نشان می دهد. سپس پزشک بر اساس نتیجه این سونوگرافی ممکن است آزمایش های تکمیلی مانند نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS) را پیشنهاد دهد تا بررسی دقیق تری انجام شود.
سونوگرافی NT چه چیزهایی را بررسی می کند؟
در طی سونوگرافی NT، پزشک به فضای پشت گردن جنین که “چین پس گردنی” نام دارد نگاه می کند. همه جنین ها مقداری مایع در این ناحیه دارند، اما تحقیقات نشان داده اند زمانی که این مقدار بیشتر از حد طبیعی باشد، می تواند نشانه وجود مشکلاتی در تعداد یا ساختار کروموزوم ها باشد.
افزایش مایع در این ناحیه ممکن است احتمال ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:
- سندرم داون (تریزومی 21)
- سندرم ادواردز (تریزومی 18)
- سندرم پاتو (تریزومی 13)
علاوه بر این، افزایش ضخامت NT ممکن است با بیماری های مادرزادی قلبی نیز ارتباط داشته باشد. به همین دلیل، در زمان انجام این سونوگرافی، پزشک معمولا ساختارهای اولیه ی بدن جنین را نیز بررسی می کند تا در صورت مشاهده ی هرگونه ناهنجاری ساختاری، اقدامات لازم زودتر انجام شود.
زمان مناسب برای انجام سونوگرافی NT
بهترین زمان انجام سونوگرافی NT بین هفته یازدهم تا سیزدهم بارداری است. در این مرحله، طول جنین از فرق سر تا پایین تنه معمولا بین 45 تا 84 میلی متر است. پس از هفته چهاردهم بارداری، مایع پشت گردن معمولا جذب بدن جنین می شود و اندازه گیری آن دیگر ممکن نیست.
بنابراین اگر بخواهید این آزمایش را انجام دهید، باید آن را در بازه زمانی مناسب انجام دهید. در بیشتر مراکز، سونوگرافی NT به عنوان بخشی از غربالگری سه ماهه اول بارداری انجام می شود.
غربالگری سه ماهه اول چیست؟
غربالگری سه ماهه اول بارداری ترکیبی از سونوگرافی NT و آزمایش خون است که به پزشک کمک می کند احتمال وجود ناهنجاری های ژنتیکی را با دقت بیشتری بررسی کند.
در این روش، نتایج سونوگرافی با اطلاعات حاصل از آزمایش خون (مانند سطح هورمون های خاص در بدن مادر) ترکیب می شود و نتیجه ای دقیق تر به دست می آید. به همین دلیل، این ترکیب نسبت به انجام سونوگرافی NT به تنهایی، دقت بسیار بالاتری دارد.
چه کسانی باید سونوگرافی NT انجام دهند؟
انجام سونوگرافی NT برای تمام زنان باردار بین هفته 11 تا 13 بارداری توصیه می شود. این سونوگرافی کاملا اختیاری است، اما انجام آن به ویژه برای مادرانی که سن بالاتر از 35 سال دارند یا سابقه خانوادگی بیماری های ژنتیکی دارند، اهمیت بیشتری دارد.
با این حال، هر مادری می تواند تصمیم بگیرد که آیا می خواهد این سونوگرافی را انجام دهد یا خیر. پزشک متخصص معمولا پیش از انجام آن، توضیح می دهد که این آزمایش چه چیزی را بررسی می کند و نتایج آن چه معنایی دارد.
نحوه انجام سونوگرافی NT
برای انجام سونوگرافی NT، معمولا از سونوگرافی شکمی استفاده می شود. در موارد خاص ممکن است از سونوگرافی واژینال نیز بهره گرفته شود، به ویژه زمانی که وضعیت قرارگیری جنین به گونه ای باشد که اندازه گیری از روی شکم ممکن نباشد.
در این فرآیند، پزشک ژل مخصوص سونوگرافی را روی شکم مادر می زند و سپس دستگاه مبدل (ترنسدیوسر) را روی شکم حرکت می دهد. تصویر جنین روی مانیتور ظاهر می شود و پزشک با دقت فضای پر از مایع پشت گردن را اندازه گیری می کند. ضخامت این مایع معمولا بر حسب میلی متر گزارش می شود.
تفسیر نتایج غیرطبیعی در سونوگرافی NT
گاهی اوقات ممکن است نتیجه سونوگرافی NT از محدوده طبیعی بالاتر باشد. در این شرایط، لازم نیست مادر دچار نگرانی شدید شود، زیرا این آزمایش تنها احتمال وجود یک وضعیت ژنتیکی یا کروموزومی را نشان می دهد، نه تشخیص قطعی آن را.
اگر نتیجه غربالگری غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است برای بررسی دقیق تر، آزمایش های تخصصی تری مانند نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS) یا آمنیوسنتز را پیشنهاد کند.
- در آزمایش CVS، پزشک مقدار بسیار کمی از بافت جفت را خارج کرده و برای بررسی های ژنتیکی به آزمایشگاه می فرستد.
- در آمنیوسنتز، با استفاده از یک سوزن ظریف، مقدار کمی از مایع آمنیوتیک (مایع اطراف جنین) از رحم گرفته می شود. این مایع حاوی سلول هایی با اطلاعات ژنتیکی است که می توانند به تشخیص بیماری های مادرزادی یا عفونی کمک کنند.
در برخی موارد نیز پزشک ممکن است برای بررسی دقیق تر قلب جنین، سونوگرافی تخصصی قلب جنین (اکوکاردیوگرافی جنینی) را انجام دهد، زیرا گاهی افزایش ضخامت NT می تواند با نقص های مادرزادی قلبی همراه باشد.
نکته بسیار مهم این است که نتیجه غیرطبیعی در سونوگرافی NT به معنی وجود قطعی مشکل در جنین نیست. بسیاری از مادرانی که چنین نتیجه ای دارند، در ادامه بارداری کاملا طبیعی و نوزادی سالم خواهند داشت. پزشک شما معمولا با بررسی سایر علائم، نتایج سونوگرافی های بعدی و آزمایش های خونی، تصمیم می گیرد آیا لازم است بررسی های بیشتری انجام شود یا خیر. در صورت نیاز نیز ممکن است شما را به یک مشاور ژنتیک ارجاع دهد تا درباره ریسک ها و گزینه های پیش روی تان بیشتر توضیح دهد.
محدوده طبیعی در سونوگرافی NT
مقدار مایع پشت گردن جنین با افزایش سن بارداری کمی بیشتر می شود. بنابراین، برای هر هفته از بارداری، مقدار طبیعی خاصی وجود دارد. پزشکان بر اساس سن بارداری و ضخامت NT تصمیم می گیرند آیا انجام آزمایش های بیشتر ضروری است یا نه.
در بیشتر بارداری ها، اگر ضخامت NT بیش از 3 میلی متر باشد، پزشک توصیه می کند که مادر برای مشاوره ژنتیک مراجعه کند و احتمالا آزمایش های دقیق تری انجام دهد. این حد مرز ممکن است بسته به روش اندازه گیری و نظر پزشک کمی متفاوت باشد.
آیا نتیجه غیرطبیعی سونوگرافی NT به معنای ابتلای قطعی به سندرم داون است؟
خیر. نتیجه غیرطبیعی در سونوگرافی NT به هیچ وجه به معنای قطعی بودن وجود سندرم داون یا سایر ناهنجاری های مادرزادی نیست. این نتیجه فقط نشان می دهد که احتمال وجود چنین شرایطی بیشتر است.
اگر نتیجه NT طبیعی باشد، باز هم پزشک معمولا توصیه می کند آزمایش خون غربالگری سه ماهه اول نیز انجام شود، زیرا ترکیب این دو آزمایش با هم، ارزیابی بسیار دقیق تری از وضعیت سلامت جنین ارائه می دهد.
در مواردی که نتایج سونوگرافی یا آزمایش خون غیرطبیعی باشد، ممکن است پزشک انجام آزمایش های تکمیلی را پیشنهاد کند تا بتوان احتمال وجود اختلالات ژنتیکی را با دقت بیشتری مشخص کرد.
زمان دریافت نتایج سونوگرافی NT
در اغلب مراکز، نتایج سونوگرافی NT بلافاصله پس از انجام سونوگرافی توسط پزشک قابل تفسیر است. اما اگر این سونوگرافی همراه با آزمایش خون غربالگری سه ماهه انجام شده باشد، معمولا نتایج نهایی چند روز تا چند هفته بعد آماده می شود.
پزشک معمولا منتظر می ماند تا تمام نتایج آزمایش ها و سونوگرافی ها در کنار هم بررسی شوند تا بتوان ارزیابی دقیق تری از احتمال وجود ناهنجاری های ژنتیکی ارائه داد.
نکته مهم برای مادران باردار
اگر نتیجه سونوگرافی NT شما غیرطبیعی گزارش شده است، آرامش خود را حفظ کنید. این نتیجه به معنای وجود بیماری نیست، بلکه فقط نشانه ای است که نیاز به بررسی دقیق تر دارد. بسیاری از مادران در این مرحله دچار استرس می شوند، اما واقعیت این است که در بیشتر موارد، نتایج بعدی کاملا طبیعی خواهد بود.
پزشک یا مشاور ژنتیک با شما درباره نتایج، نوع آزمایش های بعدی، و میزان خطر واقعی صحبت خواهد کرد. اگر لازم باشد، آزمایش هایی مانند CVS یا آمنیوسنتز می توانند اطمینان بیشتری در مورد سلامت جنین فراهم کنند.
مراقبت و پیگیری های بعد از سونوگرافی NT
آزمایش های دوران بارداری از جمله سونوگرافی NT به پزشک کمک می کند تا رشد و سلامت جنین را مرحله به مرحله بررسی کند. اگر نتیجه NT کمی بالاتر از حد طبیعی باشد، پزشک معمولا پیشنهاد می کند در هفته های بعد سونوگرافی های تکمیلی یا بررسی قلب جنین انجام شود. هدف اصلی از این پیگیری ها، اطمینان از سلامت جنین و آرامش مادر است.
در ایران، مراکز معتبر زنان و زایمان و متخصصان ژنتیک نیز خدمات مشابهی با استانداردهای بین المللی ارائه می دهند. مادران می توانند با مراجعه به پزشک متخصص زنان یا مراکز مشاوره ژنتیک از راهنمایی های علمی و دقیق بهره مند شوند.
سخنی از نی نی تینی
سونوگرافی NT یکی از آزمایش های مهم در سه ماهه اول بارداری است که به پزشک کمک می کند احتمال وجود ناهنجاری های ژنتیکی یا کروموزومی را بررسی کند. اگر نتیجه آن غیرطبیعی باشد، لازم نیست نگران شوید، چون این سونوگرافی تنها یک غربالگری است و نه تشخیص قطعی. در صورت نیاز، پزشک با انجام آزمایش های تکمیلی، سلامت جنین را با دقت بیشتری ارزیابی می کند.
اگر تجربه ای از انجام سونوگرافی NT دارید یا درباره نتایج آن سؤالی برایتان پیش آمده، در بخش دیدگاه ها بنویسید تا پاسخ آن را از متخصصان دریافت کنید. تجربه شما می تواند به مادران دیگر هم کمک کند.
