کیست پارااوارین چیست؟
کیست پارااوارین کیسه ای پر از مایع است که در نزدیکی تخمدان ها یا لوله های فالوپ (لوله های رحمی) تشکیل می شود. معمولا هنگام انجام سونوگرافی مشخص می شود و در اغلب موارد بی ضرر است. این نوع کیست معمولا نیاز به درمان ندارد، مگر اینکه بزرگ شود، بپیچد (چرخش پیدا کند) یا دچار پارگی گردد.
تعریف کیست پارااوارین
کیست پارااوارین در واقع یک کیسه پر از مایع یا مواد نیمه جامد است که در نزدیکی تخمدان ایجاد می شود. بر خلاف کیست تخمدان، این نوع کیست مستقیما روی تخمدان یا درون آن رشد نمی کند، بلکه در کناره یا مجاورت آن قرار دارد.
نام این کیست در واقع توضیحی از موقعیت و ماهیت آن است:
- واژه Para به معنای “نزدیک” یا “در کنار” است.
- واژه Ovarian به “تخمدان ها” اشاره دارد.
- و Cyst به کیسه هایی گفته می شود که معمولا پر از مایع اند، اما گاهی ترکیبی از مایع و بخش های جامد دارند.
زمانی که این کیست ها در مجاورت لوله های فالوپ ایجاد شوند، به آن ها کیست پاراتوبال نیز گفته می شود (Para = نزدیک و Tubal = لوله فالوپ). نوع خاصی از کیست پارااوارین به نام کیست هیداتید مورگانی نیز وجود دارد که روی بخش های انتهایی لوله فالوپ، یعنی “فیمبریا” تشکیل می شود. فیمبریاها زوائد انگشت مانندی هستند که در هنگام تخمک گذاری، تخمک را از تخمدان به سمت لوله های رحمی هدایت می کنند.
به طور کلی، کیست های پارااوارین بی خطر هستند و در بیشتر موارد هیچ علامتی ایجاد نمی کنند.
شیوع کیست پارااوارین چقدر است؟
بر اساس بررسی های پزشکی، کیست های پارااوارین حدود 5 تا 20 درصد از توده های ناحیه لگن یا رحم را تشکیل می دهند. با این حال، چون اغلب بدون علامت هستند، آمار دقیق شیوع آن ها مشخص نیست. بسیاری از خانم ها حتی متوجه وجودشان نمی شوند و فقط به طور اتفاقی در سونوگرافی یا معاینات زنان شناسایی می شوند.
این نوع کیست می تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در زنان در سنین باروری (20 تا 40 سالگی) تشخیص داده می شود.
علائم کیست پارااوارین چیست؟
در بیشتر موارد، کیست پارااوارین هیچ علامتی ندارد. اما زمانی که بزرگ شود، ممکن است فشاری در ناحیه شکم ایجاد کند که به صورت درد مبهم یا تیرکشنده احساس می شود. در واقع، بزرگ شدن کیست باعث ایجاد فشار روی اندام های داخلی لگن می شود.
آیا کیست پارااوارین باعث درد می شود؟
بله، اگر کیست بیش از اندازه بزرگ شود، می تواند به اندام های شکمی فشار وارد کند و موجب درد یا احساس سنگینی و پری در پایین شکم شود. حتی اگر درد واضحی وجود نداشته باشد، ممکن است خانم احساس ناراحتی یا سنگینی غیرمعمول در ناحیه لگن داشته باشد. این وضعیت بیشتر زمانی رخ می دهد که اندازه کیست به چند سانتی متر برسد.
علت ایجاد کیست پارااوارین چیست؟
این نوع کیست معمولا زمانی به وجود می آید که بخشی از بافت رباط پهن رحم (Broad Ligament) – یعنی غشایی که تخمدان و لوله های فالوپ را محافظت و در جای خود نگه می دارد – رشد غیرطبیعی پیدا کند و در آن مایع جمع شود.
منشأ اصلی بیشتر کیست های پارااوارین، بقایای مجاری مولرین (Müllerian ducts) هستند که از زمان رشد جنین در بدن باقی مانده اند. این مجاری در دوران جنینی مسئول تشکیل رحم، لوله های فالوپ، دهانه رحم و قسمت بالایی واژن هستند. اگر بخشی از این مجاری به طور کامل از بین نرود، ممکن است در بافت رباط پهن باقی بماند و بعدها در طول زندگی زن، به شکل کیست رشد کند.
عوارض احتمالی کیست پارااوارین
در بیشتر موارد، کیست پارااوارین نیاز به درمان ندارد مگر اینکه با عارضه ای همراه شود. برخی از عوارض ممکن شامل موارد زیر است:
- بزرگ شدن کیست
اندازه معمول کیست های پارااوارین بین 1 تا 8 سانتی متر است، اما در موارد نادر ممکن است تا 20 سانتی متر نیز رشد کنند. این بزرگی می تواند موجب فشار به اندام های لگن، درد زیر شکم، یبوست یا افزایش دفعات ادرار شود. همچنین احتمال پیچ خوردگی یا پارگی در کیست های بزرگ بیشتر است.
- پیچ خوردگی (Torsion)
زمانی که کیست بزرگ شود، ممکن است به دور خود یا لوله فالوپ بپیچد. این حالت بسیار دردناک است و با علائمی مانند درد شکم، کمردرد، تب، تهوع یا استفراغ همراه می شود. پیچ خوردگی باعث قطع جریان خون به بافت های آن ناحیه می شود و اگر فورا درمان نشود، می تواند منجر به آسیب دائمی بافتی شود. بنابراین، در صورت بروز چنین علائمی باید به اورژانس مراجعه کرد.
- پارگی کیست
در موارد نادر، کیست ممکن است پاره شود و باعث خونریزی داخلی گردد. این وضعیت نیز نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
- احتمال بسیار نادر سرطان
اگرچه بسیار نادر است، اما در برخی موارد گزارش شده که کیست های پارااوارین ممکن است سرطانی شوند. با این حال، بیشتر توده های دارای بخش های جامد، خوش خیم (غیرسرطانی) هستند و جای نگرانی زیادی وجود ندارد.
کیست پارااوارین چگونه تشخیص داده می شود؟
اکثر خانم ها زمانی متوجه وجود کیست پارااوارین می شوند که پزشک در حین معاینه لگنی یا سونوگرافی به طور تصادفی آن را تشخیص دهد. سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی، تصویر دقیقی از اندام های تناسلی داخلی از جمله رحم، تخمدان و کیست ها ارائه می دهد.
در برخی موارد، اگر خانم علائمی مانند درد لگن یا احساس فشار داشته باشد، پزشک ممکن است سونوگرافی واژینال (ترانس واژینال) انجام دهد. در این روش، وسیله ای باریک و مخصوص (به نام ترانسدیوسر) وارد واژن می شود تا تصویر دقیق تری از تخمدان ها و لوله های فالوپ به دست آید.
در موارد خاص، ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق تر، تصمیم بگیرد کیست را با جراحی خارج و بررسی کند تا مشخص شود آیا کیست کاملا پر از مایع است یا دارای بخش های جامد (مشکوک به تومور) می باشد. البته در بیشتر موارد، چنین اقدامی لازم نیست و با بررسی سونوگرافی، نوع کیست به خوبی قابل تشخیص است.
درمان و مدیریت کیست پارااوارین
روش های درمان کیست پارااوارین
در بیشتر موارد، کیست پارااوارین بی ضرر است و نیازی به درمان ندارد. این کیست ها معمولا بدون ایجاد مشکل خاصی در بدن وجود دارند و تنها زمانی نیاز به اقدام درمانی دارند که خطر بروز عوارضی مانند پیچ خوردگی، بزرگ شدن یا احتمال سرطانی شدن وجود داشته باشد. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد کیست را با روش های خاصی خارج کند.
روش های مدیریت و درمان این نوع کیست به سه دسته تقسیم می شود:
- مراقبت انتظاری (Expectant Management)
در این روش، پزشک هیچ درمان یا پیگیری خاصی برای کیست انجام نمی دهد، زیرا کیست کاملا بی خطر است، علائمی ایجاد نمی کند و احتمال بروز عارضه نیز در آن وجود ندارد. در چنین شرایطی، بیمار فقط باید مراقب تغییرات احتمالی در بدنش باشد و در صورت مشاهده ی علائم جدید، به پزشک اطلاع دهد.
این روش در واقع رایج ترین و مطمئن ترین انتخاب برای اغلب موارد کیست پارااوارین است، مخصوصا زمانی که اندازه کیست کوچک باشد (کمتر از ۵ سانتی متر) و در سونوگرافی نشانه ای از رشد یا تغییر غیرعادی دیده نشود.
- پایش و کنترل منظم (Surveillance)
در مواردی که پزشک احتمال می دهد کیست ممکن است در آینده بزرگ تر شود یا عارضه ای ایجاد کند، از روش پایش مداوم استفاده می شود. در این حالت، بیمار باید در بازه های زمانی مشخص سونوگرافی یا آزمایش خون انجام دهد تا تغییرات کیست بررسی شود.
هدف این روش، پیشگیری از عوارضی مانند پیچ خوردگی یا رشد بیش از حد کیست است. پزشک با مشاهده هرگونه تغییر در شکل، اندازه یا محتویات کیست، می تواند تصمیم به درمان یا جراحی بگیرد.
- جراحی (Surgery)
اگر کیست باعث درد، ناراحتی یا اختلال در عملکرد اندام های لگن شود، بهترین گزینه درمانی جراحی برای خارج کردن کیست است.
رایج ترین روش جراحی، لاپاراسکوپی (Laparoscopic Cystectomy) نام دارد. در این روش، پزشک از طریق چند برش بسیار کوچک در ناحیه شکم، ابزارهای ظریف جراحی را وارد بدن می کند و کیست را بدون آسیب به تخمدان یا لوله فالوپ خارج می کند.
این نوع جراحی معمولا سرپایی است، یعنی بیمار همان روز مرخص می شود و دوران نقاهت آن بسیار کوتاه است. در اغلب موارد، پس از جراحی، عملکرد طبیعی تخمدان ها حفظ می شود و خطری برای باروری آینده وجود ندارد.
پیش آگهی و آینده بیماری
اگر کیست پارااوارین داشته باشم، چه انتظاری باید داشته باشم؟
در بیشتر مواقع، خانم ها به طور اتفاقی و در جریان بررسی های دیگر متوجه وجود کیست پارااوارین می شوند. پزشک پس از تشخیص، بر اساس اندازه و ویژگی های کیست تصمیم می گیرد که آیا نیاز به پیگیری دارد یا خیر.
خوشبختانه، این کیست ها اغلب بی ضررند و هیچ تأثیری بر باروری یا سلامت عمومی زنان ندارند.
آیا کیست پارااوارین خودبه خود از بین می رود؟
بله، در بسیاری از موارد کیست پارااوارین به طور طبیعی و بدون درمان خاصی از بین می رود. گاهی ممکن است برعکس، کیست بزرگ تر شود یا بچرخد. در این حالت، پزشک می تواند با روش های کم تهاجمی مانند لاپاراسکوپی آن را خارج کند.
آیا می توان از بروز کیست پارااوارین پیشگیری کرد؟
خیر، هیچ روش قطعی برای پیشگیری از ایجاد این نوع کیست وجود ندارد، زیرا منشأ آن معمولا به ساختارهای باقی مانده از دوران جنینی مربوط است. با این حال، جای نگرانی نیست؛ چراکه این کیست ها در اغلب موارد بی خطر و کم ریسک هستند و به ندرت نیاز به درمان دارند.
زندگی با کیست پارااوارین
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر سن شما بالای 15 سال است یا فعالیت جنسی دارید، توصیه می شود سالانه برای معاینه زنان (چکاپ رحم و تخمدان) به پزشک مراجعه کنید.
در صورتی که متوجه علائم جدیدی مانند درد زیر شکم، احساس پری یا تغییر در سیکل قاعدگی شدید، حتما در ویزیت سالانه یا زودتر با پزشک خود مطرح کنید.
گرچه کیست پارااوارین معمولا جای نگرانی ندارد، اما بررسی منظم آن توسط متخصص زنان باعث می شود در صورت بروز تغییر یا خطر، به موقع اقدام درمانی انجام شود.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
اگر دچار درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم یا لگن شدید، ممکن است نشانه ی پیچ خوردگی کیست باشد که یک وضعیت اورژانسی است. علائم هشداردهنده عبارت اند از:
- درد تیز و ناگهانی در ناحیه پایین شکم
- دردی که به کمر یا پهلوها انتشار پیدا می کند
- تهوع، استفراغ یا احساس ضعف شدید
در چنین شرایطی، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید، چون تأخیر در درمان می تواند باعث آسیب دائمی به لوله فالوپ یا تخمدان شود.
تفاوت کیست پارااوارین و کیست تخمدان در چیست؟
تفاوت اصلی در محل تشکیل آن هاست.
کیست تخمدان مستقیما روی یا داخل تخمدان شکل می گیرد، در حالی که کیست پارااوارین در نزدیکی تخمدان یا لوله فالوپ ایجاد می شود. با وجود این تفاوت، هر دو نوع کیست ممکن است در سونوگرافی مشابه به نظر برسند و علائم مشابهی مثل درد یا احساس فشار ایجاد کنند.
همچنین، کیست های تخمدان معمولا در اثر تغییرات هورمونی بدن ایجاد می شوند، اما کیست های پارااوارین وابسته به تغییرات هورمونی نیستند. برخی مطالعات نشان داده اند که احتمال پیچ خوردگی در کیست های پارااوارین بیشتر از کیست های تخمدان است.
آیا کیست پارااوارین می تواند سرطانی شود؟
احتمال آن بسیار پایین است. تنها در موارد نادر، گزارش هایی از سرطانی شدن کیست پارااوارین وجود دارد. در اغلب موارد، این کیست ها خوش خیم و غیرسرطانی هستند و به ندرت نیاز به نگرانی یا درمان فوری دارند.
سخنی از نی نی تینی
اگر در سونوگرافی متوجه شدید که کیست پارااوارین دارید، نگران نباشید. این نوع کیست معمولا تنها بقایای طبیعی از دوران رشد سیستم تناسلی در جنینی هستند و هیچ خطر جدی ایجاد نمی کنند. پزشک متخصص زنان بهترین فرد برای تشخیص، پایش و تصمیم گیری درباره نیاز به درمان است.
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان تجربه ای در مورد کیست پارااوارین داشته اید، خوشحال می شویم دیدگاه ها و پرسش های خود را در بخش نظرات با دیگران به اشتراک بگذارید تا سایر خانم ها نیز از تجربه شما استفاده کنند.
