کولیت اولسراتیو (UC) به این معنا نیست که شما نمی توانید تشکیل خانواده بدهید. درست است که این بیماری می تواند چالش هایی ایجاد کند، اما همچنان امکان داشتن یک بارداری سالم وجود دارد. اگر قصد بارداری دارید، بهتر است پیش از اقدام، پرسش های خود را با پزشکتان مطرح کنید تا با آرامش بیشتری وارد این مسیر شوید. در این مقاله در مورد کولیت اولسراتیو در بارداری و نکات مراقبتی بیشتر توضیح خواهیم داد.
آیا کولیت اولسراتیو بارداری را سخت تر می کند؟
احتمال باردار شدن در زنان مبتلا به کولیت اولسراتیو تقریبا مشابه زنان دیگر در همان سن است. با این حال، برخی جراحی ها می توانند شانس بارداری را کاهش دهند.
به عنوان مثال، در جراحی ای به نام کولکتومی کامل، کل روده بزرگ برداشته شده و یک کیسه داخلی برای جمع آوری مواد زائد ایجاد می شود. این فرایند می تواند منجر به ایجاد بافت اسکار در ناحیه لگن شود و در نتیجه باروری تحت تأثیر قرار گیرد. اگر شما نیاز به جراحی داشته باشید و قصد فرزندآوری دارید، پزشک ممکن است به جای آن، کولکتومی جزئی با کیسه خارجی را پیشنهاد کند. این روش تأثیری بر باروری شما ندارد و پس از تولد فرزندانتان می توان باقی روده بزرگ را برداشت و کیسه داخلی ایجاد کرد.
چگونه می توان با وجود کولیت اولسراتیو در بارداری دوران سالمی را تجربه کرد؟
به محض اینکه به فکر بارداری افتادید، بهتر است یک ویزیت با پزشک متخصص گوارش و همچنین متخصص زنان و زایمان خود داشته باشید. در برخی موارد، توصیه می شود توسط یک متخصص بارداری های پرخطر (پری ناتولوژیست) نیز تحت نظر باشید.
مهم ترین نکته این است که بیماری کولیت اولسراتیو خود را کنترل و به مرحله خاموشی (remission) برسانید. اگر در حالی که بیماری فعال است باردار شوید، احتمال اینکه علائم کولیت اولسراتیو در بارداری ادامه پیدا کند یا بدتر شود بسیار زیاد است.
چرا کنترل بیماری پیش از بارداری اهمیت دارد؟
- کولیت فعال می تواند باعث کاهش وزن و سوءتغذیه شود.
- کمبود مواد مغذی ضروری احتمال سقط جنین در سه ماهه اول را بالا می برد.
- کم وزنی مادر ممکن است منجر به زایمان زودرس و نوزاد کم وزن شود.
برای جلوگیری از این مشکلات، همکاری با یک متخصص تغذیه می تواند کمک کننده باشد تا رژیم غذایی شما متعادل و غنی از ویتامین ها و مواد معدنی باشد.
درمان کولیت اولسراتیو در بارداری
اگر شما مبتلا به کولیت اولسراتیو در بارداری (UC)هستید، باید بدانید که درمان این بیماری در این دوران اهمیت ویژه ای دارد. هدف اصلی درمان، کنترل التهاب روده و جلوگیری از عود بیماری است تا هم سلامت شما و هم سلامت جنین حفظ شود.
داروهای مجاز در بارداری
بسیاری از داروهایی که برای کولیت اولسراتیو در بارداری استفاده می شوند، در این دوران ایمن در نظر گرفته می شوند، از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آمینوسالیسیلات ها (مانند مزالازین و سولفاسالازین): اغلب خط اول درمان هستند و می توانند التهاب را کاهش دهند.
- کورتیکواستروئیدها (مثل پردنیزولون): در مواقع شعله ور شدن بیماری استفاده می شوند و در صورت نیاز پزشک می تواند آنها را تجویز کند.
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (مثل آزاتیوپرین): در برخی موارد برای کنترل بیماری ضروری هستند.
- بیولوژیک ها (مانند اینفلیکسیماب و آدالیموماب): در صورت شدید بودن بیماری و عدم پاسخ به درمان های دیگر ممکن است استفاده شوند.
داروهایی که باید با احتیاط استفاده شوند
- متوترکسات و تالیدومید در دوران بارداری ممنوع هستند زیرا می توانند به جنین آسیب برسانند.
- در مورد برخی داروهای جدیدتر، مطالعات محدود است و تصمیم گیری باید با مشورت مستقیم پزشک انجام شود.
سایر اقدامات درمانی و حمایتی کولیت اولسراتیو در بارداری
- رژیم غذایی متعادل: دریافت پروتئین، ویتامین و مواد معدنی کافی برای سلامت مادر و جنین ضروری است.
- مکمل اسید فولیک: در بیمارانی که سولفاسالازین مصرف می کنند اهمیت ویژه دارد، زیرا این دارو می تواند سطح اسید فولیک را کاهش دهد.
- مدیریت استرس: تکنیک های آرام سازی مثل مدیتیشن، یوگا مخصوص بارداری و تنفس عمیق می تواند علائم را کاهش دهد.
- پیگیری مداوم با پزشک: معاینات منظم برای بررسی وضعیت روده، جنین و اطمینان از ایمنی داروها ضروری است.
زایمان و کولیت اولسراتیو
اکثر زنان مبتلا به کولیت اولسراتیو در بارداری می توانند زایمان طبیعی داشته باشند، مگر اینکه بیماری فعال در ناحیه رکتوم یا جراحی های قبلی (مثل ایلئوستومی یا جراحی لگنی) داشته باشند. در این شرایط ممکن است پزشک سزارین را توصیه کند.
وزن مناسب فرد مبتلا به کولیت اولسراتیو در بارداری
اگر شما با وزن مناسب وارد بارداری شوید، توصیه می شود تا پایان بارداری حدود 11 تا 16 کیلوگرم وزن اضافه کنید. اما اگر پیش از بارداری دچار کم وزنی باشید، بهتر است این عدد حدود 13 تا 18 کیلوگرم باشد. این موضوع باید زیر نظر پزشک بررسی شود تا هم سلامت شما و هم سلامت جنین تضمین گردد.
مکمل ها و ویتامین های ضروری در رابطه با کولیت اولسراتیو در بارداری
همانند زنان بدون کولیت اولسراتیو، شما نیز باید در دوران پیش از بارداری و دوران بارداری روزانه از ویتامین های پریناتال استفاده کنید.
- از آنجایی که آهن موجود در برخی مکمل ها می تواند برای دستگاه گوارش سنگین باشد، ممکن است نیاز به تغییر نوع مکمل داشته باشید.
- بررسی سطح آهن خون ضروری است، زیرا زنان مبتلا به کولیت بیشتر در معرض کم خونی (آنمی) قرار دارند.
- در بسیاری از موارد، مصرف فولیک اسید بیشتر از حد معمول لازم است، زیرا هم خود بیماری و هم داروی سولفاسالازین می تواند جذب این ویتامین حیاتی را کاهش دهد.
تغذیه سالم فرد مبتلا به کولیت اولسراتیو در بارداری
برای تأمین نیازهای بدن خود و جنین، بهتر است برنامه غذایی تان ساده و اصولی باشد:
- نیمی از بشقاب خود را به میوه ها و سبزیجات اختصاص دهید.
- نیمی از غلات مصرفی را از نوع سبوس دار انتخاب کنید.
- لبنیات پرچرب را با انواع کم چرب یا بدون چربی جایگزین کنید.
- مصرف نمک و نوشیدنی های شیرین مثل نوشابه را کاهش دهید.
- از غذاهای سرخ شده، پرچرب و خیلی تند پرهیز کنید.
- مغزها، ذرت و پاپ کورن می توانند التهاب را بدتر کنند، بنابراین بهتر است از آن ها دوری کنید.
- آب کافی بنوشید، زیرا اسهال ناشی از UC می تواند باعث کم آبی بدن شود.
گاهی اوقات، مصرف 5 تا 6 وعده غذایی کوچک در طول روز به مراتب راحت تر از سه وعده غذایی سنگین است.
انتخاب میوه و سبزیجات مناسب
میوه ها و سبزیجات منبع عالی ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها هستند. اما اگر فیبر زیاد علائم کولیت شما را بدتر می کند، می توانید با تغییر روش پخت، همچنان آن ها را در رژیم غذایی خود داشته باشید.
- به جای مصرف خام، سبزیجات و میوه ها را بخارپز یا پخته مصرف کنید.
- از سبزیجات و میوه های پر فیبر مثل کلم بروکلی، گل کلم و سیب خام کمتر استفاده کنید.
- میوه ها و سبزیجاتی مانند بلوبری، گیلاس، گوجه فرنگی، کدو و فلفل دلمه ای انتخاب های مناسبی هستند چون سرشار از آنتی اکسیدان اند.
اهمیت کلسیم در بارداری
کلسیم یکی از مواد معدنی ضروری در دوران بارداری است، به خصوص برای رشد استخوان ها و دندان های جنین.
منابع مناسب کلسیم برای افراد با کولیت اولسراتیو در بارداری عبارتند از:
- ماست یا پنیرهای سفت که هضم آسان تری دارند.
- نوشیدنی ها، غلات و نان های غنی شده با کلسیم.
- غذاهای گیاهی مانند توفو، سویا، لوبیا چشم بلبلی.
- ماهی های کنسروی همراه با استخوان خوراکی مثل ساردین و سالمون.
اگر به لاکتوز حساسیت دارید، می توانید از شیر بدون لاکتوز، شیر سویا غنی شده با کلسیم یا مکمل های آنزیمی (لاکتاز) استفاده کنید.
نقش چربی های سالم و اسیدهای چرب امگا-3
ماهی منبع بسیار خوبی از اسیدهای چرب امگا-3 است که هم برای رشد مغز و چشم جنین مفید است و هم می تواند علائم کولیت را کاهش دهد.
- می توانید تا حدود 350 گرم در هفته از ماهی های کم جیوه مانند میگو، سالمون و تن ماهی سبک استفاده کنید.
- از مصرف ماهی های پرجیوه مانند کوسه، اره ماهی و خال مخالی پرهیز کنید.
- مصرف تن آلباکور (سفید) را به حداکثر 170 گرم در هفته محدود کنید.
مکمل ها در کنار رژیم غذایی
از آنجایی که کولیت اولسراتیو در بارداری می تواند جذب ویتامین ها و مواد معدنی را مختل کند، پزشک ممکن است مکمل های اضافی را در کنار ویتامین های پریناتال توصیه کند.
- در صورت مصرف داروی سولفاسالازین، به فولیک اسید بیشتری نیاز خواهید داشت.
- مصرف استروئیدها می تواند سطح کلسیم بدن را کاهش دهد، بنابراین مکمل کلسیم همراه با ویتامین D اهمیت دارد.
- مکمل آهن نیز در صورت کم خونی ضروری است.
آیا می توانم با وجود کولیت اولسراتیو در بارداری نوزاد سالمی به دنیا بیاورم؟
بله. با مراقبت مناسب، احتمال تولد نوزاد سالم بسیار زیاد است. البته به دلیل ابتلا به بیماری های التهابی روده (IBD) باید بیشتر تحت نظر باشید، چرا که خطر سقط، زایمان زودرس یا تولد نوزاد کم وزن کمی بالاتر است.
خطر ناهنجاری های مادرزادی نیز ممکن است کمی بیشتر باشد، اما معمولا این موضوع به دلیل داروهاست، نه خود بیماری. پزشک زنان شما احتمالا بارداری را پرخطر تلقی می کند و علاوه بر متخصص زنان، یک پری ناتولوژیست (متخصص بارداری های پرخطر) و متخصص گوارش هم در روند مراقبت دخیل خواهند بود.
کولیت اولسراتیو در بارداری و تأثیر آن بر نوزاد
آیا کولیت اولسراتیو در بارداری به نوزاد منتقل می شود؟
احتمال انتقال مستقیم کولیت اولسراتیو در بارداری از مادر به نوزاد بسیار پایین است؛ حدود 2 تا 5 درصد. این بدان معناست که بیشتر نوزادانی که مادرشان به کولیت اولسراتیو مبتلاست، هرگز به این بیماری دچار نمی شوند.
با این حال، اگر هر دو والدین دچار بیماری التهابی روده (IBD) باشند، احتمال انتقال به نوزاد افزایش پیدا می کند و به حدود 30 درصد می رسد. این موضوع بیشتر به زمینه ژنتیکی و ترکیب عوامل محیطی مربوط است.
اطلاع رسانی به پزشک کودکتان
پس از تولد، حتما پزشک اطفال را در جریان داروهایی که در دوران بارداری مصرف کرده اید قرار دهید. این موضوع بسیار مهم است، زیرا برخی داروها می توانند روی سیستم ایمنی نوزاد تأثیر بگذارند و پزشک باید در جریان کامل وضعیت او باشد.
داروهای بیولوژیک کولیت اولسراتیو در بارداری و تأثیر آن بر سلامت نوزاد
اگر در دو سه ماهه پایانی بارداری از داروهای بیولوژیک استفاده کرده اید، باید بدانید که این داروها می توانند روی سیستم ایمنی در حال رشد نوزاد اثر بگذارند. سیستم ایمنی نوزاد وظیفه دفاع در برابر میکروب ها و ویروس ها را دارد و هرگونه تغییر در این روند می تواند بر واکسیناسیون او اثرگذار باشد.
برای مثال، اگر چنین داروهایی مصرف کرده اید، نوزادتان نباید در شش ماه اول زندگی، واکسن هایی که حاوی ویروس زنده هستند دریافت کند. یکی از نمونه های مهم، واکسن روتاویروس است که معمولا در دوران نوزادی تزریق می شود. در چنین شرایطی، پزشک اطفال واکسن های جایگزین و ایمن تر را توصیه خواهد کرد.
نکته مهم برای مادران ایرانی
در ایران، برنامه واکسیناسیون کودکان شامل واکسن روتاویروس به صورت عمومی نیست، اما ممکن است برخی والدین به طور خصوصی آن را تهیه کنند. بنابراین اگر شما در بارداری داروی بیولوژیک مصرف کرده اید، حتما پیش از تزریق هر نوع واکسن به نوزاد با پزشک اطفال مشورت کنید.
سخنی از نی نی تینی
اگر به کولیت اولسراتیو مبتلا هستید و قصد بارداری دارید، نگران نباشید. با مدیریت درست بیماری، مشاوره منظم با پزشک و رعایت اصول تغذیه ای، می توانید تجربه یک بارداری سالم و آرام را پشت سر بگذارید. مهم ترین نکته این است که پیش از بارداری بیماری خود را تحت کنترل قرار دهید، داروهای مصرفی را با پزشک هماهنگ کنید و در طول بارداری هم تحت نظر متخصص زنان و گوارش باشید. در این صورت، با وجود کولیت اولسراتیو در بارداری شانس به دنیا آوردن نوزادی سالم بسیار بالاست.
آیا شما یا اطرافیانتان تجربه کولیت اولسراتیو در بارداری را داشته اید؟ چه نکاتی به شما کمک کرده است تا این مسیر را راحت تر طی کنید؟ تجربیات ارزشمند خود را در بخش نظرات با دیگر مادران به اشتراک بگذارید تا آن ها هم بتوانند با آرامش بیشتری این دوران را پشت سر بگذارند.
