در دنیای امروز دو نوع اصلی از رحم اجاره ای وجود دارد: رحم اجاره ای سنتی و رحم اجاره ای ژستیشنال. رحم اجاره ای سنتی امروزه بسیار نادر است و بیشتر کلینیک ها و مؤسسات فعال در زمینه باروری، از جمله مراکز معتبر بین المللی، تنها رحم اجاره ای ژستیشنال را انجام می دهند. این روش امن تر، علمی تر و از نظر قانونی قابل اعتمادتر شناخته می شود.
با این حال، بسیاری از افراد نام رحم اجاره ای سنتی را شنیده اند و ممکن است درباره تفاوت آن با رحم اجاره ای ژستیشنال سؤال داشته باشند. به همین دلیل در این بخش به معرفی کامل این روش و پاسخ به پرسش های رایج درباره آن می پردازیم.
تعریف رحم اجاره ای سنتی
شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که «رحم اجاره ای سنتی چیست و چه تفاوتی با رحم اجاره ای ژستیشنال دارد؟»
در رحم اجاره ای سنتی (که در منابع علمی با نام هایی مانند “رحم اجاره ای ژنتیکی” یا “رحم اجاره ای جزئی” نیز شناخته می شود)، زنی که باردار می شود، خودش مادر بیولوژیکی کودک است. یعنی تخمک از بدن همان زن گرفته می شود و با اسپرم پدر یا اهداکننده در کلینیک باروری ترکیب می شود. عمل لقاح معمولا از طریق تلقیح داخل رحمی (IUI) انجام می گیرد.
در نتیجه، در رحم اجاره ای سنتی، مادر نیت (زن صاحب تخمک در روش رحم اجاره ای ژستیشنال) هیچ ارتباط ژنتیکی با نوزاد نخواهد داشت. این موضوع یکی از مهم ترین تفاوت ها میان دو روش است.
به دلیل همین ارتباط ژنتیکی میان مادر جانشین و نوزاد، رحم اجاره ای سنتی از نظر احساسی و قانونی پرریسک تر از رحم اجاره ای ژستیشنال است. در رحم اجاره ای ژستیشنال، زن باردار تنها نقش حامل جنین را دارد و هیچ پیوند ژنتیکی با کودک ندارد. همین امر باعث می شود فرایند قانونی و عاطفی در روش ژستیشنال بسیار ساده تر و ایمن تر باشد.
در ایران نیز بر اساس توصیه متخصصان و مراکز درمان ناباروری، روش رحم اجاره ای ژستیشنال گزینه ای علمی تر و مطمئن تر برای والدین در نظر گرفته می شود.
مراحل انجام رحم اجاره ای سنتی
اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم، روند رحم اجاره ای سنتی معمولا شامل چند مرحله اصلی است:
- احراز صلاحیت و انجام غربالگری های اولیه
هم والدین و هم مادر جانشین باید از نظر جسمی، روانی و پزشکی مورد ارزیابی قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که سلامت آن ها برای بارداری و فرایند حقوقی مناسب است. - یافتن فرد مناسب برای رحم اجاره ای
در این مرحله، خانواده متقاضی و زن داوطلب بارداری از طریق مؤسسه یا گاهی به صورت مستقل با هم آشنا می شوند. - تنظیم قرارداد قانونی
یکی از مهم ترین بخش های کار است. این قرارداد باید زیر نظر وکیل متخصص در امور رحم اجاره ای تنظیم شود تا تمام حقوق والدین و مادر جانشین به صورت شفاف مشخص گردد. - انجام مراحل پزشکی و تلقیح داخل رحمی (IUI)
در رحم اجاره ای سنتی، تخمک از همان زن گرفته می شود و با اسپرم پدر یا اهداکننده در کلینیک ترکیب می شود. سپس لقاح از طریق IUI انجام می گیرد. - مراقبت های بارداری و آماده شدن برای زایمان
مانند هر بارداری طبیعی، مادر جانشین تحت مراقبت پزشک متخصص زنان قرار می گیرد تا سلامت او و جنین به طور مرتب بررسی شود. - مراحل قانونی پس از تولد نوزاد
پس از زایمان، باید اقدامات حقوقی لازم برای انتقال سرپرستی و حقوق والدینی انجام شود که در برخی کشورها مانند یک فرایند «فرزندخواندگی» در نظر گرفته می شود.
در کشورهای غربی و حتی برخی مراکز ایرانی، به دلیل پیچیدگی های قانونی، رحم اجاره ای سنتی به ندرت انجام می شود. اما در موارد خاص، والدین ممکن است با همکاری وکیل و طی مراحل قانونی خاص، این روش را انتخاب کنند.
هزینه رحم اجاره ای سنتی
شاید یکی از مهم ترین پرسش ها برای خانواده ها این باشد که «هزینه رحم اجاره ای سنتی چقدر است؟»
در حقیقت، پاسخ قطعی برای این سؤال وجود ندارد، چون هزینه ها به عوامل زیادی بستگی دارد؛ از جمله شرایط پزشکی، نوع قرارداد، شهر محل زندگی و نیاز به خدمات حقوقی.
در ایران، معمولا هزینه ها شامل موارد زیر می شود:
- هزینه های درمانی و دارویی مادر جانشین
- آزمایش ها و ویزیت های دوران بارداری
- هزینه های قانونی و مشاوره حقوقی
- مبلغ توافقی برای جبران زمان، تلاش و دستمزد مادر جانشین
در رحم اجاره ای سنتی، چون تخمک از خود مادر جانشین است و نیازی به اهدای تخمک یا عمل IVF نیست، هزینه ها معمولا کمتر از رحم اجاره ای ژستیشنال است. با این حال، به دلیل ریسک های حقوقی و احساسی، ممکن است هزینه های حقوقی و مشاوره ای افزایش یابد.
در برخی کشورها، رحم اجاره ای سنتی حتی ممکن است به صورت غیرتجاری (نوعی همکاری داوطلبانه) انجام شود و پرداخت مالی ممنوع باشد، زیرا از نظر قانونی شبیه به فرزندخواندگی تلقی می شود.
قوانین مربوط به رحم اجاره ای سنتی
قوانین مربوط به رحم اجاره ای در کشورهای مختلف متفاوت است. در بسیاری از کشورها و حتی برخی ایالت های آمریکا، رحم اجاره ای سنتی به طور کامل ممنوع است، زیرا از نظر حقوقی پیچیدگی زیادی دارد.
از آنجا که در این روش، زن باردار مادر بیولوژیکی کودک محسوب می شود، در بعضی کشورها این نوع قرارداد همانند فرزندخواندگی در نظر گرفته می شود. به همین دلیل، زن باید پس از تولد کودک به طور رسمی رضایت دهد تا نوزاد به والدین اصلی واگذار شود — و تا پیش از این رضایت، او حق دارد تصمیم خود را تغییر دهد و کودک را نزد خود نگه دارد.
در ایران نیز قوانین مربوط به رحم اجاره ای، به ویژه نوع سنتی، هنوز به صورت کامل مدون نشده است، اما بیشتر مراکز درمان ناباروری، رحم اجاره ای ژستیشنال را به عنوان روش قانونی تر و اخلاقی تر معرفی می کنند.
آیا رحم اجاره ای سنتی برای شما مناسب است؟
یکی از سؤالات متداول میان والدین این است که «آیا رحم اجاره ای سنتی گزینه مناسبی برای من است؟»
در حال حاضر آمار دقیق یا مطالعات گسترده ای درباره میزان موفقیت رحم اجاره ای سنتی وجود ندارد، زیرا این روش کمتر از رحم اجاره ای ژستیشنال مورد استفاده قرار می گیرد. انتخاب نهایی بستگی به شرایط جسمی، مالی و احساسی خانواده دارد.
پزشکان و مشاوران باروری توصیه می کنند که والدین پیش از تصمیم گیری، هر دو روش — سنتی و ژستیشنال — را با دقت بررسی کرده، مزایا و معایب هر کدام را بسنجند و در نهایت روشی را انتخاب کنند که از نظر روحی، قانونی و خانوادگی برایشان مطمئن تر است.
سخنی از نی نی تینی
در نهایت، اگرچه رحم اجاره ای سنتی از نظر تاریخی نخستین نوع رحم اجاره ای بوده است، اما امروزه روش رحم اجاره ای ژستیشنال به دلیل امنیت بیشتر، پیچیدگی قانونی کمتر و نبود پیوند ژنتیکی میان مادر جانشین و کودک، گزینه ی قابل اعتمادتر و علمی تری محسوب می شود.
رحم اجاره ای ژستیشنال این امکان را فراهم می کند که والدین نیت (پدر و مادر واقعی) هر دو از نظر ژنتیکی با کودک ارتباط داشته باشند، در حالی که مادر جانشین فقط بارداری را تجربه می کند. این امر باعث می شود مسائل عاطفی و حقوقی به حداقل برسد.
اگر در مسیر تصمیم گیری برای استفاده از یکی از این روش ها هستید، حتما با پزشک متخصص باروری و مشاور حقوقی باتجربه مشورت کنید تا مناسب ترین گزینه را با آگاهی و آرامش انتخاب کنید.
آیا شما یا یکی از نزدیکانتان تجربه ای در زمینه رحم اجاره ای ژستیشنال یا سنتی داشته اید؟
تجربه ها و دیدگاه های واقعی شما می تواند به خانواده های دیگری که در ابتدای این مسیر هستند، کمک کند تا تصمیمی آگاهانه تر بگیرند.
در بخش دیدگاه ها بنویسید که به نظر شما کدام روش ایمن تر و از نظر احساسی راحت تر است؟
نظراتتان را با ما به اشتراک بگذارید تا گفت وگویی آگاهانه و حمایتی شکل بگیرد.
