تکرر ادرار یکی از مشکلات شایع در بین مادران و زنان است که می تواند به دلایل مختلفی مانند عفونت، دیابت یا حتی سبک زندگی ایجاد شود. در این مقاله، همه چیز در مورد تکرر ادرار از علائم و علل گرفته تا روش های درمان و مراقبت خانگی بررسی شده است. اگر شما هم مدام احساس نیاز به دفع ادرار دارید یا شب ها چندین بار بیدار می شوید، این مقاله به شما کمک می کند علت را پیدا کرده و بهترین راهکار را برای کنترل آن بیاموزید.
تکرر ادرار چیست؟
تکرر ادرار یعنی نیاز به دفع ادرار بیش از حالت معمول در طول روز یا شب. در واقع، زمانی که احساس می کنید باید به دفعات بیشتری به سرویس بهداشتی بروید، بدن شما در حال ارسال پیامی است. این مشکل ممکن است برای هر کسی پیش بیاید، اما در برخی افراد بیشتر دیده می شود؛ مثل زنان باردار، مردان مسن تر از 70 سال یا کسانی که دچار بزرگی پروستات هستند.
رایج ترین علت تکرر ادرار، عفونت های ادراری (UTI) هستند. البته گاهی تکرر ادرار می تواند نشانه بیماری های دیگر مثل دیابت، مشکلات مثانه یا تغییرات هورمونی نیز باشد. درمان این وضعیت معمولا به علت زمینه ای آن بستگی دارد. پزشک با بررسی علائم و سابقه بیمار، روش درمان مناسب را انتخاب می کند.
چرا تکرر ادرار اهمیت دارد؟
اگرچه تکرر ادرار ممکن است در نگاه اول مسئله ساده ای به نظر برسد، اما می تواند نشانه ای از وجود یک مشکل در کلیه ها، مثانه یا حتی سیستم عصبی باشد. بنابراین اگر این حالت ادامه دار شد یا باعث اختلال در خواب و فعالیت های روزمره شد، نباید آن را نادیده گرفت.
چند بار در روز ادرار کردن طبیعی است؟
به طور معمول، بیشتر افراد بین 7 تا 8 بار در روز ادرار می کنند. اگر احساس می کنید بیشتر از این دفعات به دستشویی می روید، ممکن است دچار تکرر ادرار باشید. البته باید توجه داشت که شرایط هر فرد متفاوت است.
مثلا اگر مایعات زیادی می نوشید یا از داروهایی مثل دیورتیک ها (ادرارآور) استفاده می کنید، طبیعی است که دفعات ادرارتان بیشتر شود. در واقع، مهم تر از تعداد دفعات، تغییر الگوی طبیعی بدن شماست. اگر حس می کنید الگوی ادرارتان نسبت به قبل تغییر کرده، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
علل شایع تکرر ادرار
در ادامه، همه چیز در مورد تکرر ادرار و دلایل احتمالی آن را بررسی می کنیم. عوامل متعددی می توانند باعث شوند دفعات ادرار افزایش یابد، از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت های ادراری یا مثانه
- دوره بارداری
- دیابت نوع 1 یا 2
- بزرگی غده پروستات در مردان
- بیماری های عصبی یا آسیب به نخاع
- مصرف برخی داروها یا مواد خاص مثل کافئین و الکل
- سنگ مثانه یا بیماری های نادر هورمونی
بیایید هرکدام را دقیق تر بررسی کنیم.
1- مشکلات ادراری، مثانه و لگن
یکی از شایع ترین دلایل تکرر ادرار، عفونت مجاری ادراری (UTI) است. این عفونت ناشی از ورود باکتری ها به مجرای ادرار یا مثانه است و می تواند باعث شود احساس کنید مدام باید به دستشویی بروید.
عفونت ادراری معمولا قسمت های مختلف سیستم ادراری را درگیر می کند، از جمله:
- کلیه ها
- مجرای خروج ادرار (میزراه)
- مثانه
علاوه بر این، برخی التهابات واژن نیز در خانم ها می تواند موجب تکرر ادرار شود، مانند:
- واژینوز باکتریایی
- عفونت قارچی (کاندیدیازیس)
- تریکومونازیس (انگل واژنی)
سایر مشکلات لگنی که ممکن است موجب تکرر ادرار شوند عبارتند از:
- افتادگی مثانه (سیستوسل)
- سندروم درد مثانه یا سیستیت بینابینی
- مثانه بیش فعال
- تنگی مجرای ادرار
- افتادگی رحم
- اثرات پرتودرمانی در ناحیه لگن
در موارد نادر، حتی تومورهای مثانه یا لگن نیز ممکن است باعث بروز تکرر ادرار شوند.
2- بارداری
تکرر ادرار در بارداری کاملا شایع است و بیشتر زنان آن را در سه ماهه اول و سوم تجربه می کنند.
در سه ماهه اول، بدن هورمون هایی مانند پروژسترون و گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) را بیشتر ترشح می کند که هر دو بر کارکرد مثانه اثر می گذارند و موجب احساس نیاز مکرر به ادرار می شوند.
در سه ماهه سوم نیز فشار رحم در حال رشد بر روی مثانه، موجب کاهش ظرفیت نگهداری ادرار می شود و در نتیجه مادر مجبور است دفعات بیشتری به دستشویی برود.
نکته مهم این است که تکرر ادرار در بارداری معمولا طبیعی است، اما اگر با سوزش ادرار، درد یا تب همراه بود، باید فورا با پزشک مشورت شود، چون ممکن است نشانه عفونت باشد.
3- دیابت
تکرر ادرار از نشانه های اولیه دیابت نوع 1 و 2 است. زمانی که بدن نتواند قند (گلوکز) را به درستی مصرف کند، قند اضافی از طریق ادرار دفع می شود و در نتیجه بدن آب بیشتری از دست می دهد. این حالت باعث افزایش حجم و دفعات ادرار می شود.
اگر همراه با تکرر ادرار، تشنگی زیاد، کاهش وزن یا خستگی غیرعادی دارید، احتمال دیابت وجود دارد و لازم است آزمایش قند خون انجام دهید.
4- بزرگی پروستات در مردان
در مردان میانسال و مسن، بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) یکی از دلایل اصلی تکرر ادرار است. غده پروستات وقتی بزرگ می شود، به مجرای ادرار فشار وارد می کند و باعث می شود مثانه نتواند به طور کامل تخلیه شود. نتیجه آن، نیاز به ادرارهای مکرر به ویژه در شب است.
در برخی موارد، تومور پروستات نیز می تواند همین علائم را ایجاد کند و نیاز به بررسی تخصصی دارد.
5- بیماری های عصبی
گاهی دلیل تکرر ادرار، مشکلاتی در سیستم عصبی است که ارتباط بین مغز و مثانه را مختل می کند. به این حالت مثانه نوروژنیک گفته می شود. بیماری هایی مانند مواردی که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:
- سکته مغزی
- آسیب نخاعی
- فیبرومیالژیا
می توانند کنترل مثانه را دشوار کنند و باعث ادرار مکرر شوند.
6- داروها و مواد محرک
برخی داروها نیز موجب افزایش ادرار می شوند، از جمله می توان موارد زیر را نام برد:
- داروهای دیورتیک (ادرارآور)
- داروهای ضدافسردگی خاص (مانند SSRIها)
- داروهای فشار خون مثل مسدودکننده های کانال کلسیم
- داروهای لیتیوم
- داروهای کاهش قند خون از گروه SGLT2
همچنین مصرف زیاد کافئین (چای، قهوه، نوشابه انرژی زا) و الکل می تواند مثانه را تحریک کند و موجب تکرر ادرار شود.
7- سایر علل کمتر شایع
مواردی مانند سنگ مثانه، اختلال در ترشح هورمون وازوپرسین (دیابت بی مزه) یا تومورهای لگنی نیز می توانند از دلایل دیگر تکرر ادرار باشند، گرچه کمتر دیده می شوند.
از کجا بفهمیم تکرر ادرار داریم؟
اگر موارد زیر را تجربه می کنید، ممکن است دچار تکرر ادرار باشید:
- ادرار کردن بیش از 8 بار در روز
- بیدار شدن بیش از دو بار در شب برای ادرار
- احساس مزاحمت و اختلال در خواب یا زندگی روزانه به دلیل ادرار مکرر
در چنین حالتی بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت دقیق مشخص شود. پزشک ممکن است درباره ی موارد زیر از شما سؤال بپرسد:
- داروهایی که مصرف می کنید
- مقدار و نوع مایعاتی که در روز می نوشید
- مصرف الکل یا کافئین
- وجود ورم در پاها
- عادات خواب یا احتمال خروپف (که می تواند نشانه آپنه خواب باشد)
همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد دفترچه ای از الگوی ادرار روزانه تهیه کنید تا دفعات و حجم ادرار مشخص شود و بتوان تشخیص دقیق تری داد.
پیگیری و ثبت علائم تکرر ادرار
یکی از مهم ترین کارهایی که در زمان تجربه تکرر ادرار باید انجام دهید، ثبت روزانه علائم است. این کار به پزشک کمک می کند تا الگوها و تغییرات بدن شما را بهتر تشخیص دهد و درمان مؤثرتری ارائه دهد.
در دفترچه ی روزانه تان، موارد زیر را یادداشت کنید:
- چه مایعاتی نوشیده اید (آب، چای، قهوه و…)
- چه مقدار مایعات نوشیده اید
- چه زمانی به دستشویی رفته اید
- میزان ادرار در هر نوبت
این اطلاعات به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد کدام آزمایش ها یا بررسی ها برای شما لازم است.
آزمایش های تشخیصی برای تکرر ادرار
پزشک برای پیدا کردن علت تکرر ادرار ممکن است یکی از آزمایش های زیر را تجویز کند:
- آزمایش ادرار (Urinalysis): برای بررسی وجود عفونت ادراری یا التهاب مثانه.
- تصویربرداری (سونوگرافی یا سی تی اسکن): برای بررسی وجود تومور، سنگ مثانه یا هرگونه ناهنجاری در ساختار سیستم ادراری.
- سیستوسکوپی: در این روش پزشک با استفاده از لوله ای باریک و مجهز به دوربین، داخل مثانه را مشاهده می کند تا منبع احتمالی مشکل را بیابد.
درمان تکرر ادرار
درمان تکرر ادرار بستگی مستقیم به علت زمینه ای آن دارد. برخی روش های درمانی متداول عبارتند از:
- مصرف آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت های ادراری
- اصلاح عادات نوشیدن مایعات (کاهش یا تنظیم میزان آب، چای و قهوه در طول روز)
- کنترل بیماری هایی مانند دیابت یا بزرگی پروستات
- فیزیوتراپی کف لگن برای درمان مثانه بیش فعال یا کنترل نشت ادرار
- انجام تمرینات کگل (Kegel) برای تقویت عضلات کف لگن، به ویژه در خانم هایی که هم زمان دچار بی اختیاری ادرار هستند
در بسیاری از موارد، با انجام تغییرات ساده در سبک زندگی و درمان علت اصلی، می توان به راحتی این مشکل را کنترل کرد.
درمان خانگی تکرر ادرار و تغییرات سبک زندگی
اگر تکرر ادرار شما ناشی از بیماری خاصی نیست یا پزشک علت جدی پیدا نکرده است، برخی تغییرات روزمره مانند موارد زیر می تواند به کاهش دفعات ادرار کمک کند:
- دو ساعت قبل از خواب از نوشیدن مایعات خودداری کنید تا مجبور نشوید در طول شب چند بار بیدار شوید.
- مصرف کافئین و الکل را کاهش دهید، چون این مواد باعث تحریک مثانه می شوند. (مثل چای، قهوه، نوشابه و نوشیدنی های انرژی زا)
- اگر دچار نشت ادرار هستید، استفاده از پدهای مخصوص یا لباس زیر جاذب می تواند از لک شدن لباس یا ملحفه جلوگیری کند.
این تغییرات ساده در کنار مشاوره پزشک، در بسیاری از موارد باعث بهبود تکرر ادرار می شود.
عوارض و خطرات بی توجهی به تکرر ادرار
بسته به علت زمینه ای، تکرر ادرار می تواند عوارض متفاوتی داشته باشد. اگر درمان نشود، ممکن است پیامدهای خطرناکی در پی داشته باشد، از جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
- کم آبی بدن (دهیدراته شدن)
- افزایش قند خون در دیابت کنترل نشده
- گسترش عفونت به کلیه ها یا دیگر اندام ها
بنابراین، اگر تکرر ادرار با درد، تب یا تغییر در رنگ ادرار همراه است، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در بیشتر موارد، تکرر ادرار نگران کننده نیست و حتی ممکن است بدون درمان خاصی برطرف شود. اما گاهی این علامت، نشانه اولیه یک بیماری مهم تر است و نیاز به بررسی پزشکی دارد.
در صورت مشاهده علائم زیر، حتما با پزشک مشورت کنید:
- وجود خون در ادرار
- درد در ناحیه کمر یا پهلوها
- تهوع یا استفراغ
- ترشحات غیرعادی از آلت تناسلی یا واژن
- تب یا لرز (نشانه عفونت)
پزشک با بررسی علائم و آزمایش های لازم، علت دقیق تکرر ادرار را مشخص کرده و بهترین درمان را برای شما انتخاب می کند.
سخنی از نی نی تینی
اگر خودتان را در موقعیتی می بینید که در طول روز یا شب چندین بار به سرویس بهداشتی می روید، احتمالا با تکرر ادرار روبه رو هستید. هرچند در بیشتر موارد، علت آن جدی نیست، اما نادیده گرفتن تغییرات بدن هیچ گاه توصیه نمی شود.
تغییر در الگوی ادرار می تواند نشانه ای از وجود یک مشکل در کلیه ها، مثانه یا سیستم متابولیسم بدن باشد. بنابراین، اگر این وضعیت ادامه دارد، با پزشک مشورت کنید تا علت اصلی مشخص و درمان مناسب آغاز شود. درمان به موقع می تواند از عوارض بزرگ تر جلوگیری کند و آرامش دوباره را به زندگی تان برگرداند.
آیا شما هم تجربه تکرر ادرار داشته اید؟ چه روش هایی برای کاهش آن مفید بوده است؟ تجربه خود را در بخش نظرات بنویسید تا به مادران و بانوان دیگر کمک کنید
