سالپنگو اوفورکتومی عملی جراحی است که تخمدان ها و لوله های فالوپ را برای درمان بیماری هایی مانند اندومتریوز، تومورهای خوش خیم یا سرطان تخمدان و همچنین پیشگیری در زنان پرخطر، برمی دارد. این مقاله جامع همه مراحل قبل، حین و بعد از عمل، روش های جراحی، روند بهبودی و مراقبت های لازم را توضیح می دهد. با رعایت نکات پزشکی و مراقبتی، می توان دوره بهبودی را به خوبی گذراند و سلامت طولانی مدت بدن را حفظ کرد.
سالپنگو اوفورکتومی چیست؟
سالپنگو اوفورکتومی یک عمل جراحی است که در آن تخمدان ها و لوله های رحمی (فالوپ) از بدن برداشته می شوند. این عمل جراحی معمولا برای درمان بیماری هایی مانند اندومتریوز، سرطان تخمدان و سایر مشکلات مرتبط با تخمدان ها و لوله های فالوپ انجام می شود.
برداشتن یک تخمدان و لوله فالوپ به صورت جداگانه، سالپنگو اوفورکتومی یک طرفه نامیده می شود، و وقتی هر دو تخمدان و لوله ها برداشته شوند، به آن سالپنگو اوفورکتومی دوطرفه گفته می شود.
در برخی موارد، حتی تخمدان ها و لوله های سالم نیز به منظور کاهش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان در زنان با سابقه خانوادگی قوی یا جهش ژن BRCA برداشته می شوند. این نوع عمل به نام سالپنگو اوفورکتومی پیشگیرانه شناخته می شود و مطالعات نشان داده اند که می تواند به طور چشمگیری خطر ابتلا به سرطان تخمدان و پستان را کاهش دهد.
نکته مهم: این عمل شامل برداشتن رحم نمی شود، اما گاهی اوقات جراح هر دو عمل (سالپنگو اوفورکتومی و هیستروکتومی) را همزمان انجام می دهد تا درمان جامع تری ارائه شود.
چه کسانی باید سالپنگو اوفورکتومی انجام دهند؟
شما ممکن است کاندید مناسبی برای سالپنگو اوفورکتومی باشید اگر نیاز به درمان یکی از موارد زیر داشته باشید:
- سرطان تخمدان
- اندومتریوز
- تومورها، کیست ها یا آبسه های خوش خیم
- پیچ خوردگی تخمدان (تورشن)
- عفونت لگنی
- بارداری خارج از رحم
علاوه بر این، این عمل می تواند برای کاهش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان و پستان در زنانی که در معرض خطر بالای ژنتیکی هستند، مانند حاملان جهش های ژن BRCA، انجام شود. مطالعات نشان داده اند که کاهش ریسک ابتلا به این سرطان ها می تواند یک اقدام مقرون به صرفه و مؤثر برای پیشگیری باشد.
یک نکته بسیار مهم: پس از برداشتن هر دو تخمدان، شما قادر به بارداری نخواهید بود. بنابراین، اگر قبل از یائسگی هستید و قصد دارید بچه دار شوید، این موضوع باید در تصمیم گیری شما کاملا لحاظ شود و حتما پیش از عمل با متخصص باروری مشورت کنید.
آماده سازی برای سالپنگو اوفورکتومی
قبل از انجام این عمل، باید بدانید که پس از برداشتن تخمدان ها و لوله ها، پریودها متوقف می شوند و امکان بارداری دیگر وجود نخواهد داشت. اگر قصد دارید در آینده باردار شوید، تمامی گزینه ها مانند حفظ تخمک یا جنین، لقاح آزمایشگاهی (IVF) قبل از جراحی را با پزشک خود بررسی کنید.
همچنین بهتر است قبل از برنامه ریزی جراحی، با یک متخصص باروری ملاقات کنید تا اقدامات لازم برای حفظ باروری شما بررسی شود.
این جراحی می تواند به سه روش انجام شود:
- جراحی باز شکمی
- لاپاروسکوپی
- جراحی رباتیک
پزشک شما بر اساس وضعیت شما تصمیم می گیرد که کدام روش مناسب تر است و دلایل انتخاب آن را توضیح می دهد.
چون تخمدان ها تولید کننده اصلی استروژن و پروژسترون در بدن هستند، پس از برداشتن آن ها کاهش ناگهانی این هورمون ها رخ می دهد که اثرات متعددی بر بدن دارد، از جمله:
- گرگرفتگی و تعریق شبانه
- خشکی واژن
- تغییرات خلقی مانند اضطراب یا افسردگی
- افزایش ریسک پوکی استخوان و بیماری قلبی در بلندمدت
پیش از جراحی با پزشک درباره مزایا و معایب هورمون درمانی جایگزین (HRT) مشورت کنید و تمام شرایط پزشکی و داروهای مصرفی خود را به اطلاع پزشک برسانید.
نکات عملی قبل از جراحی سالپنگو اوفورکتومی
- برنامه ریزی کنید که پس از عمل شخصی شما را از بیمارستان به خانه برساند، زیرا قادر به رانندگی نخواهید بود.
- کمک های لازم پس از عمل را از خانواده یا دوستان خود دریافت کنید؛ شامل مراقبت از کودکان، خرید، و انجام امور خانه.
- اگر شاغل هستید، مرخصی مناسب برای بهبودی دریافت کنید و در صورت امکان از مزایای کوتاه مدت مرخصی یا بیمه بهره مند شوید.
- کیف بیمارستان خود را آماده کنید شامل: دمپایی یا جوراب راحت، حوله، لباس راحتی و لوازم بهداشتی شخصی. لباس های آزاد و راحت برای بازگشت به خانه ضروری است.
- چند روز غذا آماده و در فریزر نگهداری کنید تا در دوران بهبودی مشکلی نداشته باشید.
- دستورالعمل پزشک درباره زمان قطع خوردن و آشامیدن قبل از جراحی را رعایت کنید.
روند انجام سالپنگو اوفورکتومی
مدت زمان عمل: معمولا بین 1 تا 4 ساعت بسته به روش جراحی و وضعیت بیمار طول می کشد.
1- جراحی باز شکمی (Open Abdominal Surgery)
در این روش، جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. جراح یک برش بزرگ در ناحیه شکم ایجاد می کند تا به تخمدان ها و لوله های رحمی دسترسی پیدا کند. سپس تخمدان ها و لوله ها برداشته می شوند و برش با نخ بخیه، منگنه یا چسب جراحی بسته می شود.
نکته عملی: این روش برای افرادی مناسب است که بیماری پیچیده ای دارند یا اندازه تخمدان یا توده بسیار بزرگ است. بهبودی بعد از این نوع جراحی معمولا طولانی تر است و ممکن است چند روز بستری در بیمارستان لازم باشد.
2- جراحی لاپاروسکوپی (Laparoscopic Surgery)
این روش می تواند تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام شود. در لاپاروسکوپی، یک لوله باریک مجهز به دوربین و نور (لاپاروسکوپ) وارد بدن می شود تا جراح بدون برش بزرگ، اعضای لگن را مشاهده کند.
چند برش کوچک ایجاد می شود تا ابزار جراحی وارد بدن شود و تخمدان ها و لوله ها از طریق همان برش های کوچک برداشته شوند. سپس برش ها بسته می شوند.
مزایا:
- درد بعد از عمل کمتر
- بهبود سریع تر
- جای زخم کمتر
3- جراحی رباتیک (Robotic Surgery)
این روش نیز با برش های کوچک انجام می شود اما به جای لاپاروسکوپ، از بازوی رباتیک استفاده می شود. بازو مجهز به دوربین HD است و جراح با دقت بیشتری حرکت می کند.
این روش امکان برداشتن دقیق تخمدان ها و لوله ها را فراهم می کند و جای زخم ها بسیار کوچک تر است.
نکته عملی: جراحی رباتیک برای بیمارانی مناسب است که نیاز به دقت بالاتر دارند یا ترکیب پیچیده ای از مشکلات لگنی دارند.
روند بهبودی پس از سالپنگو اوفورکتومی
پس از عمل، ممکن است نیاز به بستری یک شب در بیمارستان باشد، خصوصا در روش های لاپاروسکوپی یا رباتیک، اما گاهی می توان آن را به صورت جراحی سرپایی انجام داد. روش باز شکمی معمولا چند روز بستری نیاز دارد.
بعد از عمل:
- ممکن است روی برش ها بانداژ قرار داشته باشد و پزشک زمان مناسب برای برداشتن آن را تعیین می کند.
- از گذاشتن کرم یا پماد روی زخم خودداری کنید.
- پزشک معمولا آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت تجویز می کند و در صورت نیاز، داروی مسکن نیز ارائه می شود.
- بعد از به هوش آمدن، تشویق می شوید که راه بروید؛ حرکت مداوم به پیشگیری از لخته شدن خون کمک می کند.
محدودیت های فیزیکی بعد از جراحی:
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید
- از فعالیت های شدید بدنی و ورزش سنگین به مدت چند هفته اجتناب کنید
- استفاده از لباس های راحت و گشاد برای کاهش فشار بر نواحی برش توصیه می شود
ممکن است ترشح واژینال پس از عمل رخ دهد، اما از تامپون یا دوش واژینال استفاده نکنید.
حمام و فعالیت های جنسی: بسته به روش و شرایط جراحی، پزشک زمان مناسب برای دوش گرفتن، استحمام و شروع مجدد فعالیت جنسی را تعیین می کند.
مزایا و معایب روش های مختلف
- لاپاروسکوپی و جراحی رباتیک: درد کمتر، بهبود سریع تر، جای زخم کمتر، بازگشت به فعالیت های روزمره در 2 تا 3 هفته
- جراحی باز شکمی: درد بیشتر، زمان بهبود طولانی تر، بازگشت به فعالیت های عادی در 6 تا 8 هفته
عوارض و خطرات سالپنگو اوفورکتومی
این عمل معمولا امنیت بالایی دارد اما مانند هر جراحی دیگر، با خطراتی همراه است:
- خونریزی
- عفونت
- واکنش نامطلوب به بیهوشی
خطرات دیگر شامل موارد احتمالی زیر است:
- لخته شدن خون
- آسیب به دستگاه ادراری یا اندام های اطراف
- آسیب عصبی
- فتق
- تشکیل بافت اسکار
- انسداد روده
علائم هشداردهنده: در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر، فورا با پزشک تماس بگیرید:
- قرمزی یا تورم محل برش
- تب
- ترشح یا باز شدن زخم
- افزایش درد شکمی
- خونریزی واژینال شدید
- ترشح بدبو
- مشکل در ادرار یا حرکات روده
- حالت تهوع یا استفراغ
- تنگی نفس یا درد قفسه سینه
- غش کردن
اگر هنوز یائسگی را تجربه نکرده اید، برداشتن هر دو تخمدان ممکن است بلافاصله باعث علائم یائسگی شود:
- گرگرفتگی و تعریق شبانه
- خشکی واژن
- اختلال خواب
- اضطراب و افسردگی
در بلندمدت، یائسگی با افزایش ریسک بیماری قلبی و پوکی استخوان همراه است.
چشم انداز بعد از سالپنگو اوفورکتومی
مطالعات نشان داده اند که این عمل برای زنانی که حامل جهش ژن BRCA هستند، می تواند شانس بقا و کاهش خطر سرطان را افزایش دهد.
بازگشت به فعالیت های روزمره معمولا بین 2 تا 6 هفته طول می کشد، بسته به نوع جراحی و وضعیت جسمی بیمار.
زندگی بعد از سالپنگو اوفورکتومی
پس از انجام سالپنگو اوفورکتومی، بدن شما با تغییرات هورمونی و فیزیکی مواجه می شود که توجه و مراقبت دقیق می طلبد. برخی نکات مهم برای کمک به بهبودی و حفظ سلامتی عبارتند از:
مدیریت علائم یائسگی
اگر هر دو تخمدان برداشته شده باشد، کاهش ناگهانی هورمون های استروژن و پروژسترون ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
- گرگرفتگی و تعریق شبانه
- خشکی واژن و کاهش رطوبت طبیعی
- نوسانات خلقی، اضطراب و افسردگی
- اختلال خواب
برای مدیریت این علائم اقدامات زیر را انجام دهید:
- با پزشک درباره هورمون درمانی جایگزین (HRT) مشورت کنید.
- رژیم غذایی سرشار از کلسیم و ویتامین D برای پیشگیری از پوکی استخوان داشته باشید.
- ورزش منظم و سبک های آرامش بخش مانند یوگا یا پیاده روی به کنترل اضطراب و حفظ سلامت قلب کمک می کند.
پیشگیری از عوارض طولانی مدت سالپنگو اوفورکتومی
- بررسی منظم سلامت قلب و فشار خون پس از یائسگی بسیار مهم است.
- معاینات دوره ای پوکی استخوان و تراکم استخوان با پزشک انجام شود.
- حفظ وزن سالم و پرهیز از مصرف سیگار و الکل به کاهش خطر بیماری های مزمن کمک می کند.
بازگشت به فعالیت های روزمره
- اکثر زنان می توانند فعالیت های سبک روزمره مانند کارهای خانه و پیاده روی کوتاه را ظرف 2 تا 3 هفته پس از لاپاروسکوپی یا جراحی رباتیک از سر بگیرند.
- در جراحی باز شکمی، بازگشت به فعالیت های معمول ممکن است 6 تا 8 هفته طول بکشد.
- از بلند کردن اجسام سنگین و ورزش های شدید تا توصیه پزشک اجتناب کنید.
مراقبت های بعد از جراحی سالپنگو اوفورکتومی
- محل برش ها را تمیز و خشک نگه دارید و طبق دستور پزشک پانسمان ها را تعویض کنید.
- در صورت مشاهده علائم عفونت مانند قرمزی، تورم، تب یا ترشح بدبو، فورا با پزشک تماس بگیرید.
- رژیم غذایی سالم و سرشار از پروتئین برای بهبود سریع تر زخم ها مفید است.
- نوشیدن آب کافی و مایعات به حفظ هیدراتاسیون و پیشگیری از یبوست کمک می کند.
نکات ویژه برای مادران
- اگر فرزند کوچک دارید، برنامه ریزی برای مراقبت از کودک و دریافت کمک های لازم بسیار اهمیت دارد.
- حمایت روانی از خانواده و دوستان می تواند به کاهش اضطراب و افسردگی بعد از عمل کمک کند.
- فعالیت های آرام مانند بازی با کودک یا پیاده روی کوتاه می تواند حس استقلال و اعتماد به نفس شما را تقویت کند.
سخنی از نی نی تینی
سالپنگو اوفورکتومی عملی است که در شرایط خاص، می تواند سلامت شما را تضمین کرده و خطر ابتلا به سرطان های تخمدان و پستان را کاهش دهد. با برنامه ریزی مناسب، رعایت نکات مراقبتی و مشورت با پزشک، می توانید دوران بهبودی را به خوبی سپری کرده و به زندگی روزمره بازگردید.
اگر شما یا نزدیکانتان تجربه سالپنگو اوفورکتومی داشته اید، تجربیات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. این کار به دیگر مادرانی که قصد انجام این جراحی را دارند، کمک می کند تا با دید باز و اطلاعات کامل تصمیم گیری کنند.
