وقتی شما در دوران شیردهی تغذیه می کنید، در واقع غذاهایی که می خورید علاوه بر بدن خودتان، به طور غیرمستقیم نوزادتان را هم تغذیه می کنند. به همین دلیل داشتن یک رژیم غذایی متعادل شامل میوه های تازه، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین کم چرب و چربی های سالم نه تنها برای سلامت مادر بلکه برای رشد و آرامش نوزاد بسیار مهم است.
اما اگر نوزاد شما خیلی بی قرار و پر از گاز به نظر برسد، احتمالا این سؤال در ذهن تان شکل گرفته که آیا غذاهای نفاخ در شیردهی باعث این مشکل می شوند؟ در ادامه، نکات کاربردی در رابطه با خوردن غذاهای نفاخ در شیردهی و ارتباط آن با گاز نوزاد بررسی می کنیم.
حساسیت غذایی و ارتباط آن با گاز نوزاد شیرخوار
برخی مادران می گویند بعد از مصرف غذاهایی مثل محصولات لبنی، کلم، کلم بروکلی، سیر، موز یا حتی تخم مرغ، نوزادشان تا 24 ساعت بعد بی قرار و گازدار می شود. هرچند مطالعات علمی زیادی در این زمینه وجود ندارد، اما شواهد نشان می دهد که تعداد کمی از نوزادان ممکن است به پروتئین های موجود در لبنیات حساس باشند و همین حساسیت به شکل گاز یا کولیک شدید خودش را نشان بدهد.
در مورد سایر غذاها مثل تخم مرغ یا سبزیجات نفاخ، شواهد علمی روشن نیست. اما بسیاری از مادران تجربه کرده اند که وقتی مصرف بعضی خوراکی ها را محدود می کنند، دل پیچه یا نفخ نوزاد هم کمتر می شود. به همین دلیل توصیه می شود به بدن خودتان و واکنش نوزادتان دقت کنید تا بتوانید الگوی تغذیه مناسب را پیدا کنید.
چرا نوزادان بیشتر از بزرگسالان دچار گاز می شوند؟
واقعیت این است که گاز بخشی طبیعی از فرآیند هضم در هر سنی است. وقتی باکتری های روده غذا را تجزیه می کنند یا وقتی هنگام خوردن هوا بلعیده می شود، گاز به طور طبیعی تشکیل می شود.
نوزادان معمولا بیشتر از بزرگسالان گاز دارند و این طبیعی است، چون دستگاه گوارش آن ها هنوز کامل و کارآمد نشده است. همچنین به دلیل تازه کار بودن در مکیدن و بلعیدن، هوای بیشتری هم می بلعند که همین عامل باعث نفخ و آروغ های مکرر می شود.
اگر نوزادتان بعد از خوردن شیر مادر گاز دارد ولی اذیت نمی شود، معمولا نیاز نیست رژیم غذایی خود را تغییر دهید. در بیشتر موارد، مادران شیرده می توانند طیف گسترده ای از غذاها را بدون مشکل مصرف کنند.
آلرژی غذایی در نوزادان شیرخوار
حدود 2 تا 3 درصد نوزادان ممکن است به یک ماده غذایی خاص در شیر مادر آلرژی واقعی داشته باشند؛ شایع ترین آن ها آلرژی به پروتئین شیر گاو است. سایر مواد آلرژی زا مثل تخم مرغ، گندم، ماهی، بادام زمینی یا آجیل هم می توانند باعث واکنش شوند، هرچند شواهد علمی در این زمینه محدود است.
نوزادی که دچار آلرژی غذایی است فقط گاز ندارد، بلکه علائمی مثل کولیک شدید، کهیر یا جوش پوستی، استفراغ، اسهال یا حتی مشکل تنفسی هم ممکن است داشته باشد. این علائم معمولا چند ساعت بعد از تغذیه ظاهر می شوند و می توانند خطرناک باشند. اگر چنین علائمی را دیدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
اگر در خانواده نزدیک تان سابقه آلرژی غذایی وجود دارد، بهتر است قبل از تغییر رژیم با پزشک مشورت کنید تا مشخص شود چه غذاهایی بهتر است محدود یا حذف شوند.
غذاهای نفاخ در شیردهی که بیشتر باید مراقب شان باشید
شایع ترین غذاهای نفاخ در شیردهی که می توانند باعث گاز در نوزاد شوند شامل محصولات لبنی هستند:
- شیر
- پنیر
- ماست
- بستنی
- دسرها و غذاهای آماده ای که حاوی کازئین، وی یا سایر ترکیبات لبنی هستند
غذاهای دیگر مثل تخم مرغ، گندم، سویا، آجیل، ماهی و بادام زمینی هم ممکن است باعث علائم شوند. علاوه بر این، سبزیجاتی مانند کلم، بروکلی، گل کلم، لوبیا، سیر یا غذاهای تند گاهی با نفخ و بی قراری نوزاد مرتبط دانسته شده اند.
با این حال، تحقیقات قطعی در این زمینه وجود ندارد. بنابراین بهتر است خودتان به تدریج بررسی کنید که آیا حذف یک خوراکی خاص تغییری در وضعیت نوزاد ایجاد می کند یا خیر.
آیا بروکلی باعث نفخ نوزاد می شود؟
بروکلی و سایر سبزیجات خانواده کلم گاهی باعث نفخ در بزرگسالان می شوند، چون برخی کربوهیدرات های موجود در آن ها به طور کامل در معده و روده کوچک هضم نمی شوند و وقتی به روده بزرگ می رسند، باکتری ها آن ها را تجزیه کرده و گاز تولید می کنند.
اما این موضوع به معنای آن نیست که خوردن بروکلی توسط مادر حتما نوزاد را گازدار می کند. فیبر و ترکیباتی که در بدن شما گاز تولید می کنند، به شیر مادر منتقل نمی شوند. شواهد علمی قوی هم وجود ندارد که نشان دهد حذف بروکلی از رژیم غذایی مادر به کاهش نفخ نوزاد کمک می کند.
با این حال، برخی مادران تجربه کرده اند که هر بار بعد از خوردن بروکلی، نوزادشان بی قرار و گازدار می شود. اگر شما هم چنین الگویی را مشاهده کردید، می توانید مدتی بروکلی را حذف کنید و واکنش نوزاد را بررسی کنید.
نکته مهم این است که وقتی نوزاد شروع به خوردن غذاهای کمکی کند، خودش ممکن است بعد از خوردن بروکلی دچار گاز شود، همان طور که برای بزرگسالان هم رخ می دهد. بهترین کار این است که از همان ابتدا کودک را با طعم های مختلف آشنا کنید و مقدار بروکلی را از حجم کم شروع کرده و به تدریج افزایش دهید تا دستگاه گوارش او راحت تر سازگار شود.
غذاهای نفاخ در شیردهی: بررسی کلم، موز، تخم مرغ و سیر
یکی از دغدغه های مادران شیرده این است که آیا مصرف بعضی خوراکی ها و غذاهای نفاخ در شیردهی می تواند باعث نفخ و گاز نوزاد شود یا نه. در ادامه به چند مورد رایج از غذاهای نفاخ در شیردهی و نکات کاربردی درباره آن ها می پردازیم.
آیا کلم باعث نفخ می شود؟
کلم یکی دیگر از سبزیجات پرفیبر خانواده ی کراسیفروس (هم خانواده بروکلی و گل کلم) است که معمولا در بزرگسالان و کودکانی که غذای جامد می خورند، باعث گاز می شود. فیبر موجود در کلم تقریبا دست نخورده به روده بزرگ می رسد و در آنجا توسط باکتری های روده تجزیه می شود. این فرایند طبیعی گاز تولید می کند.
با این حال، نیازی نیست که مادران شیرده صرفا به خاطر نفاخ بودن کلم آن را به طور کامل از رژیم غذایی حذف کنند. اما اگر متوجه شدید که نوزادتان هر بار بعد از خوردن کلم بی قرار می شود، بهتر است برای مدتی آن را کنار بگذارید تا ببینید وضعیت گوارشی نوزاد بهتر می شود یا نه.
آیا موز باعث نفخ می شود؟
برخی میوه ها از جمله موز، سیب، هلو، گلابی و میوه های خشک می توانند باعث ایجاد گاز شوند. علت اصلی وجود قند فروکتوز در این میوه هاست که در برخی افراد – به ویژه کسانی که مشکلات گوارشی مانند سندروم روده تحریک پذیر (IBS) دارند – به سختی هضم می شود.
در واقع پوست پرفیبر میوه هایی مثل سیب و گلابی بیشتر از موز باعث گاز می شود. تحقیقات نشان می دهد فروکتوز می تواند به شیر مادر منتقل شود و اگر نوزاد مستعد IBS باشد، علاوه بر نفخ، علائمی مثل درد شکم، اسهال یا یبوست هم خواهد داشت. در چنین شرایطی حتما باید با پزشک مشورت کنید. گاهی پزشک پیشنهاد می کند مادر رژیم حذفی (Elimination diet) را امتحان کند یا از قطره های پروبیوتیک مخصوص نوزاد استفاده شود.
آیا تخم مرغ باعث نفخ می شود؟
برخلاف تصور بسیاری، تخم مرغ کمتر از سایر غذاها باعث نفخ می شود. اما اگر چنین اتفاقی بیفتد، معمولا بوی گاز تولید شده نامطبوع تر است.
نکته مهم تر در مورد تخم مرغ، آلرژی غذایی است. آلرژی به تخم مرغ یکی از شایع ترین آلرژی های غذایی در کودکان است که حتی در ماه های ابتدایی زندگی هم ممکن است بروز کند. در این حالت، نوزاد علاوه بر نفخ، علائمی مثل کهیر پوستی، استفراغ، اسهال یا مشکلات تنفسی هم نشان می دهد.
بر اساس مطالعات، انتقال آلرژی از طریق شیر مادر بسیار نادر است، اما اگر پس از مصرف تخم مرغ یا هر غذای آلرژی زای دیگر متوجه علائم نگران کننده در نوزاد شدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
آیا سیر باعث گاز در نوزاد می شود؟
سیر به طور طبیعی برای برخی افراد مبتلا به مشکلات گوارشی مثل IBS یا رشد بیش ازحد باکتری در روده باریک (SIBO) نفاخ است. دلیل آن وجود قندهایی به نام فروکتان هاست که هضمشان برای دستگاه گوارش دشوار است.
هیچ مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد خاصیت نفاخ سیر به شیر مادر منتقل می شود. با این حال اگر متوجه شدید نوزاد بعد از مصرف سیر توسط شما بی قرار و گازدار می شود، می توانید برای مدتی مصرف آن را کاهش دهید.
جالب است بدانید که طعم و بوی سیر می تواند شیر مادر را تغییر دهد، اما این تغییر معمولا نوزاد را اذیت نمی کند. حتی تحقیقات نشان داده اند که نوزادانی که طعم سیر در شیر مادرشان وجود دارد، مدت بیشتری شیر می خورند و بعدها راحت تر طعم های مختلف را می پذیرند.
نکات کاربردی در رابطه با خوردن غذاهای نفاخ در شیردهی
اگر نوزاد شما بعد از شیر خوردن خیلی گاز دارد و اذیت می شود، می توانید این راهکارها را امتحان کنید:
1- بررسی وضعیت مکیدن (Latch)
گاهی دلیل اصلی ورود هوای اضافی به معده نوزاد، گرفتن نامناسب سینه است. اگر نوزاد به درستی سینه را در دهان نمی گیرد، علاوه بر ورود هوای بیشتر، ممکن است نوک سینه شما هم زخم یا ترک خورده شود. در این شرایط بهتر است با پزشک یا مشاور شیردهی مشورت کنید.
2- کنترل زیاد بودن شیر (Oversupply)
اگر شیرتان بیش از حد زیاد باشد، نوزاد ممکن است دچار «اضافه بار لاکتوز» شود. در این حالت، نوزاد مقدار زیادی شیر رقیق (فورمیلک) دریافت می کند که قند بیشتری دارد و کمتر چرب است. این موضوع می تواند باعث اسهال سبز رنگ و گاز شدید شود. برای پیشگیری، اجازه دهید نوزاد هر بار به اندازه کافی از یک سینه شیر بخورد تا شیر چرب (هایندمیلک) هم دریافت کند.
3- کاهش بلعیدن هوا
سعی کنید قبل از اینکه نوزاد شروع به گریه شدید کند، به او شیر بدهید. زیرا هنگام گریه، هوای بیشتری بلعیده می شود. همچنین فراموش نکنید که نوزاد را بعد (و حتی در میان) شیردهی خوب آروغ بگیرید.
4- مشورت درباره پروبیوتیک ها
برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف قطره های پروبیوتیک مخصوص نوزاد می تواند به کاهش کولیک و گاز کمک کند. البته این موضوع باید با نظر پزشک انجام شود.
5- استفاده از رژیم حذفی (Elimination diet)
اگر مشکوک هستید که خوردن غذاهای نفاخ در شیردهی باعث نفخ یا حساسیت نوزاد می شود، نیازی نیست کل رژیم غذایی تان را محدود کنید. کافی است برای 2 تا 3 هفته غذاهای نفاخ در شیردهی را حذف کنید و واکنش نوزاد را بررسی کنید. اگر بهبود پیدا کرد، می توانید بعد از مدتی دوباره مقدار کمی از آن غذا را امتحان کنید.
نکته مهم این است که حذف طولانی مدت چند نوع غذا از جمله غذاهای نفاخ در شیردهی بدون جایگزین مناسب می تواند باعث کمبود تغذیه ای در مادر شود. بنابراین قبل از هر تغییر اساسی حتما با پزشک یا کارشناس تغذیه مشورت کنید.
سخنی از نی نی تینی
اگرچه غذاهای نفاخ در شیردهی ممکن است باعث دل پیچه یا ناراحتی در برخی نوزادان شوند، اما لازم نیست همه مادران شیرده از آن ها پرهیز کنند. هر نوزاد واکنش متفاوتی به غذاهای مختلف دارد. بهترین کار این است که غذاهای نفاخ در شیردهی را به تدریج وارد رژیم غذایی خود کنید و واکنش نوزاد را زیر نظر بگیرید. اگر علائمی مثل نفخ شدید، گریه های طولانی یا بی قراری بعد از شیر خوردن دیدید، می توانید مصرف آن ماده غذایی را محدود کرده و با پزشک مشورت کنید.
آیا شما تجربه ای از تاثیر غذاهای نفاخ در شیردهی بر روی نوزادتان داشته اید؟ چه غذاهایی بیشتر باعث ناراحتی یا نفخ در دوران شیردهی شده اند؟ تجربه ها و پیشنهادهای خود را در بخش نظرات با دیگر مادران به اشتراک بگذارید.
