ماستیت چیست؟
ماستیت در واقع التهاب بافت پستان است که در بسیاری از مواقع می تواند به عفونت نیز منجر شود. اگر در دوران شیردهی هستید، احتمال بروز ماستیت در شما وجود دارد. این مشکل معمولا با علائمی مثل قرمزی، تورم، سفتی و درد در پستان همراه است. بسیاری از مادران در کنار این نشانه ها، علائم شبیه آنفولانزا مانند تب و لرز را هم تجربه می کنند.
ماستیت بیشتر در سه ماه اول شیردهی شایع است، اما در هر زمانی از دوران شیردهی امکان بروز آن وجود دارد. هرچند در زنان غیرشیرده و حتی مردان نیز ممکن است دیده شود، اما این موارد بسیار نادر هستند. بر اساس آمار جهانی، حدود 10 تا 30 درصد از زنان شیرده در طول دوران شیردهی خود درجاتی از ماستیت را تجربه می کنند.
ماستیت در شیردهی چه علائمی دارد؟
علائم ماستیت معمولا به طور ناگهانی بروز می کنند. برخی از مهم ترین نشانه ها عبارت اند از:
- درد پستان (که در اصطلاح پزشکی “ماستالژیا” نامیده می شود) یا احساس سوزش، به ویژه هنگام شیردهی.
- وجود توده های سخت یا نواحی سفت شده در بافت پستان.
- قرمزی یا لکه های ملتهب روی پوست پستان.
- تورم و داغ شدن پستان هنگام لمس.
- بروز علائم شبیه آنفولانزا مثل تب، لرز، احساس خستگی و بدن درد.
تورم پستان یا همان “انجورجمنت” اغلب در روزهای ابتدایی پس از تولد نوزاد رخ می دهد، ولی تا زمانی که تولید شیر ادامه دارد ممکن است بروز کند.
علت بروز ماستیت چیست؟
شایع ترین دلیل آن، تولید بیش از حد شیر (هایپرلاکتاسیون) است. زمانی که شیر بیش از اندازه در پستان جمع شود، مجاری شیری تحت فشار قرار گرفته و باریک می شوند. این مسئله باعث تورم و التهاب بافت اطراف شده و پستان بیش از حد پر و دردناک می شود. این نوع التهاب را “ماستیت التهابی” می نامند.
اگر این وضعیت ادامه یابد، زمینه برای رشد باکتری ها فراهم شده و ماستیت التهابی می تواند به ماستیت باکتریایی تبدیل شود. در برخی موارد پیشرفته، عفونت باکتریایی باعث ایجاد آبسه پستان می شود؛ آبسه کیسه ای پر از چرک است که معمولا نیاز به تخلیه پزشکی یا جراحی دارد.
چه کسانی بیشتر در معرض ماستیت هستند؟
بیشترین احتمال بروز این بیماری در مادرانی است که شیر زیادی تولید می کنند یا تخلیه کامل پستان در آن ها انجام نمی شود. جالب است بدانید در گذشته توصیه پزشکان این بود که مادران برای رفع این حالت، پستان ها را بیشتر تخلیه کنند. اما تحقیقات جدید نشان داده است که این کار برعکس عمل کرده و موجب تولید بیشتر شیر و بدتر شدن التهاب می شود.
امروزه رویکرد پزشکی تغییر کرده و توصیه می شود برای کاهش التهاب، از روش های علمی مثل کمپرس سرد، تخلیه آرام و مراقبت از بافت پستان استفاده شود، نه فشار و ماساژ شدید.
ماستیت چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک معمولا با یک معاینه ساده و بررسی علائم، این بیماری را تشخیص می دهد. اگر شما در دوران شیردهی نباشید و علائم مشابه داشته باشید، ممکن است پزشک برای اطمینان از سلامت پستان، ماموگرافی یا سونوگرافی پستان تجویز کند تا احتمال بیماری های دیگری مانند سرطان پستان یا کیست رد شود.
ماستیت در دوران شیردهی چگونه درمان می شود؟
درمان ماستیت دو هدف اصلی دارد:
- کاهش التهاب و درد
- جلوگیری از پیشرفت به عفونت
پزشکان امروزه توصیه می کنند که ماستیت التهابی مشابه آسیب های ورزشی مثل پیچ خوردگی مچ پا درمان شود؛ یعنی نه ماساژ شدید لازم است و نه گرما. دلیلش این است که مشکل اصلی، انسداد شیر نیست، بلکه التهاب بافت اطراف مجاری است.
روش های درمان خانگی ماستیت التهابی شامل:
- یخ و کمپرس سرد: قرار دادن کیسه یخ یا حتی یک بسته سبزیجات یخ زده روی پستان برای کاهش تورم (ترجیحا در حالت درازکش به پشت).
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب.
- تخلیه لنفاوی: با فشار بسیار ملایم و سطحی (مشابه نوازش آرام) مایع اضافی به سمت غدد لنفاوی در بالای ترقوه و زیر بغل هدایت می شود.
- روش فشار معکوس (RPS): استفاده از دو انگشت اطراف نوک سینه برای انتقال مایع به عقب و کاهش تورم هاله پستان. این کار باعث می شود نوزاد راحت تر به سینه بچسبد.
- استفاده از سوتین حمایتی: سوتینی که به خوبی پستان را نگه دارد اما تنگ و فشارنده نباشد.
کارهایی که نباید انجام دهید:
- ماساژ شدید پستان
- استفاده از دستگاه های ماساژ
- غوطه ور کردن پستان در آب یا مایعات
- استفاده از کمپرس گرم
درمان دارویی ماستیت باکتریایی
اگر درمان های خانگی مؤثر نباشند و ماستیت به عفونت باکتریایی تبدیل شود، پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند. مصرف آنتی بیوتیک معمولا طی 10 روز عفونت را از بین می برد و بهبود علائم اغلب ظرف 2 تا 3 روز آغاز می شود. برای کنترل درد و التهاب می توان از استامینوفن و ایبوپروفن استفاده کرد، اما این داروها جایگزین آنتی بیوتیک نیستند.
طول درمان ماستیت چقدر است؟
در اغلب موارد، ماستیت التهابی طی 10 تا 14 روز به طور کامل برطرف می شود. با این حال، اگر درمان زود آغاز شود، بیشتر مادران ظرف 24 تا 72 ساعت بهبودی قابل توجهی را احساس می کنند. شناخت سریع علائم و شروع درمان مناسب، کلید جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
عوارض ماستیت در شیردهی
اگر این بیماری درمان نشود، ممکن است به آبسه پستان منجر شود که معمولا نیاز به جراحی کوچک یا تخلیه با سوزن دارد. بنابراین مراجعه به پزشک در صورت ادامه علائم بسیار ضروری است.
ماستیت و شیردهی: آیا ادامه شیردهی ایمن است؟
آیا می توان هنگام ماستیت به شیردهی ادامه داد؟
بله، در صورت ابتلا به ماستیت هم می توانید و حتی باید به شیردهی ادامه دهید. عفونت پستان از طریق شیر به نوزاد منتقل نمی شود. برعکس، شیر مادر دارای خواص آنتی باکتریال است که به تقویت سیستم ایمنی کودک و مقابله با عفونت ها کمک می کند. حتی آنتی بیوتیک هایی که پزشک برای درمان ماستیت تجویز می کند، معمولا برای نوزاد بی خطر هستند.
البته شیردهی در این شرایط ممکن است دردناک یا ناراحت کننده باشد، اما قطع شیردهی می تواند وضعیت التهاب را بدتر کرده و جریان طبیعی شیر را مختل کند. بنابراین توصیه می شود تا حد امکان شیردهی ادامه پیدا کند.
آیا ممکن است ماستیت چند بار تکرار شود؟
بله، احتمال ابتلا به این بیماری بیش از یک بار وجود دارد. بعضی مادران در طول دوران شیردهی خود چندین بار دچار این مشکل می شوند، به ویژه اگر علت اصلی مثل تولید زیاد شیر یا تخلیه ناکامل پستان برطرف نشده باشد. آگاهی از عوامل ایجادکننده و رعایت راهکارهای پیشگیرانه می تواند احتمال تکرار بیماری را کاهش دهد.
پیش آگهی و آینده بیماری ماستیت
اگر به ماستیت مبتلا شوم چه انتظاری باید داشته باشم؟
این بیماری بسیار دردناک و آزاردهنده است، اما در بیشتر موارد باعث مشکلات طولانی مدت نمی شود. با رعایت درمان های خانگی و توصیه های پزشکی، معمولا روند بهبودی سریع و مثبت خواهد بود.
گاهی ممکن است در طول دوره عفونت، میزان تولید شیر شما کاهش یابد. اما به محض بهبود، تولید شیر مجددا افزایش پیدا می کند. این یک روند طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
آیا ماستیت خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می دهد؟
خیر، این بیماری احتمال ابتلا به سرطان سینه در شیردهی را افزایش نمی دهد. اما نکته مهم این است که برخی علائم آن شباهت زیادی به نشانه های سرطان التهابی پستان دارند؛ یک نوع نادر و تهاجمی از سرطان که تغییرات پوستی ایجاد می کند. از جمله:
- ایجاد فرورفتگی یا چال افتادگی در پوست پستان.
- بروز دانه های ریز و ضخیم شدن پوست به شکل پوست پرتقال.
- قرمزی و تورم یک یا هر دو پستان.
سرطان التهابی معمولا بدون توده پستانی همراه است و نیازمند تشخیص سریع و درمان فوری است. بنابراین هر زمان تغییرات غیرعادی در پستان مشاهده کردید، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از ماستیت در شیردهی
برای پیشگیری از ماستیت چند نکته کلیدی وجود دارد:
- تنها به اندازه نیاز نوزاد شیر بدوشید و از تخلیه کامل و مکرر پستان به عنوان روش درمانی پرهیز کنید.
- مشاوره با کارشناس شیردهی (لاکتیشن کنسالتانت) یا شرکت در کلاس های آموزشی شیردهی می تواند به شما در یادگیری وضعیت صحیح گرفتن سینه توسط نوزاد کمک کند.
- یک چفت یا “لچ” صحیح نه تنها شیردهی را راحت تر می کند، بلکه به تنظیم طبیعی میزان تولید شیر توسط بدن کمک می کند.
- از پوشیدن سوتین های تنگ خودداری کنید.
- از وسایلی مثل شیلد نوک سینه یا ابزارهای مشابه که فشار اضافی به پستان وارد می کنند پرهیز کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
به پزشک مراجعه کنید اگر:
- درمان های خانگی برای کاهش تورم و گرفتگی پستان نتیجه ندهد.
- درد پستان ادامه دار یا شدید شود.
- تغییرات جدیدی در بافت یا شکل پستان مشاهده کنید.
- ترشح غیرعادی از نوک سینه داشته باشید.
- بعد از 24 ساعت مصرف آنتی بیوتیک یا چند روز درمان خانگی، علائم بهبود نیابد یا بدتر شود.
سوالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید
- علت ابتلای من به ماستیت چه بوده است؟
- چه مدت طول می کشد تا کاملا خوب شوم؟
- بهترین روش درمانی برای شرایط من چیست؟
- چه اقداماتی باید انجام دهم تا دوباره به ماستیت مبتلا نشوم؟
- چه علائمی نشان دهنده عوارض جدی هستند؟
آیا نیاز به مراجعه به اورژانس وجود دارد؟
در بیشتر موارد ماستیت نیازی به مراجعه به اورژانس ندارد. اما اگر تب و ورم در حال بدتر شدن باشد یا با وجود مصرف آنتی بیوتیک حال عمومی تان رو به وخامت برود، بهتر است برای اطمینان به اورژانس مراجعه کنید. در چنین شرایطی ممکن است پزشک برای بررسی وجود آبسه، تصویربرداری از پستان انجام دهد.
تفاوت ماستیت با گرفتگی مجاری شیری
گاهی مادران دچار “گرفتگی مجاری شیر” می شوند که با ماستیت اشتباه گرفته می شود. گرفتگی مجرا در اصل التهاب یا تورمی است که باعث فشار روی مجاری و سخت شدن خروج شیر می شود. اگر این وضعیت به موقع درمان نشود، به ماستیت منجر خواهد شد. بنابراین تشخیص زودهنگام و مراقبت صحیح اهمیت زیادی دارد.
سخنی از نی نی تینی
هر نوع تغییر در پستان، حتی اگر به نظر ساده برسد، باید توسط پزشک بررسی شود. ماستیت به خودی خود سرطان زا نیست، اما علائم آن می تواند با نشانه های سرطان التهابی اشتباه گرفته شود. همچنین، مشورت با یک کارشناس شیردهی می تواند به شما کمک کند تا تکنیک های درست شیردهی را بیاموزید و از تکرار ماستیت جلوگیری کنید.
شما یا اطرافیانتان تجربه ماستیت در دوران شیردهی داشته اید؟ چه روش هایی برای کاهش درد و التهاب به شما کمک کرده است؟ لطفا تجربه ها و راهکارهای خود را در بخش نظرات با دیگر مادران به اشتراک بگذارید تا بتوانیم به همدیگر در مسیر شیردهی راحت تر کمک کنیم.
