آیا می دانستید که شما به عنوان مادر یا پدر، می توانید بهترین درمانگر برای فرزند کوچک خود باشید؟ در بسیاری از موارد، کودکان زیر 6 سال نیازی به مراجعه مداوم به کلینیک روانشناسی ندارند، زیرا حضور والدین و ایجاد تجربه های درمانی در خانه تأثیر عمیق تری بر رشد عاطفی و روانی آن ها می گذارد.
یک درمانگر تازه وارد ابتدا باید زمان زیادی صرف کند تا با کودک ارتباط برقرار کند و سپس اهداف درمانی را وارد بازی کند. اما والدین این شانس بزرگ را دارند که همین حالا با کودکشان پیوند عاطفی عمیق دارند. بنابراین، در بازی درمانی کودکان در منزل می توانند بدون اتلاف وقت وارد مراحل اصلی درمان شوند و تجربه ای مؤثر و شخصی سازی شده برای کودک ایجاد کنند.
جالب است بدانید بعضی از والدین با استفاده از روش های ساده ای که در ادامه معرفی می کنم، همان روز اول تغییراتی در آرامش و تنظیم هیجانی کودک خود مشاهده کرده اند. حالا بیایید با هم با سه روش مهم و مؤثر در بازی درمانی کودکان در منزل آشنا شویم:
3 روش مهم بازی درمانی کودکان در منزل
داستان گویی برای پردازش و التیام احساسات
کودکان عاشق شنیدن و تعریف کردن داستان هایشان هستند؛ بارها و بارها! مخصوصا بچه های کوچک، وقتی با یک تجربه غافلگیرکننده یا ناراحت کننده روبه رو می شوند، معمولا تمایل زیادی دارند درباره آن حرف بزنند.
فرض کنید کودکتان هنگام دوچرخه سواری زمین خورده و دستش شکسته است. شما می توانید او را تشویق کنید که این داستان را برای اطرافیان تعریف کند، یا حتی با هم آن را بنویسید و به شکل کتابچه ای کوچک درآورید. تکرار داستان کمک می کند کودک ذهن خود را سازمان دهی کرده و ماجرا را به عنوان یک خاطره پردازش شده در ذهنش بایگانی کند.
البته داستان گویی فقط به شکل کلامی نیست. می توانید یک جلسه نقاشی ترتیب دهید و هر دو تصویرهایی از آن حادثه بکشید. یا حتی با رنگ و قلم مو نسخه های خلاقانه تری از ماجرا بسازید. یکی از روش های محبوب، کشیدن داستان به صورت کمیک استریپ (داستان مصور) روی کاغذ است.
برای کودکان خردسال تر، بازی های تخیلی بهترین گزینه هستند. مثلا می توانید بگویید: «بیایید فرض کنیم عروسک مان سارا می خواهد برود دوچرخه سواری!» و سپس بگذارید کودک ادامه داستان را هدایت کند.
نکته مهم: اگر فرزند شما تجربه یک آسیب جدی یا ضربه روانی شدید داشته، قبل از استفاده از این روش حتما با یک روانشناس کودک مشورت کنید. زیرا بازگویی یک حادثه عمیق، اگر بدون آمادگی انجام شود، می تواند دوباره کودک را دچار اضطراب کند.
نقش آفرینی برای تجربه احساسی اصلاح شده
نقش آفرینی یا همان «وانمود کردن» شباهت زیادی به داستان گویی دارد، اما با یک تفاوت مهم: در این روش شما می توانید پایان ماجرا را تغییر دهید! با کمک عروسک ها، عروسک های دستی، لباس های نمایشی یا حتی حیوانات اسباب بازی، می توانید نسخه ای مهربانانه تر و آرام تر از یک تجربه ناخوشایند را برای فرزندتان اجرا کنید.
برای مثال، اگر کودک شما از تجربه زمین خوردن با دوچرخه ناراحت است، می توانید با او بازی کنید که این بار هنگام دوچرخه سواری آسیبی نمی بیند، یا حتی با شادی رکاب می زند و همه چیز خوب پیش می رود. پیام اصلی این است که: «بله، یک بار اتفاق بدی افتاد، اما همیشه هم این طور نخواهد بود.»
این روش به کودک کمک می کند تا دوباره اعتماد به نفس پیدا کند و باور کند که زندگی پر از تجربه های مثبت است. بازی درمانی کودکان در منزل چه تاثیری بر کودکان می گذارد؟ دقیقا همین است: کمک به بازنویسی ذهنی تجربه های ناخوشایند و جایگزینی آن ها با خاطرات آرام تر.
بازی های حسی برای کاهش اضطراب
یکی از ساده ترین و در عین حال مؤثرترین روش ها، بازی های حسی است. موادی مثل آب، ماسه، برنج، گل رس، کف صابون یا حتی حباب ها می توانند دنیای کوچکی از آرامش برای کودک بسازند. لمس کردن و تجربه این مواد باعث می شود سیستم عصبی کودک متعادل تر شود و اضطرابش کاهش یابد.
نیازی نیست پروژه های پیچیده و پرزرق وبرق درست کنید. کافی است یک ظرف ماسه یا آب در اختیار او قرار دهید و اجازه دهید بدون قانون خاصی، آزادانه بازی کند. این نوع بازی ها شبیه نوعی «مدیتیشن کودکانه» هستند و ذهن او را آرام می کنند.
یک نکته طلایی برای والدین
قبل از شروع هر جلسه بازی درمانی کودکان در منزل، لحظه ای برای آرام کردن خودتان وقت بگذارید. حضور شما باید کامل و آگاهانه باشد. اگر با استرس یا عجله سراغ بازی بروید، کودک هم نمی تواند آرامش لازم را تجربه کند. فراموش نکنید که این لحظات فرصتی برای شما هم هست تا کمی از فشارهای روزانه فاصله بگیرید و همراه کودکتان رها شوید.
ابزار و محیط مناسب برای بازی درمانی کودکان در خانه
برای اجرای بازی درمانی کودکان در منزل نیازی به تجهیزات پیشرفته ندارید. وسایل ساده ای که در خانه پیدا می شوند، می توانند دنیای کوچکی از بازی و یادگیری خلق کنند:
- اسباب بازی های انعطاف پذیر: عروسک ها، حیوانات پلاستیکی یا پارچه ای و شخصیت های داستانی.
- ابزارهای خلاقانه: مداد، رنگ، کاغذ، خمیر بازی و ابزار نقاشی.
- محیط امن و راحت: یک گوشه دنج از خانه که کودک احساس امنیت کند و بتواند بدون مزاحمت بازی کند.
ایجاد یک محیط امن و قابل پیش بینی برای کودک باعث می شود که او با خیال راحت احساسات و تجربه هایش را ابراز کند. این همان پایه ای است که بازی درمانی کودکان در خانه را مؤثر می کند: کاهش اضطراب، افزایش اعتماد به نفس و بهبود ارتباط کودک با والدین.
روش های ترکیبی برای تقویت تاثیر بازی درمانی
می توانید روش های مختلف را با هم ترکیب کنید تا تجربه درمانی کامل تری برای کودک فراهم شود:
- داستان گویی + نقاشی: کودک داستان حادثه ای را تعریف می کند و سپس آن را نقاشی می کند. این کار به پردازش هیجانات کمک می کند.
- نقش آفرینی + بازی حسی: مثلا پس از بازی نقش آفرینی با عروسک ها، کودک می تواند ماسه یا آب را لمس کند و تجربه آرامش بخش داشته باشد.
- موسیقی و حرکت: پخش موسیقی آرام و حرکات موزون می تواند به تخلیه هیجانات و تنظیم روحیه کمک کند.
نکات عملی برای والدین
- صبوری و استمرار: بازی درمانی کوتاه مدت نتیجه فوری ندارد، اما استمرار آن باعث ایجاد تغییرات پایدار در رفتار و احساسات کودک می شود.
- عدم قضاوت: اجازه دهید کودک بدون ترس از خطا یا اشتباه، بازی کند و احساسات خود را بیان کند.
- هماهنگی با متخصص: اگر کودک تجربه های شدید آسیب روانی داشته، بهتر است از راهنمایی روانشناس کودک بهره ببرید.
جدول نمونه فعالیت هفتگی بازی درمانی کودکان در منزل
نکات تکمیلی برای والدین
- انعطاف پذیری: جدول صرفا یک راهنماست؛ در صورت نیاز می توانید روزها یا فعالیت ها را جابجا کنید.
- مشارکت والدین: حضور شما مهم ترین بخش است. با لبخند، همدلی و توجه، تجربه درمانی کودک مؤثرتر می شود.
- تکرار و استمرار: هر فعالیت حتی اگر کوتاه باشد، به مرور زمان تاثیر شگرفی بر آرامش و رشد عاطفی کودک دارد.
سخنی از نی نی تینی
بازی درمانی کودکان در منزل روشی طبیعی و مؤثر برای رشد عاطفی و روانی کودک است. با استفاده از داستان گویی، نقش آفرینی و بازی های حسی، والدین می توانند به کودکان خود کمک کنند:
- اضطراب و استرس را کاهش دهند.
- اعتماد به نفس و مهارت های اجتماعی را تقویت کنند.
- تجربه های ناخوشایند را پردازش و به خاطرات آرامش بخش تبدیل کنند.
یادتان باشد که این فرآیند نه تنها برای کودک مفید است، بلکه والدین نیز می توانند از آن برای کاهش استرس و ارتباط نزدیک تر با فرزندشان بهره مند شوند.
آیا شما هم تجربه بازی درمانی در خانه دارید؟ تجربیات و روش های خود را با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید و از راهکارهای عملی برای بهبود احساسات و رفتار کودکتان بهره مند شوید.
