قشقرق کودکان معمولا با گریه های شدید، جیغ زدن، نق زدن، پرت کردن وسایل، لگد زدن و رفتارهای انفجاری همراه است. این رفتارها در نگاه اول می تواند واکنش بیش از حد به یک خواسته ساده به نظر برسد. اما واقعیت این است که کودکان خردسال هنوز توانایی بیان کامل احساسات خود با کلمات را ندارند. به همین دلیل، وقتی خسته، گرسنه یا ناامید می شوند، قشقرق به عنوان راهی برای تخلیه احساساتشان بروز پیدا می کند.
قشقرق کودکان نشانه چیست؟
قشقرق کودکان در حقیقت نوعی واکنش طبیعی به خشم و ناامیدی است. این رفتار می تواند به شکل های مختلفی بروز کند؛ از گریه و نق زدن گرفته تا داد زدن، کوبیدن پا به زمین یا پرت کردن وسایل.
این واکنش ها بخشی طبیعی از رشد کودک هستند و بیشتر در دوران نوپایی (2 تا 4 سالگی) دیده می شوند. هرچند در بعضی کودکان، این رفتار ممکن است تا سال های بعدی هم ادامه یابد. برای یک بزرگسال، ممکن است این رفتار شبیه بزرگ کردن یک موضوع کوچک به نظر برسد؛ مثلا وقتی از کودک می خواهید اسباب بازی اش را جمع کند یا به او بگویید که نمی تواند شیرینی بخورد. اما دلیل اصلی این واکنش ها این است که کودک نمی تواند افکار یا احساساتش را با کلمات بیان کند.
چه عواملی باعث قشقرق کودکان می شوند؟
کودکان نوپا درگیر تضاد درونی هستند. از یک طرف دوست دارند مستقل باشند، اما از طرف دیگر هنوز به کمک و توجه والدین نیاز دارند. این تضاد، همراه با نداشتن مهارت های لازم برای مدیریت احساسات قوی یا ناامیدی، باعث بروز قشقرق می شود.
کودکان به دلایل مختلفی دچار قشقرق می شوند، از جمله:
- خستگی یا خواب ناکافی
- گرسنگی و نیاز به غذا
- ناامیدی از نرسیدن به خواسته ها
- جلب توجه والدین
- نداشتن یک وسیله یا خوراکی مورد علاقه
- فرار از انجام کاری مثل جمع کردن اسباب بازی یا ترک پارک
علائم قشقرق کودکان
وقتی کودک دچار قشقرق می شود، ممکن است یکی یا چند مورد از رفتارهای زیر را نشان دهد:
- گریه کردن، جیغ زدن یا نق زدن
- لگد زدن یا زدن دیگران
- کوبیدن دست و پا به زمین
- افتادن روی زمین یا خود را شل کردن
- حبس نفس برای جلب توجه
- پرتاب یا شکستن وسایل
- دویدن به این طرف و آن طرف
- کشیدن یا هل دادن دیگران
شناخت این نشانه ها به والدین کمک می کند تا سریع تر و بهتر واکنش نشان دهند.
راه های برخورد با قشقرق کودکان چیست؟
مدیریت قشقرق کودکان نیاز به صبر و آرامش دارد. چند روش کاربردی برای کنترل این موقعیت عبارت اند از:
1. حواس پرتی ایجاد کنید
اگر متوجه شدید که کودک در آستانه قشقرق است، می توانید با نشان دادن چیزی جالب یا درگیر کردن او در یک فعالیت دیگر، حواسش را پرت کنید. این روش به ویژه زمانی مؤثر است که هنوز رفتار انفجاری کامل شروع نشده باشد.
2. آرامش خود را حفظ کنید
وقتی قشقرق کودک در اوج است، تهدید یا نصیحت کردن نتیجه ای نخواهد داشت و حتی ممکن است اوضاع را بدتر کند. بهترین کار این است که صبور بمانید و بعد از آرام شدن کودک، با او درباره رفتارش صحبت کنید.
3. بی توجهی هدفمند
گاهی اوقات بهترین واکنش این است که به قشقرق کودک بی توجهی کنید. این کار به او یاد می دهد که این رفتار راهی برای رسیدن به خواسته ها نیست. البته در این حالت باید مطمئن باشید که کودک در معرض خطر نیست.
4. حفظ ایمنی
اگر کودک در حین قشقرق ممکن است به خود یا دیگران آسیب بزند، باید او را از موقعیت خطرناک دور کنید. در مکان های عمومی، سعی کنید همیشه کودک شما در دیدرس شما باشد. در شرایط شدید، می توانید از «تایم اوت» یا بردن کودک به یک محیط آرام بدون تلویزیون و اسباب بازی استفاده کنید.
در برابر قشقرق کودکان چه کارهایی نباید انجام دهید؟
- تسلیم نشوید: اگر هر بار در برابر قشقرق کوتاه بیایید، کودک یاد می گیرد که با این رفتار می تواند به خواسته اش برسد.
- برخورد فیزیکی نکنید: زدن یا لگد زدن متقابل نه تنها آموزنده نیست، بلکه کودک تصور می کند این رفتار قابل قبول است. بهتر است با جدیت اما بدون خشونت، به او بفهمانید که رفتارش آسیب زننده و غیرقابل قبول است.
بعد از قشقرق کودکان چه باید کرد؟
پس از پایان قشقرق، بهترین زمان برای آموزش و صحبت با کودک است. برخی اقدامات مؤثر عبارت اند از:
- تشویق رفتار مثبت: وقتی کودک آرام شد، او را بابت رفتارش تحسین کنید. به جای جملات کلی مثل «خیلی خوب بودی»، بگویید: «خیلی خوب شد که در فروشگاه از صدای آرام استفاده کردی.»
- شناخت و تأیید احساسات: به کودک بگویید که متوجه ناراحتی یا عصبانیت او هستید. همین همدلی می تواند باعث آرامش بیشتر او شود.
- آموزش بیان احساسات: به کودکان کلمات ساده ای یاد بدهید تا احساسات خود را بیان کنند، مثلا «من عصبانی ام» یا «من ناراحتم».
- تمرین مدیریت هیجانات: با کمک بازی ها یا مثال های ساده، به کودک یاد بدهید چطور می تواند بدون داد و فریاد مشکلاتش را حل کند.
- الگوسازی مثبت: کودکان بیشتر از حرف ها، رفتار والدین را یاد می گیرند. اگر شما هنگام عصبانیت آرامش خود را حفظ کنید، کودک هم به مرور همین روش را تقلید خواهد کرد.
چگونه می توان از قشقرق کودکان پیشگیری کرد؟
واقعیت این است که نمی توان جلوی تمام قشقرق کودکان را گرفت. این رفتار بخشی طبیعی از رشد و راهی برای بیان احساسات آن هاست. اما راهکارهایی وجود دارد که می تواند دفعات یا شدت این رفتارها را کاهش دهد:
- برطرف کردن علت اصلی: اگر می دانید موقعیتی ممکن است باعث قشقرق شود، پیش از آن کودک را آماده کنید. برای مثال بگویید: «بعد از بازی با هم اسباب بازی ها رو جمع می کنیم.»
- اجازه انتخاب بدهید: وقتی کودک بتواند میان دو گزینه انتخاب کند، احساس استقلال بیشتری دارد. مثلا بپرسید: «می خواهی این لباس رو بپوشی یا اون یکی؟» فقط دقت کنید گزینه ها واقعا قابل قبول باشند تا امید واهی ایجاد نشود.
- آماده سازی برای تغییرات: تغییرات کوچک مثل ترک کردن خانه یا پارک و تغییرات بزرگ تر مثل آمدن خواهر یا برادر جدید، برای کودک دشوار است. بهتر است زودتر با او درباره این تغییرات صحبت کنید تا آمادگی ذهنی داشته باشد.
- خواب و تغذیه کافی: گرسنگی یا کم خوابی از مهم ترین عوامل تحریک قشقرق هستند. برنامه منظم خواب و تغذیه سالم می تواند تا حد زیادی از شدت این رفتار بکاهد.
قشقرق کودکان تا چه سنی ادامه دارد؟
بیشترین میزان قشقرق در سنین 1 تا 4 سالگی دیده می شود. معمولا وقتی کودک وارد مدرسه می شود و توانایی صحبت کردن و بیان احساساتش بیشتر می شود، تعداد این رفتارها کاهش می یابد. با رشد مهارت های زبانی، کودک راحت تر می تواند احساسات خود را توضیح دهد و کمتر دچار قشقرق می شود.
چه زمانی باید نگران قشقرق کودکان باشیم؟
گرچه قشقرق بخشی طبیعی از رشد است، اما در برخی شرایط ممکن است نشانه مشکل جدی تری باشد. در این موارد بهتر است با پزشک کودک مشورت کنید:
- ادامه پیدا کردن یا شدیدتر شدن قشقرق بعد از 4 سالگی
- خشونت در هنگام قشقرق
- طولانی شدن بیش از 15 دقیقه
- تکرار چندین بار در روز
- آسیب زدن به خود یا دیگران یا تخریب وسایل
- حبس نفس (به ویژه اگر کودک غش کند)
- شکایت مداوم از سردرد، دل درد یا اضطراب همراه با قشقرق
- احساس درماندگی یا ناتوانی شما در مدیریت رفتار کودک
پزشک معمولا برای ارزیابی بهتر، پرسش هایی درباره زمان و شرایط وقوع قشقرق، مدت آن، واکنش شما و وضعیت کودک بین قشقرق ها مطرح می کند. همچنین تغییرات اخیر در خانه یا مدرسه، یا وجود مشکلات خواب و رفتاری دیگر نیز بررسی می شود.
آیا قشقرق کودکان به معنای ضعف در تربیت والدین است؟
خیر. قشقرق کودکان نشانه والدگری ضعیف نیست. این رفتار بیشتر به فرایند یادگیری استقلال کودک مربوط می شود. بعضی کودکان به دلیل ویژگی های شخصیتی بیشتر و برخی کمتر دچار قشقرق می شوند. مهم این است که والدین بدانند این رفتار بخشی طبیعی از رشد است و با روش های صحیح می توان آن را مدیریت کرد.
سخنی از نی نی تینی
قشقرق کودکان گاهی برای والدین طاقت فرسا و خسته کننده است. اما باید به یاد داشت که بیشتر مواقع، این رفتار یک مرحله طبیعی از رشد است و با گذر زمان کمتر می شود. اگر قشقرق طولانی، شدید یا همراه با رفتارهای نگران کننده بود، مراجعه به پزشک می تواند بهترین راه حل باشد.
شما هم احتمالا بارها با قشقرق کودک خود روبه رو شده اید. تجربه شما چه بوده است؟ چه روش هایی برای آرام کردن فرزندتان به کار برده اید و کدام یک نتیجه بهتری داشته است؟ خوشحال می شویم تجربه های ارزشمندتان را در بخش دیدگاه ها با دیگر مادران به اشتراک بگذارید.
