بلز در بارداری

بلز در بارداری یکی از مشکلات نادر اما نگران کننده ای است که ممکن است برای زنان باردار پیش بیاید. این وضعیت باعث فلج یا ضعف ناگهانی در عضلات یک طرف صورت می شود. خبر خوب این است که اگر درمان به موقع آغاز شود، بیشتر زنان باردار بهبودی کامل پیدا می کنند. در این مقاله، به بررسی علت بلز در بارداری، علائم، راه های تشخیص و درمان آن می پردازیم تا با آگاهی بیشتر بتوانید از سلامت خود و جنین محافظت کنید.

بلز در بارداری چیست؟

بلز (Bell’s palsy) نوعی فلج عصب صورت است که به صورت ناگهانی بروز می کند و معمولا فقط یک سمت از چهره را درگیر می کند. علت اصلی آن، التهاب یا فشار بر روی عصب هفتم مغزی (عصب صورتی) است.
وقتی این عصب ملتهب یا تحت فشار قرار می گیرد، عضلات آن سمت از صورت نمی توانند درست کار کنند و در نتیجه افتادگی، بی حرکتی یا تغییر در حالت چهره ایجاد می شود.

این وضعیت معمولا به طور ناگهانی و ظرف چند ساعت تا چند روز ظاهر می شود. در بیشتر موارد، در طی چند هفته تا چند ماه بهبود پیدا می کند؛ اما گاهی آثار خفیف آن ممکن است باقی بماند.
اگرچه علت قطعی بلز در بارداری مشخص نیست، اما عواملی مانند عفونت های ویروسی، التهاب های عصبی و واکنش سیستم ایمنی بدن از جمله محرک های احتمالی شناخته شده اند.

تأثیر بلز بر زنان باردار چگونه است؟

مطالعات نشان داده اند که زنان باردار، به ویژه در سه ماهه سوم بارداری یا پس از زایمان، بیشتر در معرض ابتلا به بلز هستند.
هنوز علت دقیق این موضوع مشخص نشده، اما تغییرات فیزیولوژیکی دوران بارداری نقش مهمی دارند. عواملی مانند:

• تغییرات هورمونی (افزایش سطح استروژن و پروژسترون)
• احتباس مایعات (ورم بدن و افزایش فشار داخلی بافت ها)
• افزایش فشار خون یا ابتلا به پره اکلامپسی

می توانند بر عملکرد عصب صورت اثر بگذارند.
در نتیجه، زنان بارداری که دچار بلز می شوند، ممکن است علائم شدیدتر و روند بهبودی کندتری نسبت به زنان غیر باردار داشته باشند. با این حال، شروع درمان در روزهای ابتدایی می تواند احتمال بازگشت کامل حرکات صورت را تا حد زیادی افزایش دهد.

علائم بلز در بارداری

علائم بلز در بارداری معمولا به طور ناگهانی ظاهر می شوند و تنها یک طرف از صورت را درگیر می کنند. شدت علائم می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
شایع ترین علائم بلز در بارداری عبارت اند از:

• ضعف یا فلج کامل عضلات یک طرف صورت
• افتادگی گوشه دهان یا پلک
• ناتوانی در بستن کامل چشم در سمت آسیب دیده
• کاهش یا از بین رفتن حس چشایی در بخش جلویی زبان
• حساسیت بیش ازحد به صدا در یک گوش
• خشکی چشم یا اشک ریزش زیاد
• آبریزش از دهان هنگام خوردن یا صحبت کردن
• دشواری در تلفظ کلمات یا جویدن غذا

علائم معمولا در طی 48 ساعت اول به اوج خود می رسند. بیشتر بیماران در عرض چند هفته بهبود می یابند، اما در برخی افراد ممکن است مقداری ضعف یا اسپاسم عضلانی برای مدتی باقی بماند.

علت بلز در بارداری چیست؟

علت بلز در بارداری دقیقا مشخص نیست، اما عوامل زیر در بروز آن نقش دارند:

• عفونت های ویروسی: فعال شدن دوباره ویروس هایی مانند هرپس سیمپلکس (عامل تبخال) می تواند باعث التهاب عصب صورت شود.
• تغییرات هورمونی: افزایش هورمون های استروژن و پروژسترون در دوران بارداری ممکن است باعث تورم یا تغییر در عملکرد عصب ها شود.
• احتباس مایعات: در دوران بارداری، بدن به طور طبیعی مایعات بیشتری نگه می دارد که می تواند به فشرده شدن عصب ها منجر شود.
• فشار خون بالا یا پره اکلامپسی: در زنان باردار مبتلا به فشار خون بالا، جریان خون عصب ها ممکن است کاهش یابد و منجر به آسیب شود.
• تغییرات سیستم ایمنی: سیستم ایمنی در دوران بارداری کمی سرکوب می شود تا بدن جنین را پس نزند، اما همین تغییر می تواند زمینه التهاب های عصبی را فراهم کند.

بیشتر موارد در سه ماهه سوم یا بلافاصله پس از زایمان رخ می دهد، یعنی زمانی که تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی بدن در بالاترین حد خود قرار دارند.

میزان بروز بلز در بارداری

آمارها نشان می دهد که بلز در بارداری سه برابر شایع تر از زنان غیر باردار است. به طور میانگین از هر 100 هزار زن باردار، حدود 45 نفر به این مشکل دچار می شوند.
بیشتر موارد در سه ماهه سوم یا هفته اول پس از زایمان رخ می دهد. این افزایش خطر ارتباط مستقیمی با تغییرات هورمونی، احتباس مایعات و تغییر عملکرد سیستم ایمنی دارد.
در زنانی که دچار فشار خون بالا یا پره اکلامپسی هستند، احتمال بروز بلز در بارداری حتی بیشتر هم می شود.

چرا بارداری خطر فلج عصب صورت را افزایش می دهد؟

در دوران بارداری، بدن زن دستخوش تغییرات زیادی می شود که می تواند بر عصب صورت اثر بگذارد.
عوامل اصلی عبارت اند از:

• نوسانات هورمونی: بالا رفتن استروژن و پروژسترون باعث افزایش جریان خون و در عین حال تورم بافت های اطراف عصب می شود.
• احتباس مایعات: تجمع آب در بدن، فضای داخل جمجمه را تنگ کرده و ممکن است روی عصب صورت فشار وارد کند.
• تغییرات سیستم ایمنی: عملکرد متفاوت سیستم ایمنی در دوران بارداری می تواند واکنش های التهابی یا فعال شدن ویروس های نهفته را افزایش دهد.
• فشار خون بالا: زنانی که دچار پره اکلامپسی هستند، به دلیل کاهش خون رسانی به عصب، بیشتر در معرض آسیب عصبی قرار دارند.

بنابراین، این عوامل دست به دست هم می دهند تا احتمال فلج عصب صورت در بارداری افزایش یابد؛ به ویژه در سه ماهه سوم و دوران پس از زایمان.

خطر بلز در دوران پس از زایمان (دوره نفاس)

خطر بروز بلز در بارداری حتی پس از زایمان نیز به طور موقت باقی می ماند، به ویژه در شش هفته اول پس از تولد نوزاد که بدن مادر دچار تغییرات سریع فیزیولوژیکی می شود.
از جمله عوامل افزایش دهنده خطر در این دوره می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییرات هورمونی ناگهانی: افت ناگهانی سطح استروژن و پروژسترون ممکن است بر عملکرد عصب صورت تأثیر بگذارد.
• تغییر در تعادل مایعات بدن: خروج مایعات اضافی از بدن پس از زایمان می تواند بر فشار وارد بر عصب اثر بگذارد.
• واکنش های ایمنی پس از زایمان: سیستم ایمنی که در دوران بارداری ضعیف شده بود، پس از زایمان فعال تر می شود و ممکن است التهاب عصبی را افزایش دهد.
• نوسانات فشار خون: زنانی که پیش از زایمان دچار فشار خون بالا یا پره اکلامپسی بوده اند، در دوران بعد از زایمان نیز در معرض خطر بیشتری هستند.

هرچند احتمال بروز بلز در دوران پس از زایمان کمتر از اواخر بارداری است، اما تشخیص سریع و درمان زودهنگام می تواند تأثیر زیادی در سرعت بهبودی داشته باشد.

تشخیص و درمان بلز در بارداری

تشخیص بلز در بارداری چگونه انجام می شود؟

تشخیص بلز در بارداری معمولا بر اساس علائم بالینی و معاینه فیزیکی انجام می شود. هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که بتواند به طور قطعی این بیماری را تأیید کند، اما پزشک با بررسی دقیق می تواند سایر علل فلج صورت را رد کند.

مراحل تشخیص معمولا شامل موارد زیر است:

• بررسی سابقه پزشکی: پزشک زمان شروع علائم، مرحله بارداری و وجود عوامل خطر مثل فشار خون بالا را بررسی می کند.
• معاینه عصبی: قدرت عضلات صورت، توانایی بستن چشم، و حس چشایی بیمار ارزیابی می شود.
• سایر بیماری ها: بیماری هایی مانند سکته مغزی، پره اکلامپسی، سندرم گیلن باره و عفونت گوش باید رد شوند.
• تصویربرداری (در صورت نیاز): اگر علائم غیرمعمول باشند یا بهبودی دیرتر از انتظار رخ دهد، ممکن است از MRI یا سی تی اسکن استفاده شود.

تشخیص زودهنگام نقش مهمی در شروع سریع درمان و بهبود نتایج در زنان باردار دارد.

رد کردن سایر علل فلج صورت

از آنجا که فلج صورت می تواند ناشی از بیماری های مختلفی باشد، رد سایر علل بسیار حیاتی است تا درمان اشتباه انجام نشود. پزشکان با استفاده از معاینه فیزیکی، بررسی سابقه بیماری و گاهی آزمایش های تصویربرداری یا خونی، بین بلز و بیماری های دیگر تمایز قائل می شوند.

مهم ترین بیماری هایی که باید از بلز افتراق داده شوند عبارت اند از:

• سکته مغزی: در سکته مغزی علاوه بر صورت، معمولا دست یا پا هم دچار ضعف می شوند. همچنین اختلال در گفتار و سرگیجه از نشانه های شایع سکته است.
• پره اکلامپسی یا اکلامپسی: فشار خون بالا در بارداری می تواند علائم عصبی از جمله ضعف عضلات صورت ایجاد کند. اندازه گیری فشار خون و آزمایش ادرار برای بررسی وجود پروتئین، در تشخیص این وضعیت مهم است.
• سندرم گیلن باره: یک اختلال نادر ایمنی است که باعث ضعف پیشرونده عضلات (اغلب در هر دو طرف صورت) می شود. برای تشخیص آن گاهی از پونکسیون کمری یا تست هدایت عصبی استفاده می شود.
• عفونت یا تومور گوش: عفونت هایی مانند اوتیت مدیا (عفونت گوش میانی) یا وجود توده می تواند روی عصب صورت فشار بیاورد. در این موارد MRI یا CT برای بررسی دقیق تر انجام می شود.
• بیماری لایم: در مناطقی که این بیماری شایع است، می تواند باعث فلج صورت شود. در صورت سابقه گزش کنه یا مشاهده بثورات پوستی، آزمایش خون برای تشخیص انجام می شود.

ارزیابی دقیق و همه جانبه کمک می کند تا درمان مناسب انتخاب شده و از تشخیص اشتباه جلوگیری شود.

درمان بلز در بارداری

هدف از درمان بلز در بارداری، کاهش التهاب عصب صورت، تسریع روند بهبود و حفظ سلامت مادر و جنین است. درمان معمولا شامل ترکیبی از دارو، مراقبت از چشم و تمرینات توانبخشی است.

روش های اصلی درمان عبارتند از:

• کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون):
  این داروها التهاب عصب را کاهش می دهند و احتمال بهبودی کامل را افزایش می دهند. مطالعات نشان داده اند که مصرف پردنیزون در بارداری، به ویژه پس از سه ماهه اول، نسبتا بی خطر است. پزشک دوز و مدت مصرف را با دقت تنظیم می کند تا تماس جنین با دارو به حداقل برسد.
• داروهای ضدویروسی (مثل آسیکلوویر):
  در صورتی که شک به عفونت ویروسی وجود داشته باشد، ممکن است داروی ضدویروس تجویز شود؛ اگرچه تأثیر قطعی آن هنوز مشخص نیست.
• مراقبت از چشم:
  وقتی پلک به طور کامل بسته نمی شود، خطر خشکی یا زخم قرنیه وجود دارد. استفاده از اشک مصنوعی، پماد مرطوب کننده و چشم بند در هنگام خواب توصیه می شود.
• فیزیوتراپی صورت:
  تمرینات ملایم عضلات صورت می تواند از تحلیل عضلات جلوگیری کرده و حرکات طبیعی صورت را سریع تر بازگرداند.
• تسکین درد:
  معمولا استامینوفن برای کنترل درد توصیه می شود، زیرا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) در اواخر بارداری ایمن نیستند.
• مراقبت حمایتی:
  استراحت کافی، نوشیدن آب به میزان مناسب و تغذیه متعادل (حاوی ویتامین B12 و مواد معدنی) به بازسازی عصب ها کمک می کند.

بیشتر موارد بلز در بارداری در عرض چند هفته تا چند ماه بهبود می یابند و درمان زودهنگام، احتمال عوارض ماندگار را کاهش می دهد.

نقش کورتون ها در درمان بلز در بارداری

کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون) مؤثرترین دارو برای درمان بلز هستند، زیرا تورم و التهاب عصب صورت را کاهش می دهند.
اگر درمان در 72 ساعت اول از شروع علائم آغاز شود، احتمال بازگشت کامل عملکرد صورت بسیار بالا می رود.

مزایای کورتون ها:

• کاهش سریع التهاب عصب
• جلوگیری از آسیب بیشتر به بافت عصبی
• افزایش احتمال بازگشت کامل حرکات صورت

مصرف در دوران بارداری:

• معمولا در بارداری ایمن محسوب می شوند، به ویژه پس از سه ماهه اول
• فواید کاهش التهاب و پیشگیری از آسیب عصبی معمولا بیشتر از خطرات احتمالی است
• پزشک دوز دارو را به گونه ای تنظیم می کند که کمترین تماس دارو با جنین ایجاد شود

اثربخشی:

تحقیقات نشان داده اند که مصرف به موقع کورتون ها باعث افزایش نرخ بهبودی کامل در بیماران می شود و اکثر زنان باردار ظرف چند ماه عملکرد طبیعی صورت خود را بازیابند.

پیش آگهی بلز در بارداری (چشم انداز بهبودی)

پیش آگهی کلی بلز در بارداری خوب است. بیشتر زنان در عرض سه تا شش ماه بهبود کامل پیدا می کنند، اما در برخی موارد، روند بهبودی ممکن است کمی طولانی تر از زنان غیر باردار باشد.

عواملی که بر سرعت بهبودی بلز در بارداری تأثیر دارند:

• شروع زودهنگام درمان: استفاده از کورتون ها در 3 روز اول پس از بروز علائم، نتیجه را به طور چشمگیری بهبود می دهد.
• شدت علائم اولیه: در مواردی که فلج کامل رخ داده باشد، بهبود ممکن است بیشتر طول بکشد.
• زمان بروز: اگر بلز در سه ماهه سوم یا بعد از زایمان ایجاد شود، معمولا زمان بهبودی طولانی تر است.
• وجود بیماری های زمینه ای: فشار خون بالا یا دیابت ممکن است روند ترمیم عصب را کندتر کند.

عوارض طولانی مدت احتمالی بلز در بارداری عبارتند از:

در درصد کمی از بیماران، ممکن است ضعف خفیف، انقباض های غیرارادی یا سفتی عضلات باقی بماند.
پیگیری منظم با پزشک و فیزیوتراپ به بهبود کامل و پیشگیری از عوارض کمک می کند.

آیا می توان از بلز در بارداری پیشگیری کرد؟

هیچ راه قطعی برای پیشگیری از بلز در بارداری وجود ندارد، اما رعایت نکات زیر می تواند خطر ابتلا را کاهش دهد:

• کنترل فشار خون: پیشگیری از پره اکلامپسی و فشار خون بالا مانع آسیب به عصب ها می شود.
• پیشگیری از عفونت های ویروسی: رعایت بهداشت، پرهیز از تماس با افراد مبتلا به تبخال و تقویت سیستم ایمنی نقش مهمی دارند.
• سبک زندگی سالم: تغذیه متعادل، مصرف میوه و سبزیجات تازه، خواب کافی و ورزش سبک به سلامت اعصاب کمک می کند.
• کاهش احتباس مایعات: مصرف نمک را کاهش دهید و تحرک کافی داشته باشید تا از تورم بافت ها جلوگیری شود.
• مدیریت استرس: استرس زیاد می تواند سیستم ایمنی را تضعیف کند. تمرینات آرام سازی مانند تنفس عمیق یا یوگای مخصوص بارداری مفید است.

اگرچه بلز در بارداری همیشه قابل پیشگیری نیست، اما آگاهی از علائم و اقدام سریع برای درمان بهترین راه برای بهبودی کامل است.

آیا بلز در بارداری خطرناک است؟

به طور کلی، بلز در بارداری تهدیدی برای جان مادر یا جنین محسوب نمی شود، اما می تواند باعث ناراحتی، اضطراب و مشکلات موقتی در عملکرد صورت شود.

نگرانی های اصلی بیماری بلز در بارداری:

• بهبود کندتر: ممکن است بازگشت حرکات طبیعی صورت چند ماه طول بکشد.
• عوارض چشمی: ناتوانی در بستن چشم می تواند باعث خشکی یا زخم قرنیه شود.
• تأثیر روانی: تغییر ظاهر چهره ممکن است باعث اضطراب یا کاهش اعتمادبه نفس شود.
• بیماری های زمینه ای: زنانی که دچار پره اکلامپسی یا فشار خون بالا هستند باید تحت نظر دقیق پزشک باشند.

زمان مراجعه به پزشک:

اگر ضعف صورت به صورت ناگهانی ظاهر شود، باید فورا به پزشک مراجعه کرد، زیرا شرایط جدی تری مانند سکته یا پره اکلامپسی باید بررسی شوند.
درمان زودهنگام باعث افزایش شانس بهبودی کامل و کاهش عوارض خواهد شد.

سخنی از نی نی تینی

فلج بلز در بارداری اگرچه ترسناک به نظر می رسد، اما در بیشتر موارد موقتی و قابل درمان است. مهم ترین نکته، اقدام سریع برای درمان و مراجعه به پزشک در همان ساعات ابتدایی بروز علائم است. استفاده به موقع از داروهای ضدالتهاب، مراقبت از چشم و انجام تمرین های ملایم صورت می تواند به بازگشت کامل عملکرد عضلات کمک کند. همچنین، حفظ آرامش، خواب کافی، کنترل فشار خون و تغذیه سالم نقش مهمی در بهبود سریع تر دارند.

اگر شما یا اطرافیانتان در دوران بارداری با فلج بل روبه رو شده اید، تجربه و راهکارهای خود را با ما و سایر مادران در میان بگذارید تا دیگران نیز از تجربه شما بهره مند شوند.