بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که باعث می شود بدن به پروتئین گلوتن موجود در گندم، جو و چاودار واکنش نشان دهد. در افراد مبتلا، مصرف گلوتن باعث التهاب روده کوچک و آسیب به پرزهای روده می شود که در نتیجه جذب مواد مغذی مهم مانند آهن، فولیک اسید، کلسیم و ویتامین ها کاهش می یابد. این وضعیت به ویژه در دوران بارداری اهمیت پیدا می کند، زیرا نیازهای تغذیه ای مادر افزایش می یابد و کمبود مواد مغذی می تواند روی رشد و سلامت نوزاد تأثیر بگذارد.
سلیاک در بارداری اگر کنترل نشود، می تواند خطر سقط جنین، زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و حتی مرگ داخل رحمی را افزایش دهد. با این حال، رعایت دقیق رژیم غذایی بدون گلوتن و مدیریت صحیح بیماری سلیاک، این خطرات را به حداقل می رساند و امکان داشتن یک بارداری سالم و بدون عارضه را فراهم می کند.
به طور خلاصه، شناخت بیماری سلیاک و تأثیر آن بر بارداری و پایبندی به رژیم غذایی مناسب، اولین قدم برای حفظ سلامت مادر و نوزاد است. در ادامه این مقاله، نکات تغذیه ای، مکمل های ضروری و مراقبت های لازم برای مدیریت سلیاک در دوران بارداری به طور کامل توضیح داده شده است.
بیماری سلیاک چگونه بر بارداری تأثیر می گذارد؟
دو عامل اصلی برای سلیاک در بارداری وجود دارد که باید بدانید:
- جذب مواد مغذی: بیماری سلیاک باعث می شود بدن شما نتواند ویتامین ها و مواد معدنی کافی جذب کند. در نتیجه، نوزاد شما نیز این مواد مغذی را به اندازه کافی دریافت نمی کند.
- تأثیر سیستم ایمنی: برخی از پادتن ها یا مواد شیمیایی سیستم ایمنی مرتبط با سلیاک ممکن است جفت را آسیب پذیر کنند و به طرق مختلف به سلامتی شما آسیب برسانند.
یک مطالعه نشان داد که 85٪ زنان مبتلا به سلیاک که سقط جنین داشتند، قبل از تشخیص بیماری دچار این مشکل شده بودند. بعد از کنترل بیماری با رژیم غذایی مناسب، احتمال سقط آن ها دیگر از زنان بدون سلیاک بیشتر نبود.
چه بخورم؟
بهترین کار این است که قبل از بارداری مصرف مکمل ها را آغاز کنید، زیرا رژیم بدون گلوتن می تواند باعث کمبود برخی مواد مغذی شود، از جمله:
- کلسیم
- آهن
- فیبر
- فولیک اسید
- روی
- ویتامین D
- منیزیم
افرادی که سلیاک دارند ممکن است کمبود روی، سلنیوم و فولیک اسید داشته باشند که این مواد برای بارداری بسیار مهم هستند. بنابراین باید مطمئن شوید که همه نیازهای بدن خود و نوزاد را تأمین می کنید.
مهم ترین مواد مغذی در دوران بارداری و منابع آن ها
این مواد در بسیاری از غذاهای مناسب رژیم بدون گلوتن موجود هستند و می توانید آن ها را از طریق مکمل ها نیز تأمین کنید:
آهن:
اسفناج، سیب زمینی شیرین، نخود سبز، بروکلی، سبزیجات برگ دار تیره، گوشت گوسفند و گاو منابع بسیار خوبی هستند. گوشت 2 تا 3 برابر بیشتر از میوه ها و سبزیجات آهن دارد. بهتر است آهن را همراه ویتامین C مصرف کنید تا جذب آن بهبود یابد.
فولیک اسید:
این ماده مغذی از ایجاد نقص های مغزی در نوزاد جلوگیری می کند. منابع مناسب شامل انواع حبوبات مانند عدس، لوبیا سیاه و لوبیا قرمز، سبزیجات برگ دار، بادام زمینی، مرکبات و بروکلی هستند. بسیاری از محصولات گندم در ایران با فولیک اسید غنی سازی می شوند، اما محصولات بدون گلوتن اغلب این غنی سازی را ندارند. بنابراین مصرف مکمل ها در دوران بارداری ضروری است.
کلسیم، ویتامین D و منیزیم:
این مواد برای سلامت استخوان ها ضروری هستند. افراد مبتلا به سلیاک در بارداری اغلب با عدم تحمل لاکتوز هم مواجه اند، بنابراین باید منابع غیرلبنی کلسیم مانند نوشیدنی های غنی شده با کلسیم، ماهی های کنسروی و سبزیجات برگ دار را در نظر بگیرند.
اسیدهای چرب امگا-3:
ماهی سالمون، تن، ماهی آزاد و ساردین منابع خوبی هستند. حتما مطمئن شوید که ماهی انتخابی شما میزان جیوه کمی دارد یا از مکمل های امگا-3 استفاده کنید.
اگر مادر به سلیاک در باداری مبتلا باشد نوزاد نیز سلیاک خواهد داشت؟
سلیاک یک بیماری ژنتیکی است، بنابراین احتمال انتقال آن به فرزندتان وجود دارد. در گذشته محققان فکر می کردند که شیردهی ممکن است شانس ابتلای نوزاد به سلیاک را کاهش دهد، اما اکنون در این مورد مطمئن نیستند.
مطالعات دیگر نشان داده بودند که نحوه و زمان معرفی گلوتن به نوزاد ممکن است بر احتمال ابتلای او تأثیر داشته باشد، اما تحقیقات جدید این فرضیه را رد کرده اند.
بیماری سلیاک می تواند در هر مرحله ای از زندگی رخ دهد و محققان هنوز نمی دانند چه چیزی آن را تحریک می کند. بهترین راه برای حفظ سلامت خود و نوزاد این است که سبک زندگی بدون گلوتن را ادامه دهید و به مراقبت از خود اولویت بدهید.
نکات مهم برای کنترل سلیاک در بارداری
پایبندی کامل به رژیم بدون گلوتن
رعایت دقیق رژیم غذایی بدون گلوتن، ستون اصلی مدیریت سلیاک در بارداری است. حتی مقدار کم گلوتن می تواند باعث التهاب روده، کاهش جذب مواد مغذی و در نهایت افزایش خطر سقط یا وزن کم نوزاد شود. توصیه می شود برای اطمینان از رعایت کامل رژیم، با یک متخصص تغذیه مشورت کنید و لیست غذاهای بدون گلوتن مناسب برای دوران بارداری را داشته باشید.
مصرف مکمل های غذایی به صورت منظم
به دلیل محدودیت غذایی، مصرف مکمل های ضروری مانند فولیک اسید، آهن، ویتامین D، کلسیم و روی در دوران بارداری حیاتی است. پزشک شما می تواند دوز مناسب برای هر ماده مغذی را تعیین کند تا هم سلامت شما حفظ شود و هم رشد سالم نوزاد تضمین شود.
کنترل منظم و آزمایش های دوره ای
پزشکان توصیه می کنند در دوران بارداری، افراد مبتلا به سلیاک آزمایش خون منظم برای بررسی میزان آهن، ویتامین ها و شاخص های عملکرد کبد و کلیه انجام دهند. همچنین، انجام سونوگرافی های دوره ای برای بررسی رشد جنین اهمیت دارد.
مدیریت علائم گوارشی
با وجود رژیم بدون گلوتن، ممکن است هنوز گاهی علائم گوارشی مانند نفخ، درد شکم یا اسهال مشاهده شود. مصرف وعده های غذایی کوچک و مکرر، نوشیدن آب کافی و ورزش سبک می تواند به کاهش علائم سلیاک در بارداری کمک کند.
توجه به وزن و تغذیه
یکی از مشکلات شایع در سلیاک و بارداری، کاهش جذب مواد مغذی است که می تواند منجر به وزن کم مادر یا جنین شود. برای جلوگیری از این مشکل:
- از منابع پروتئین مناسب استفاده کنید: گوشت کم چرب، ماهی های کم جیوه، تخم مرغ و حبوبات بدون گلوتن.
- غلات بدون گلوتن غنی شده با ویتامین و مواد معدنی مصرف کنید.
- سبزیجات و میوه ها را به شکل متنوع و رنگارنگ در وعده های روزانه بگنجانید.
آماده شدن برای پس از زایمان
پس از تولد نوزاد، مراقبت از خود و ادامه رژیم بدون گلوتن همچنان اهمیت دارد. اگر قصد شیردهی دارید، رعایت رژیم و مصرف مکمل ها باعث می شود هم شما و هم نوزادتان مواد مغذی لازم را دریافت کنید و از بروز کمبودها جلوگیری شود.
سخنی از نی نی تینی
سلیاک در بارداری اگر کنترل نشود، می تواند عوارض جدی برای مادر و نوزاد ایجاد کند. اما با رعایت دقیق رژیم بدون گلوتن، مصرف مکمل های ضروری و پایش منظم سلامت، می توان این خطرات را به حداقل رساند و یک بارداری سالم را تجربه کرد. پایبندی به سبک زندگی بدون گلوتن و مراقبت دقیق از تغذیه، کلید داشتن نوزادی سالم و قوی است.
اگر شما یا اطرافیانتان با سلیاک در بارداری مواجه هستید، تجربه ها و سوالات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. همچنین می توانید این مقاله را با دیگر مادران مبتلا به سلیاک در بارداری به اشتراک بگذارید تا همه از نکات تغذیه ای و مراقبتی مفید بهره مند شوند.
