سرطان واژن نوعی سرطان نادر است که معمولا در لایه داخلی واژن ایجاد می شود. اگر بالای 60 سال سن دارید یا به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مبتلا هستید، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر است. سرطان واژن همیشه علائم مشخصی ندارد، به همین دلیل انجام معاینات منظم لگنی و تست پاپ اسمیر می تواند به شناسایی زودهنگام سرطان کمک کند و شانس درمان موفق را افزایش دهد. در این مقاله در مورد این بیماری توضیح خواهیم داد.
معرفی سرطان واژن
سرطان واژن معمولا در سلول هایی ایجاد می شود که لایه داخلی واژن را می پوشانند. واژن یک اندام لوله ای شکل است که دهانه رحم (قسمت پایین رحم) را به فرج (اندام تناسلی خارجی) متصل می کند.
گاهی اوقات سرطان هایی که از قسمت های دیگر بدن شروع می شوند، مانند سرطان دهانه رحم یا رحم، می توانند به واژن گسترش پیدا کنند. با این حال، شروع سرطان مستقیما از خود واژن، همان چیزی است که به عنوان سرطان واژن شناخته می شود و نسبتا نادر است.
انواع سرطان واژن
سرطان واژن انواع مختلفی دارد که بر اساس نوع سلول هایی که سرطان از آن ها شروع می شود، دسته بندی می شوند:
- کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma):
این نوع سرطان از سلول های مسطحی که لایه داخلی واژن را می پوشانند، آغاز می شود و شایع ترین نوع سرطان واژن است. تقریبا 90% موارد سرطان واژن از این نوع هستند. - آدنوکارسینوما (Adenocarcinoma):
این نوع در سلول های غده ای واژن شروع می شود و بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می شود. نوع خاصی به نام آدنوکارسینوما سلول شفاف غالبا در افراد زیر 50 سال که در دوران جنینی در رحم مادر به داروی دی اتیل استیل استرول (DES) معرض بوده اند، رخ می دهد. - ملانوم (Melanoma):
ملانوم در سلول هایی که رنگ واژن را تعیین می کنند (ملانوسیت ها) ایجاد می شود و بسیار نادر است. - سارکوم (Sarcoma):
سارکوم در بافت های پیوندی و عضلانی دیواره واژن ایجاد می شود. همانند ملانوم، سارکوم واژن نیز بسیار نادر است. انواع مختلفی دارد، از جمله:- رهبدومیوسارکوم (Rhabdomyosarcoma): شایع ترین نوع و بیشتر در کودکان رخ می دهد.
- لیومیوسارکوم (Leiomyosarcoma): بیشتر در افراد بالای 50 سال مشاهده می شود.
شیوع سرطان واژن
سرطان واژن بسیار نادر است و تقریبا از هر 100000 زن، یک نفر به این بیماری مبتلا می شود که اغلب از نوع سلول سنگفرشی است. این نوع سرطان تنها 1 تا 2 درصد از کل سرطان های زنان را تشکیل می دهد.
افرادی که در معرض سرطان واژن هستند
احتمال ابتلا به سرطان واژن در افراد زیر بیشتر است:
- سن بالای 60 سال: با افزایش سن، ریسک ابتلا بیشتر می شود. میانگین سنی ابتلا به کارسینوم سلول سنگفرشی حدود 60 سال است، اما گاهی افراد جوان تر نیز ممکن است مبتلا شوند.
- عفونت با ویروس HPV: این ویروس که از طریق روابط جنسی منتقل می شود، می تواند ریسک سرطان دهانه رحم و سرطان واژن را افزایش دهد. داشتن شرکای جنسی متعدد و عدم واکسیناسیون در برابر HPV ریسک ابتلا را بالاتر می برد.
- تشخیص نئوپلازی داخل اپیتلیال واژن (VAIN): در این وضعیت، سلول های واژن غیرطبیعی هستند اما هنوز سرطان نیستند. برخی از افراد مبتلا به VAIN ممکن است بعدا به سرطان واژن مبتلا شوند. HPV یکی از عوامل مهم ابتلا به VAIN است.
- سابقه سرطان یا دیسپلازی دهانه رحم: افرادی که سابقه این بیماری ها را دارند، ممکن است ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان واژن داشته باشند.
- تماس با داروی DES در دوران جنینی: DES فرم مصنوعی استروژن بوده که بین سال های 1940 تا 1971 برای جلوگیری از مشکلات بارداری تجویز می شده است. افرادی که مادرشان در دوران بارداری از این دارو استفاده کرده باشد، احتمال ابتلا به آدنوکارسینوما در آن ها بیشتر است.
- سیگار کشیدن: مصرف سیگار ریسک ابتلا به سرطان واژن را دو برابر می کند.
علائم و نشانه های سرطان واژن
سرطان واژن همیشه علائم واضح ندارد و ممکن است فرد تا زمان انجام یک معاینه معمولی متوجه بیماری نشود. به همین دلیل انجام معاینات منظم لگنی و تست پاپ اسمیر اهمیت زیادی دارد.
با این حال، در صورت بروز علائم، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- خونریزی واژنی غیر مرتبط با قاعدگی یا بعد از رابطه جنسی
- خونریزی واژنی بعد از یائسگی
- ترشحات واژنی آبکی، خونی یا بدبو
- درد هنگام رابطه جنسی
- وجود توده قابل لمس در واژن
- درد هنگام ادرار یا احساس مکرر نیاز به ادرار
- یبوست یا مدفوع تیره رنگ
- احساس نیاز به دفع هنگام خالی بودن روده ها
- درد در ناحیه لگن
هرچند این علائم در اکثر موارد نشان دهنده بیماری جدی مانند سرطان واژن نیست، اما مشاهده آن ها باید سریعا توسط پزشک بررسی شود.
علت سرطان واژن
علت دقیق سرطان واژن هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما همانند سرطان دهانه رحم، احتمال ارتباط آن با گونه های پرخطر HPV وجود دارد. مطالعات نشان داده اند بسیاری از افرادی که مبتلا به سرطان واژن شده اند، آنتی بادی هایی مرتبط با HPV داشته اند.
نحوه گسترش سرطان واژن
سلول های سرطانی واژن مانند دیگر سلول های سرطانی رفتار می کنند. این سلول ها به جای رشد و مرگ طبیعی، به رشد ادامه داده و تکثیر می شوند تا تومورها شکل بگیرند. با گذشت زمان، این تومورها ممکن است به دیگر نقاط بدن گسترش یابند و بافت سالم را درگیر کنند.
تشخیص و تست ها
چگونه سرطان واژن تشخیص داده می شود؟
پزشک شما ابتدا درباره علائم و سابقه سلامتی تان سؤال می کند و سپس احتمالا چندین تست برای بررسی سلول های سرطانی یا پیش سرطانی انجام خواهد داد. تصویربرداری پزشکی به پزشک کمک می کند تا ببیند سرطان تا چه حد پیشرفته است، فرآیندی که به آن مرحله بندی سرطان گفته می شود.
تست های رایج
معمولا ابتدا معاینه لگنی و تست پاپ اسمیر انجام می شود. اگر پزشک سلول های غیرطبیعی پیدا کند، ممکن است به تست های تکمیلی مانند کولپوسکوپی و بیوپسی واژن نیاز باشد. بیوپسی تنها آزمایشی است که می تواند به طور قطعی سرطان را تأیید کند.
- معاینه لگنی: پزشک با مشاهده فرج و وارد کردن دو انگشت داخل واژن، به دنبال هر گونه غیرطبیعی می گردد. ابزار ویژه ای به نام اسپکولوم برای باز نگه داشتن واژن استفاده می شود تا کانال واژن و دهانه رحم بهتر دیده شود.
- تست پاپ اسمیر: با باز نگه داشتن واژن توسط اسپکولوم، پزشک با ابزار شبیه به کاردک و برس، سلول های دهانه رحم را جمع آوری می کند. این نمونه ها در آزمایشگاه برای بررسی علائم سرطان یا HPV بررسی می شوند.
- کولپوسکوپی: در این روش، پزشک از ابزار نورانی به نام کولپوسکوپ برای مشاهده سلول های غیرطبیعی در واژن و دهانه رحم استفاده می کند.
- بیوپسی: اغلب همراه با کولپوسکوپی انجام می شود. پزشک نمونه ای از بافت واژن یا دهانه رحم را برمی دارد و در آزمایشگاه برای سلول های سرطانی بررسی می شود.
مرحله بندی سرطان
مرحله بندی به پزشک کمک می کند تا میزان پیشرفت سرطان را مشخص کند. سرطان واژن بر اساس سه عامل دسته بندی می شود: اندازه و میزان رشد تومور در واژن (T)، وضعیت غدد لنفاوی (N) و گسترش سرطان به دیگر بخش های بدن (M).
برای مرحله بندی، پزشک از اطلاعات حاصل از آزمایش ها و روش های تصویربرداری استفاده می کند.
روش های تصویربرداری شامل:
- اشعه ایکس (X-ray)، سی تی اسکن (CT) و ام آر آی (MRI): ام آر آی جزئیات اندازه تومور را نشان می دهد.
- پت اسکن (PET): می تواند غدد لنفاوی غیرطبیعی را نشان دهد.
- سیستوسکوپی: بررسی می کند آیا سرطان به مثانه گسترش یافته است یا خیر. یک لوله کوچک نورانی با دوربین وارد مثانه می شود.
- پروکتوسکوپی: بررسی می کند آیا سرطان به روده کوچک یا راست روده گسترش یافته است یا خیر. یک لوله کوچک نورانی با دوربین وارد راست روده می شود.
مدیریت و درمان
چگونه سرطان واژن درمان می شود؟
درمان سرطان واژن به نوع سرطان، مرحله بیماری و سن شما بستگی دارد. در برخی موارد، درمان ممکن است به تمایل شما برای بارداری نیز وابسته باشد.
به طور کلی، جراحی لیزری و درمان های موضعی برای سلول های پیش سرطانی استفاده می شوند. در موارد سرطان مهاجم، اغلب نیاز به جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی است و ممکن است ترکیبی از روش ها به کار رود.
جراحی
- برداشت محلی گسترده: پزشک تومور و بخشی از بافت سالم اطراف آن را برمی دارد.
- واژینکتومی (جزئی یا کامل): بسته به اندازه و محل تومور، بخشی یا تمام واژن برداشته می شود. ممکن است پزشک برداشت غدد لنفاوی و رحم و دهانه رحم (هیسترکتومی) را نیز توصیه کند.
- اکسنتراسیون لگنی: این جراحی چندین عضو لگن شامل روده بزرگ (رکتوم)، مثانه، رحم، دهانه رحم، واژن، تخمدان ها و غدد لنفاوی مجاور را برمی دارد. پزشک یک خروجی در شکم ایجاد می کند تا ادرار و مدفوع از طریق آن دفع شود (استوما یا کیسه استومی). این روش ممکن است در سرطان های عودکننده کاربرد داشته باشد.
پرتودرمانی
پرتودرمانی از اشعه های هدفمند، مانند اشعه ایکس، برای از بین بردن سلول های سرطانی یا جلوگیری از تقسیم آن ها استفاده می کند.
- پرتودرمانی خارجی: دستگاهی خارج از بدن، پرتوهای انرژی بالا را به سمت تومور می تاباند.
- پرتودرمانی داخلی: سیم ها یا کاتترهای حاوی ماده رادیواکتیو داخل واژن و نزدیک یا داخل تومور قرار داده می شوند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی از داروها برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می کند. معمولا به تنهایی مؤثر نیست، اما در ترکیب با پرتودرمانی می تواند کارایی درمان را افزایش دهد. گاهی برای درمان تومورهایی که با درمان اولیه از بین رفته و دوباره ظاهر می شوند نیز استفاده می شود.
کارآزمایی های بالینی
پزشک ممکن است شرکت در کارآزمایی های بالینی برای آزمایش درمان های جدید سرطان را توصیه کند. منابع معتبر شامل انجمن سرطان آمریکا و انستیتوی ملی سرطان برای یافتن کارآزمایی های فعلی مفید هستند.
چشم انداز و پیش آگهی
پیش آگهی سرطان واژن بستگی به مرحله تشخیص دارد. سرطان های واژن در مراحل اولیه اغلب با موفقیت درمان می شوند و فرد می تواند زندگی سالم و فعال داشته باشد. سرطان های پیشرفته تر نیاز به شیمی درمانی مداوم و سایر روش های درمانی دارند. به همین دلیل، معاینات منظم زنان حتی در صورت سلامت ظاهری بسیار اهمیت دارد. در صورت مشاهده هرگونه علائم، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری
چگونه می توان ریسک سرطان واژن را کاهش داد؟
- معاینات لگنی و تست پاپ منظم: با پزشک خود درباره دفعات مناسب این بررسی ها مشورت کنید.
- واکسیناسیون HPV: واکسن های تایید شده شامل Gardasil، Gardasil 9 و Cervarix هستند. با پزشک خود درباره دریافت واکسن مشورت کنید.
- عدم مصرف سیگار: سیگار خطر ابتلا به بسیاری از سرطان ها از جمله سرطان واژن را افزایش می دهد.
سخنی از نی نی تینی
در صورت تشخیص سرطان واژن، مهم است که با پزشک خود صادقانه درباره نوع سرطان، میزان گسترش و گزینه های درمانی صحبت کنید. پیش آگهی شما به عوامل متعددی بستگی دارد. پزشک بهترین منبع برای توضیح معنا و پیامدهای این تشخیص است.
اگر شما یا یکی از نزدیکان تان نگرانی درباره سلامت واژن دارید، معاینات منظم و تست های پاپ اسمیر را جدی بگیرید. تجربه یا سوال خود را با ما در بخش دیدگاه ها به اشتراک بگذارید و با آگاهی، سلامت خود را تقویت کنید.
