اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) یک وضعیت روانی است که با الگویی پایدار از بی اعتمادی و سوءظن نسبت به دیگران بدون دلیل موجه مشخص می شود. افرادی که دچار این اختلال هستند، همیشه در حالت مراقبت و هشیاری هستند و باور دارند دیگران همواره در تلاش اند تا آن ها را تحقیر، آسیب یا تهدید کنند.
اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) یک بیماری روانی است که با الگوی بلندمدت بی اعتمادی و سوءظن نسبت به دیگران شناخته می شود. این باورهای اشتباه و نادرست باعث می شوند فرد فکر کند دیگران قصد دارند او را تحقیر، آسیب یا تهدید کنند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید اغلب متوجه مشکلات رفتاری و طرز فکر خود نمی شوند و فکر نمی کنند رفتارهایشان غیرطبیعی است.
این اختلال بخشی از گروهی از شرایط روانی به نام خوشه A یا اختلالات شخصیت عجیب و غریب است. افرادی که در این دسته قرار می گیرند، تفکر یا رفتارهای غیرمعمول و متفاوت از جامعه دارند.
یک نکته مهم این است که افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید توهم یا هذیان های پارانوئیدی را تجربه نمی کنند، همانطور که در اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزو-affective یا دوره های شدید شیدایی در اختلال دوقطبی مشاهده می شود.
چه سنی برای شروع اختلال شخصیت پارانوئید معمول است؟
علائم و نشانه های اختلال شخصیت پارانوئید معمولا از اواخر نوجوانی یا اوایل جوانی آغاز می شوند. والدین و نزدیکان ممکن است تغییرات رفتاری مانند بی اعتمادی مداوم و حساسیت بیش از حد نسبت به انتقاد را مشاهده کنند.
چه افرادی بیشتر در معرض اختلال شخصیت پارانوئید هستند؟
تحقیقات نشان می دهد که این اختلال در زنان کمی شایع تر است، اما بررسی های پرونده های بیمارستانی نشان می دهد مردان نیز آمار بالایی از PPD دارند.
بر اساس مطالعات، افراد مبتلا به این اختلال بیشتر احتمال دارد که:
- در خانواده هایی با درآمد کم زندگی کنند.
- از اقلیت های قومی مانند سیاه پوستان، بومیان آمریکا یا لاتین تبار باشند.
- وضعیت تاهل آن ها بیوه، طلاق گرفته، جدا شده یا هرگز ازدواج نکرده باشد.
تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود چرا این عوامل خطر با PPD مرتبط هستند و نقش استرس و تجربیات آسیب زا در بروز این اختلال چگونه است.
شیوع اختلال شخصیت پارانوئید
این اختلال نسبتا نادر است. پژوهش ها نشان می دهند که حدود 0.5 تا 4.5 درصد جمعیت عمومی در آمریکا به این اختلال مبتلا هستند.
علائم و دلایل
علائم و نشانه های اختلال شخصیت پارانوئید
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید همواره در حالت مراقبت هستند و باور دارند دیگران در تلاش اند آن ها را تحقیر یا تهدید کنند. این باورهای نادرست همراه با عادت های سرزنش دیگران و بی اعتمادی باعث می شود فرد توانایی شکل دادن روابط نزدیک یا حتی کاری را نداشته باشد و زندگی اجتماعی او به شدت محدود شود.
افراد مبتلا ممکن است:
- به وفاداری، تعهد یا صداقت دیگران شک کنند و فکر کنند دیگران در حال سوءاستفاده یا فریب آن ها هستند.
- از بیان اطلاعات شخصی خود به دیگران اجتناب کنند، زیرا می ترسند این اطلاعات علیه آن ها استفاده شود.
- بخشنده نباشند و کینه به دل بگیرند.
- بسیار حساس باشند و نقد را بد تحمل کنند.
- معانی پنهان در سخنان ساده یا نگاه های بی اهمیت دیگران ببینند.
- حمله به شخصیت خود را که دیگران متوجه آن نیستند، حس کنند.
- شک مداوم داشته باشند، بدون دلیل منطقی، که همسر یا شریک عاطفی شان خیانت می کند.
- در روابط خود سرد و دور باشند و ممکن است برای جلوگیری از خیانت، کنترل گر و حسود شوند.
- نقش خود در مشکلات یا تعارضات را نادیده بگیرند و فکر کنند همیشه حق با آن هاست.
- در آرامش و استراحت مشکل داشته باشند.
- خصمانه، لجوج و بحث طلب باشند.
دلایل اختلال شخصیت پارانوئید
علت دقیق اختلال شخصیت پارانوئید هنوز مشخص نیست، اما به نظر می رسد ترکیبی از عوامل محیطی و بیولوژیکی نقش داشته باشد.
پژوهش ها نشان می دهند که بی توجهی عاطفی، بی توجهی جسمی و نظارت ناکافی در دوران کودکی نقش مهمی در بروز PPD در نوجوانی و اوایل بزرگسالی دارد.
قبلا تصور می شد که پیوند ژنتیکی بین اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت اسکیزوتایپال و PPD وجود دارد، اما تحقیقات جدید نشان داده اند که این ارتباط آن قدر قوی نیست که به عنوان عامل اصلی در نظر گرفته شود.
تشخیص و ارزیابی
چگونه اختلال شخصیت پارانوئید تشخیص داده می شود؟
شخصیت افراد در دوران کودکی و نوجوانی همچنان در حال شکل گیری است. به همین دلیل، ارزیابی و تشخیص PPD معمولا پس از سن ۱۸ سالگی انجام می شود.
تشخیص اختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت پارانوئید، دشوار است زیرا اکثر افراد مبتلا فکر نمی کنند رفتار یا طرز فکرشان مشکل ساز است.
زمانی که این افراد کمک می گیرند، اغلب به دلیل مشکلات ناشی از اختلال شخصیت مانند طلاق، شکست روابط یا مشکلات شغلی است و نه خود اختلال.
وقتی یک متخصص سلامت روان مانند روان شناس یا روان پزشک مشکوک می شود که فرد ممکن است PPD داشته باشد، معمولا سؤالات کلی و غیرتهاجمی می پرسد تا پاسخ دفاعی یا خصمانه ایجاد نشود. این سؤالات به روشن شدن مواردی مانند موارد زیر کمک می کند:
- تاریخچه گذشته
- روابط اجتماعی
- سوابق شغلی پیشین
- توانایی تشخیص واقعیت
- کنترل تکانه ها
متخصصان سلامت روان، تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید را بر اساس معیارهای موجود در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) انجمن روان پزشکی آمریکا انجام می دهند.
آیا اختلالات پزشکی دیگر با اختلال شخصیت پارانوئید مرتبط هستند؟
بله، تقریبا ۷۵ درصد از افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید (PPD)، به یک اختلال شخصیت دیگر نیز مبتلا هستند. رایج ترین اختلالات شخصیت که همراه با PPD دیده می شوند شامل موارد زیر هستند:
- اختلال شخصیت اجتنابی
- اختلال شخصیت مرزی (BPD)
- اختلال شخصیت ضد اجتماعی (ASPD)
علاوه بر این، افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید بیشتر از جمعیت عمومی به مشکلاتی مانند سوءمصرف مواد و اختلال هراس دچار می شوند.
درمان اختلال شخصیت پارانوئید چگونه است؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به ندرت خودشان به دنبال درمان می روند. معمولا اعضای خانواده، همکاران یا کارفرمایان آن ها را به دریافت کمک ترغیب می کنند.
زمانی که فردی با PPD درمان را آغاز می کند، روان درمانی (talk therapy)، مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) یا رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)، درمان اصلی و ترجیحی است. هدف از این درمان ها افزایش مهارت های مقابله ای، اعتماد و همدلی، بهبود تعاملات اجتماعی، ارتباطات و عزت نفس است.
به دلیل اینکه افراد مبتلا به PPD اغلب به دیگران بی اعتماد هستند، ایجاد اعتماد و رابطه درمانی برای متخصصان سلامت روان چالش برانگیز است. به همین دلیل، بسیاری از افراد مبتلا ممکن است برنامه درمانی خود را دنبال نکنند و حتی نیت و انگیزه درمانگر را زیر سوال ببرند.
معمولا دارو برای درمان PPD تجویز نمی شود، اما در مواردی که علائم شدید باشد یا اختلال روانی همراهی مانند اضطراب یا افسردگی وجود داشته باشد، ممکن است داروهایی مانند ضد اضطراب، ضد افسردگی یا ضد روان پریشی تجویز شود.
پیش آگهی اختلال شخصیت پارانوئید چگونه است؟
چشم انداز اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) معمولا به میزان تمایل فرد به پذیرش و تعهد به درمان بستگی دارد. روان درمانی گاهی می تواند سطح پارانویا را کاهش دهد و اثر آن بر عملکرد روزانه فرد را محدود کند.
اگر این اختلال درمان نشود، می تواند توانایی فرد در ایجاد و حفظ روابط و همچنین عملکرد اجتماعی و کاری او را مختل کند. افراد مبتلا به PPD احتمال بیشتری دارند که زودتر از سن معمول از کار خارج شوند.
علاوه بر این، PPD یکی از قوی ترین پیش بینی کننده های رفتار پرخاشگرانه در محیط های بیمارستانی است. همچنین این اختلال با تعقیب، آزار و شکایت های حقوقی مکرر نیز مرتبط است.
آیا می توان اختلال شخصیت پارانوئید را پیشگیری کرد؟
به طور کلی، اختلال شخصیت پارانوئید قابل پیشگیری نیست، اما درمان می تواند به فرد کمک کند راهکارهای مؤثرتری برای مدیریت افکار و موقعیت های تحریک کننده پیدا کند.
سخنی از نی نی تینی
مهم است به یاد داشته باشیم که اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) یک وضعیت سلامت روان است. همانند دیگر مشکلات روانی، دریافت کمک در زمان ظهور علائم می تواند از اختلالات و مشکلات بیشتر در زندگی فرد جلوگیری کند. متخصصان سلامت روان می توانند برنامه های درمانی متناسب با فرد ارائه دهند تا افکار و رفتارهای او مدیریت شود.
اعضای خانواده افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید اغلب با استرس، افسردگی، غم و انزوا مواجه می شوند. مراقبت از سلامت روان خود و جستجوی حمایت در صورت تجربه این علائم بسیار مهم است.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با علائم اختلال شخصیت پارانوئید مواجه هستید، مهم است بدانید تنها نیستید و کمک قابل دسترس است. در قسمت نظرات، تجربه های خود یا سوالاتتان درباره PPD را با ما به اشتراک بگذارید تا بتوانیم با ارائه راهنمایی های کاربردی و منابع معتبر، همدیگر را حمایت کنیم.
همچنین می توانید این مقاله را با دوستان یا خانواده ای که ممکن است به این موضوع علاقه مند باشند به اشتراک بگذارید تا اطلاعات مفید بیشتری در اختیارشان قرار گیرد.
